Дыбыс толқындары. Дыбыстың сипаттамалары. Дыбыс интенсивтілігі. Тон биіктігі. Физика, 9 сынып, сабақ жоспары.

Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі:

Толқындық қозғалыс

Күні:

Сынып: 9

Мектеп: ХББ НЗМ Атырау қаласы

Мұғалімнің аты –жөні: Қатысқандар саны: 9-11

Қатыспағандар саны:

Сабақ тақырыбы

Дыбыс толқындары.

Дыбыстың сипаттамалары. Дыбыс интенсивтілігі. Тон биіктігі

Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сілтеме)

9.2.5.18 - дыбыс толқындарының пайда болу процесін сипаттау;

9.2.5.19 - дыбыс толқындарының табиғатын сипаттау;

9.2.5.20 - әртүрлі ортадағы дыбыс толқындарының таралу ерекшеліктерін түсіндіру;

Сабақ мақсаттары

 -Дыбыстың табиғатын түсіну;

 -дыбыс көздерін білу

 - дыбыс түрлерін ажырата алу;

 - дыбыстың әр түрлі ортада таралуын зерттей алу;

Дыбыстың әртүрлі ортада таралу жылдамдығын салыстыра алу

Жетістік критерийлері

 -дыбыс толқындары ,дыбыстың түрлері туралы түсінік бере алады;-дыбыстың сипаттамаларын, музыкалық дыбыстарды қарапайым мысалдар арқылы түсінеді.

 - Дыбыс туралы физиологиялық және физикалық тұрғыда түсінік қалыптастыру.

 - дыбыс таралуы үшін орта қажеттігін түсінеді

 - дыбыстың әртүрлі ортада таралуын өздігінен зерттей алады

- дыбыстардың әртүрлі ортада таралуын салытыра алады

Тілдік мақсаттар

 Физикалық терминдердің дұрыс қолданылуына мән беру. Мысалы,

 Дыбыс-звук-sound

 Дыбыс жылдамдығы-скорость звука-sound speed

 Инфрадыбыс-инфразвук-infrasound

 Ультрадыбыс-ультразвук-ultrasound

 Дыбыс тоны-тонзвука-audiotone

 Тембр-тембр-timbre

 Дыбыс қаттылығы-жесткость звука-sound stiffness

 Акустика- дыбыс құбылыстарын зерттейтін физика бөлімі

 Инфрадыбыс- жиілігі 20 Гц-тен төмен толқындар

 Ультрадыбыс-жиілігі 20 кГц-тен жоғары толқындар

Дыбыс толқындары – звуковые волны –sound waves

Құндылықтарды дарыту

• Құндылықтарды дарыту арқылы оқушылардың бойында топпен жұмыс барысында ұйымшылдық, ынтымақтастық, бір-бірінің пікірін тыңдау барысында құрмет сезімдерін сіңіру. Мысалы топтық және жұптық жұмыстар барысында оқушылар арасында жауапкершілік және сыйластық тәрбиелері қалыптасады.

 Пәнаралық байланыстар

Биология,музыка,медицина. Дыбысты түсіндіру барысында музыкалық аспаптарды қолдану арқылы өнер пәнімен байланыс орнатамын. Дыбыстың жағымды және жағымсыз жақтарын түсіндіруде биология пәнімен байланыс орнайды.

АКТ қолдану дағдылары

Есептер мысалын АКТ көмегімен ұсыну

Бастапқы білім

Оқушылар механикалық толқындар, толқын ұзындығы деген ұғымдармен таныс. Жиіліктің өлшем бірлігі Гц және толқын ұзындықтың өлшем бірлігі метр екендігін біледі.

Сабақ барысы

Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет

Оқушылармен амандасу, түгендеу

Жаңа сабақтың тақырыбын ашу.

Дыбыс ауада таралып тербеліс тудырады. Денелердің тербелісі дыбыс туындауының себепкері болып табылады

Дыбыс толқындары – адамда дыбыс әсерін туғызатын тербеліс жиілігі 16Гц –тен 20000 Гц – ке дейінгі механикалық толқындар.

Инфрадыбыстар – 16 Гц тен төмен

Ультрадыбыстар – 20 000 Гц-тен жоғары

Дыбыс туындауының себепкері – денелердің тербелісі

Дыбыс барлық ортада тарала алады. Дыбыс әртүрлі ортада белгілі бір жылдамдықпен таралады.

Ауада-340 м/с, суда-1480 м/с

Дыбыстың қаттылығы неге байланысты болатынын анықтау үшін камертонды пайдаланамыз.

Камертон – доға тәрізді қысқы сапталған металл таяқша, оның көмегімен музыкалық дыбыс алуға болады. Мектеп камертондары бірінші октаваның “ля” нотасына сәйкес келетін дыбыс шығарады.

Музыкалық дыбыстар – камертондардың немесе басқа гармоникалық тербеліс жасайтын денелердің шығаратын дыбыстары.

