Ұлттық сазды аспаптар. «Ақсақ құлан» күйі. Қазақ тілі (орыс сыныбы), 4 сынып, дидактикалық материал.

«Ақсақ киік» күйі

Ертеде Жошы деген қатал хан өмір сүріпті. Оның жалғыз ұлы болыпты. Бір күні әкесі жаман түс көріп, баласын аңға жібергісі келмейді. Бірақ баласы әкесін тыңдамай, нөкерлерімен жолға шығады. Олар далада бір топ құланды көреді. Бала құланды қуып жүріп атады. Оқ құланның аяғына тиеді. Ал құлан ханның баласын теуіп өлтіреді. Хан нөкерлері баласының өлімін әкесіне қалай естіртуді білмейді. Хан жамандықты сезіп, «Кім баламның өлімін естіртсе, сол адамның көмейіне қорғасын құйдыртамын» — дейді. Сол кезде танымал күйші хан алдында күй тартады. Хан бәрін түсінеді. Сонда хан: «Балам өлген екен ғой, мына адамның көмейіне қорғасын құйыңдар»- деп береді.

Дат тақсыр! – дейді күйші. – Жаман хабарды жеткізген домбырам ғой. Сөйтіп домбыраның шанағына қорғасын құйдырады.

Мәтін мазмұны бойынша сұрақтар:

• Жошы хан қандай адам болған?
• Оның неше баласы болыпты?
• Ханның баласы нөкерлерімен қайда шығады?
• Хан неліктен аңға жібергісі келмейді?
• Не себепті құлан баланы теуіп өлтіреді?
• Неліктен нөкерлер ханға баласының өлімін естіртуге қорықты?
• Жаман хабарды кім естіртті? Қалай жеткізді?
• Хан баласының өліміне кім кінәлі?
• Қоршаған ортаға зиян келтіруге бола ма?

«Ақсақ киік» күйі

Ертеде Жошы деген қатал хан өмір сүріпті. Оның жалғыз ұлы болыпты. Бір күні әкесі жаман түс көріп, баласын аңға жібергісі келмейді. Бірақ баласы әкесін тыңдамай, нөкерлерімен жолға шығады. Олар далада бір топ құланды көреді. Бала құланды қуып жүріп атады. Оқ құланның аяғына тиеді. Ал құлан ханның баласын теуіп өлтіреді. Хан нөкерлері баласының өлімін әкесіне қалай естіртуді білмейді. Хан жамандықты сезіп, «Кім баламның өлімін естіртсе, сол адамның көмейіне қорғасын құйдыртамын» — дейді. Сол кезде танымал күйші хан алдында күй тартады. Хан бәрін түсінеді. Сонда хан: «Балам өлген екен ғой, мына адамның көмейіне қорғасын құйыңдар»- деп береді.

Дат тақсыр! – дейді күйші. – Жаман хабарды жеткізген домбырам ғой. Сөйтіп домбыраның шанағына қорғасын құйдырады.

Мәтін мазмұны бойынша сұрақтар:

• Жошы хан қандай адам болған?
• Оның неше баласы болыпты?
• Ханның баласы нөкерлерімен қайда шығады?
• Хан неліктен аңға жібергісі келмейді?
• Не себепті құлан баланы теуіп өлтіреді?
• Неліктен нөкерлер ханға баласының өлімін естіртуге қорықты?
• Жаман хабарды кім естіртті? Қалай жеткізді?
• Хан баласының өліміне кім кінәлі?
• Қоршаған ортаға зиян келтіруге бола ма?

• Хан –халықты басқаратын адам
• Құлан- жабайы жануар, жылқыға ұқсайды, «Қызыл кітапқа» енген, «Алтын Емел» қорығында тіршілік етеді.
• Нөкерлер- байдың, ханның көмекшілері
• Естірту- жаман хабарды айту, адам өлімін естіртеді
• Күйші -домбырада күй орындайтын адам
• Көмей –тамақ
• Қорғасын – металл түрі
• Шанақ - домбыраның бөлігі

• Хан –халықты басқаратын адам
• Құлан- жабайы жануар, жылқыға ұқсайды, «Қызыл кітапқа» енген, «Алтын Емел» қорығында тіршілік етеді.
• Нөкерлер- байдың, ханның көмекшілері
• Естірту- жаман хабарды айту, адам өлімін естіртеді
• Күйші -домбырада күй орындайтын адам
• Көмей –тамақ
• Қорғасын – металл түрі
• Шанақ - домбыраның бөлігі

• Хан –халықты басқаратын адам
• Құлан- жабайы жануар, жылқыға ұқсайды, «Қызыл кітапқа» енген, «Алтын Емел» қорығында тіршілік етеді.
• Нөкерлер- байдың, ханның көмекшілері
• Естірту- жаман хабарды айту, адам өлімін естіртеді
• Күйші -домбырада күй орындайтын адам
• Көмей –тамақ
• Қорғасын – металл түрі
• Шанақ - домбыраның бөлігі

• Хан –халықты басқаратын адам
• Құлан- жабайы жануар, жылқыға ұқсайды, «Қызыл кітапқа» енген, «Алтын Емел» қорығында тіршілік етеді.
• Нөкерлер- байдың, ханның көмекшілері
• Естірту- жаман хабарды айту, адам өлімін естіртеді
• Күйші -домбырада күй орындайтын адам
• Көмей –тамақ
• Қорғасын – металл түрі
• Шанақ - домбыраның бөлігі

• Хан –халықты басқаратын адам
• Құлан- жабайы жануар, жылқыға ұқсайды, «Қызыл кітапқа» енген, «Алтын Емел» қорығында тіршілік етеді.
• Нөкерлер- байдың, ханның көмекшілері
• Естірту- жаман хабарды айту, адам өлімін естіртеді
• Күйші -домбырада күй орындайтын адам
• Көмей –тамақ
• Қорғасын – металл түрі
• Шанақ - домбыраның бөлігі