Бөлінгіштіктің негізгі қасиеттері. Математика, 5 сынып, дидактикалық материал.

Бөлінгіштіктің негізгі қасиеттері

5.1.2.10 көбейтіндінің берілген натурал санға бөлінгіштігін талдау;

Көбейтіндінің берілген натурал санға бөлінгіштігін түсіндіру.

• ;

Тапсырма береміз.

Мысалы: (30·22):15 және (41·96):32

Үлестірмеде (немесе кестеде) натурал сандардың бірнеше көбейтіндісін қарастырып және тексереміз:

1. Көбейтінді берілген санға бөліне ме?

2. Көбейткіштер берілген санға бөліне ме?

Көбейтіндінің берілген санға бөлінгіштігі туралы қорытынды жасауға оқушыларды жетелейміз.

Мұғалім түрткі болу сұрақтарын қою арқылы оқушылардың жауаптары ескеріліп, ауызша бағалау жүзеге асады.

Көбейтіндінің берілген санға бөлінгіштігін қарастырамыз.

Кестедегі мысалдардан көбейтіндінің қасиеті тұжырымдалады.

Егер көбейткіштердің біреуі берілген санға бөлінсе, онда көбейтінді сол санға бөлінеді.

Әріппен жазсақ: ;

Сонда сандардың көбейтіндісін берілген саға бөлу үшін, көбейткіштердің біреуін ғана сол санға бөліп, шыққан бөліндіні қалған көбейткіштерге көбейту керек.

Мысалы: (24·13):8=(24:8)·13=3·13=39

35у:7=(35:7)у=5у

Көбейтінділер жазылған үлестірмелер (кестелер) дайындауда келесі жағдайларды қарастырамыз:

-көбейткіштердің ең болмағанда біреуі берілген санға еселік болады;

1) 37 мен 22-нің көбейтіндісін 11 есе кемітіңдер. Бөлінді неге тең?

-барлық көбейткіштер берілген санға еселік болады;

2) 30 бен 45 сандарының көбейтіндісін 3 есе кемітіңдер. Сонда бөлінді қандай санға тең?

-көбейткіштердің ешқайсысы берілген санға еселік емес.

3) 77 мен 69-дың көбейтіндісін 4 есе кемітіңдер. Бөлінді неге тең?

2. Оқушыларға сұрақ қойылады:

Қандай жағдайда көбейтінді берілген натурал санға бөлінеді?

№185. Ауызша есептеңдер:

1) (25·11):5 (125·7):25 (12·13):6 (48·9):16

Ауызша бағалау басбармақ әдісі арқылы орындалады.

3.Оқушылармен бірігіп есептің шығарылу жолының алгоритімін құрамыз:

• Көбейткіштердің ішінен берілген санға бөлінетінін табамыз;
• Осы санды берілген санға бөлеміз;
• Шыққан бөліндіні екінші көбейткішке көбейтеміз.
• Жауабын жазамыз.

Осы дескриптор бойынша оқушылар өзара бағалау жұмысын орындайды.

Топтық жұмыс: Топ оқушылары тапсырманы тақтада орындап болған соң, тапсырмаларын алмастырып дескриптор бойынша және тілек жазу арқылы бағалайды.

1-топ

а)161·96 көбейтіндісі 19 және 23 сандарының қайсысына бөлінеді?

ә) көбейтіндіні бөлуді орындаңдар: (124х·63):31;

2-топ

а)144·85 көбейтіндісі 17 және 13 сандарының қайсысына бөлінеді? ә) көбейтіндіні бөлуді орындаңдар: (126a·105):63;

Жұптық жұмыс:

№195 Көбейтіндіні санға бөлуді орындаңдар:

• (180·37):10; 2) (20·320):80; 3) (140·61):35;
• (115·10):23; 5) (55·103):11; 6) (30·68):17

Жұптағы оқушылар бірін-бірі бағалау критерийі бойынша бағалайды.

Бағалау критерийлері:

Натурал сандарды берілген санға бөлу амалын біледі;

Әр көбейткіштің жеке-жеке берілген натурал санға бөлінетінін немесе бөлінбейтінін біледі;

Көбейтіндінің берілген санға бөлінгіштігін біледі;

Ережелерді есептер шығаруда қолдана алады.

Жеке жұмыс: (Шығармашылық тапсырма)

№194 Теңдеуді шешіңдер:

А. (120-х):13=8; К. 555:5-х=74; М. (95-х)·3-150=129;

О. х+3·25=123; П. х:2+107=130; С. 22·15-х=301.

Кестеде теңдеудің шешімдері берілген.

Теңдеуді шешіп, оның тұсындағы әріпті теңдеудің шешімімен бір бағанға жазыңдар. Сонда көкжиек тұстарын анықтайтын құралдың атын оқисыңдар.

Бұл тапсырманың жауабын мұғалім бағалайды.

Есептер шығару.

№204 Көбейтіндіні бөлуді орындаңдар:

7) (404m·210):101; 8) (888·635n):222; 9) (735k·490):245.

№206. Пойызда 7 купелі вагон бар. Әрбір вагонда 9 купе бар, әрбір купеде 4 орын бар. Бірінші станциядан сатылған билет саны екінші станциядан сатылған билет санынан 2 есе көп. Билет барлық орынға сатылды. Бірінші станциядан неше орынға билет сатылды?

№208. Дәлелдеңдер:

• 455 саны 35-ке бөлінеді, ал 35 саны 7-ге бөлінеді, онда 455 саны 7-ге бөлінетінін.

Сабақты қорытындылау:

• Бүгінгі оқу мақсаты қандай болды?
• Бағалау критерийі қандай?
• Көбейтіндінің берілген натурал санға бөлінгіштігін қалай талдау керек?

№209. Қай тұжырымдама дұрыс?

• Егер көбейткіштердің әрқайсысы жеке-жеке берілген санға бөлінбесе, онда көбейтінді де сол санға бөлінбейді.
• Егер көбейткіштердің біреуі ғана берілген санға бөлінбесе, онда көбейтінді де сол санға бөлінбейді.
• Егер көбейткіштердің біреуі берілген санға бөлінсе, онда көбейтінді де сол санға бөлінеді.

Рефлексия: БББ

Үйге тапсырма:

№204. Көбейтіндіні бөлуді орындаңдар:

3) (91z·208):52; 5) (216b·182):72;

№208. Дәлелдеңдер:

744 саны 24-ке бөлінеді, ал 24 саны 6-ға бөлінеді, онда 744 саны 6-ға бөлінетінін.

№206 есептің жауабы: 168 орын