Дыбыс қаттылығы дыбыс шығаратын дененің тербелістер амплитудасымен анықталады.

Өлшем бірлігі – Децибел (дБ)

1 бел = 10 дБ

Кейбір дыбыс көздері шығаратын дыбыстың қаттылық деңгейінің мәндерін 2 кестеден көре аламыз

Дыбыстың тағы бір маңызды сипаттамасы – оның бояуы немесе музыканттардың айтуынша оның тембірі

Тембр – адамның даусына немесе аспаптың үніне өзіндік бояу беретін дыбыстың сапасы.

Денелердің гармоникалық тербелістері синусоидалық толқындар деп аталатын толқындар туғызады.

Күрделі дыбыстың ең төменгі жиілігі негізгі жиілік, ал оған сәйкес келетін белгілі бір биіктіктегі дыбыс негізгі тон деп аталады.

Негізгі тонға обертондар немесе гармоникалар деп аталатын жиіліктер бірге жүреді.

Әртүрлі шулардың музыкалық дыбыстардан ерекшелігі сол – оларға қандай да бір белгілі тербеліс жиілігі сәйкес келмейді.

Шу - әр түрлі жиіліктегі дыбыстардың ретсіз қабаттасуы болып табылады.

Тапсырмалар

• Дыбысты сипаттап бер.

Дыбыс ............................толқынға жатады, ауадағы жылдамдығы .........................м/с

Жилігі 0-16 Гц аралығы ...............................................................................................................

20000 Гц-тен жоғары ...............................................................................................................

16 Гц-пен 20000 Гц аралығы......................................................................................................

Шкалада тиісті сөздерді жаз.

• Ой есебі: сурет 8-ге қарап сараптама жаз

• Дыбыс пайда болу үшін қандай шарттар керек?

...............................................................................................................................................

• Серпімді ортада дыбыстың таралуын түсіндір?

...............................................................................................................................................

...............................................................................................................................................

• Дыбыс толқыны вакуумда тарала ала ма? Неліктен?

...............................................................................................................................................

• Жасанды және табиғи дыбыс көздеріне мысал келтір.

• Дыбысзорайтқыштан шыққан дыбыс толқындарының таралу процессінде орта бөлшектерінің тербелісі қандай көріністе болады? Суретін салыңыз. Жауабыңызды түсіндіріңіз.

• Адам құлағына естілетін дыбыстың толқын ұзындығы диапазонын анықта. Ауадағы дыбыс жылдамдығы 340м/с.

• Ұзындығы 30 м және таралу жылдамдығы 600 м/с болатын механикалық толқынды адам құлағы қабылдайма? Неліктен?

• Судың ішінде 10 м тереңдіктегі адам, су бетінен 14,72 м биіктікте орналасқан дыбыс көзінен шыққан дыбысты 50 мс өткен соң естиді. Ауада дыбыстың жылдамдығы 340 м/с.

Төмендегі шамаларды анықтаңыз:

• дыбыстың ауада таралу уақытын;

• дыбыстың судың ішінде таралу уақытын;

• дыбыстың суда таралу жылдамдығын.

Не білемін?

Не білдім?

Не білгім келеді?

Саралау – оқушыларға қалай көбірек қолдау көрсетуді жоспарлайсыз? Қабілеті жоғары оқушыларға қандай міндет қоюды жоспарлап отырсыз?

Денсаулық және қауіпсіздік техникасының сақталуы

Барлық оқушылар:

Тақырыпқа байланысты мәліметтерді дәптерге түсіреді

Оқушылардың көпшілігі:

Жаттығуларды орындайды

Кейбір оқушылар:

Сұрақ қояды

Интерактивті тақтаны сабақ барысында қолдану уақытын 10 минуттан асырмау

Көз жаттығуларын орындау

Кабинетті желдету

Кабинетте приборлармен жұмыс жасау барысында қауіпсіздік ережесін сақтау (су қолмен жұмыс жасамау) жарықты қажет емес кезінде өшіру

Сабақ бойынша рефлексия

Сабақ мақсаттары/оқу мақсаттары дұрыс қойылған ба?

Оқушылардың барлығы ОМ қол жеткізді ме?

Жеткізбесе, неліктен?

Сабақта саралау дұрыс жүргізілді ме?

Сабақтың уақыттық кезеңдері сақталды ма?

Сабақ жоспарынан қандай ауытқулар болды, неліктен?

Жалпы баға

Сабақтың жақсы өткен екі аспектісі (оқыту туралы да, оқу туралы да ойланыңыз)?

1:

2:

Сабақты жақсартуға не ықпал ете алады (оқыту туралы да, оқу туралы да ойланыңыз)?

1:

2:

Сабақ барысында сынып туралы немесе жекелеген оқушылардың жетістік/қиындықтары туралы нені білдім, келесі сабақтарда неге көңіл бөлу қажет?