Ең үлкен ортақ бөлгіш. Өзара жай сандар. Ең кіші ортақ еселік. Математика, 5 сынып, дидактикалық материал.

Қосымша 1

Бос орынды толтырыңыз.

 Берілген натурал сандардың ең ______(үлкен) ортақ ______(бөлгіші) деп сол сандардың әрқайсысы ___________(бөлінетін) ең _______(үлкен) натурал санды айтады.

 Берілген натурал сандардың әрқайсысына ________(еселік) болатын ең ________(кіші) натурал санды сол сандардың ең ________(кіші) ортақ __________(еселігі) деп атайды.

 ________(1-ге) тең бір ғана ортақ __________(бөлгіші) бар натурал сандар _____________________(өзара жай сандар ) деп аталады.

 __________________________(Өзара жай сандардың) ең кіші ортақ еселігі осы сандардың ________________(көбейтіндісіне) тең.

 Мысал:

 Тіркемесі бар машинамен бірнеше рет қатынап, бірінші күні 35 т, екінші күні 21 т, үшінші күні 14 т тас көмір әкелінді. Тіркемесі бар машинаға әрбір ретте тиелген тас көмірдің массалары бірдей. Машина бір рет қатынағанда неше тонна неше тонна тас көмір алып келеді?

 Шешуі: 35, 21 және 14 сандарының әрқайсысы тіркемесі бар машинаның бір рет қатынағанда әкелінетін тас көмірдің массасын өрнектейтін санға бөлінуі керек.

 35 санының бөлгіштері: 1, 5, 7, 35;

 21 санының бөлгіштері: 1, 3, 7, 21;

 14 санының бөлгіштері: 1, 2, 7, 14.

 ЕҮОБ (35, 21, 14) = 7

 Жауабы: 7 тонна.

Жұптық жұмыс.

Тапсырма 1. (В-деңгей)

• 69 саны ең кіші еселігі болатын өзара жай сандарды жазыңыз;
• 85 саны ең кіші еселігі болатын өзара жай сандарды жазыңыз.

Тапсырма 2. (В-деңгей)

Азайғыш пен азайтқыштың коэффициенттерінің ең үлкен ортақ бөлгішін жақша сыртына шығарып жазыңыз:

• 42x – 30y;
• 56x – 24y;
• 60m – 36n;
• 75m – 15n;
• 95a – 35b;
• 88a – 55b.

Тапсырма 3. (С-деңгей)

Кестені толтырыңыз:

Тұжырымдаманы толықтырып жазыңыз.

Кез келген а және b натурал сандары үшін олардың ________________ ЕҮОБ(a,b) мен _____________ ЕКОЕ(a,b) көбейтіндісі, сол сандардың __________________ ( a × b) тең.

Үй тапсырмасы.

Тапсырма 1. (А-деңгей)

ЕКОЕ (а, 13) = a болатын a-ның үш мәнін жазыңыз.

Тапсырма 2. (В-деңгей)

Мына сандардың ең үлкен ортақ бөлгішін тиімді тәсілмен табыңыз:

• 26, 65 және 130;
• 48, 240 және 264;
• 72, 432 және 762;
• 163, 310 және 997.

Қосымша тапсырма.

Тапсырма 3. (С-деңгей)

77, 30, 52, 35, 21 сандарынан өзара жай сандардың төрт жұбын құрастырыңыз.