Мәтіндік ақпаратты кодтау принциптері. Информатика, 10 сынып, презентация.

2-бөлім. 

10 сынып

НЗМ ФМБ Талдықорған қаласы

НЗМ ХББ Қарағанды қаласы

Сэмюэль Финли Бриз Морзе

«SOS» апат сигналы – ең танымал телеграфтық хабарлама болып табылады

Ақпаратты кодтаудың техникалық тәсілдерінің тарихынан

Ақпаратты сақтау мен жіберудің техникалық құралдарының пайда болуы кодтаудың жаңа тәсілдерінің пайда болуына алып келді. 1837 жылы ойлап табылған телеграф – ақпаратты қашықтықтан жіберудің ең алғаш техникалық құралы болып табылады.

Ұлы Отан соғысы 1941-1945жж.

Сурет https://www.0642.ua/news/530993/oni-priblizali-pobedu

Тылда радио оператор қыздарға қиын болды, өйткені оларды толық жауынгерлік дисплеймен парашют кигізіп құлатқан. Пулемет, тапанша, оқ-дәрілер мен гранаталардан басқа, олардың әрқайсысы 10 фунттық пакетті соққылардан, сондай-ақ азық-түлікті де кей жағдайларда қажет болуы мүмкін болғандықтан қорғаулары қажет болды. Әлсіз болса да, жасы кіші болса да олар ескерілмеді және ешқандай жеңілдіктер жасалмады. Алайда қыздар да өз кезегінде өздері үшін ештеңе талап етпеді, радиостанция және әскери ғылымды да меңгерді, сонымен қатар төтенше жағдайда төзімділік жағынан олар өз жолдастарынан да асып түсті.

Мәтін https://gazeta-licey.ru/public/history/32793-rassekrechennyiy-efir

(Save Our Souls - біздің жанымызды сақтаңыз).

Морзе әліппесінде ол келесідей беріледі:  

Ақпарат келесі сайттан алынған

https://www.yaklass.ru/p/informatika/10-klass/informatciia-i-informatcionnye-protcessy-11955/kodirovanie-informatcii-11899/re-eaac2844-53ea-4308-9f1c-081a1e3e105c

http://boobooka.com/zvuki/raznye/zvuk-azbuki-morze/ - SOS сигналы

Өз атыңызды кодтаңыз

http://xn--80aawbkjgiswr.xn--1-btbl6aqcj8hc.xn--p1ai/article.php?id=200900604

Сабақ тақырыбы: Мәтіндік ақпаратты кодтау принциптері

Оқу мақсаты

10.2.3.1 символарды кодтау UNICODE және ASCII кестелерін салыстыру

Бағалау критерийлері

UNICODE және ASCII символдарды кодтау кестесінің не екенін түсінеді;

Әліппенің қуаттылығының не екенін біледі;

ASCII немесе Unicode символдарды кодтау кестесін пайдаланып мәтіндік ақпаратты қалай кодтау керектігін түсінеді.

Сабақтың кілттік сөздері

Кодтау дегеніміз не?

Кодтау (кодирование; coding; кодировать; encode) — мәліметтерді олардың алдын ала тағайындадған кодтық комбинацияларымен бейнелеу немесе мәліметтер элементін (символдар жиынын) олардың кодтық комбинацияларымен сәйкес келтіру. Кодтау ережелері кодтың қолданылу мақсатына тәуелді, яғни ол қалай және не үшін қолданылатынына байланысты. 

Жазу - табиғи тілде сөйлеуді кодтау тәсілі. Жазбаша мәтін (ол сондай-ақ жазбаша сөз деп аталады) бір адамнан ғарышта (хат, ескертпе) және уақыт бойынша (кітаптар, күнделіктер, құжаттар мұрағаты және т.б.) басқа адамға ақпарат беру үшін арналған. Ақпаратты жазбаша кодтауды жүзеге асыратын ережелер тілдің грамматикасы (қазақ, орыс, ағылшын, қытай және т.б.) деп аталады, сонымен қатар оқып, жаза алатын адам сауатты адам деп аталады.

Кодтау деген не?

Егер сөздің жазбасын кодтау деп атаса, онда жазбаша мәтінді оқу оны декодтау болып табылады. Біздің ойымызды ауызша айту түрінде білдіретіндіктен, адамдар арасында ақпарат алмасу процесі келесі схемадағыдай көрсетілуі мүмкін:

Топқа бөліну

Морзе әліппи негізінде мәтінді кодтау схемасын ұсыныңыз

Тексеріңіз

Мәтінді кодтау тәсілдері

Кодтау әдісі кодтың қолданылу мақсатына байланысты. Егер код техникалық байланыс жүйесінде мәтінді жіберу үшін қолданылатын болса, онда ол осы жүйенің мүмкіндіктеріне бейімделуі керек. Мұндай «техникалық» код Морзе коды болып табылады.

Мәтінді кодтау тәсілдері

ХХ ғасырдың екінші жартысында компьютерлер құрылып, таратылды. Мәтіннің компьютермен өңделуі үшін символдарды кодтау стандартын жасау қажет болды.

1963 жылы ASCII (American Standard Code for Information Interchange) деп аталатын стандарт қабылданды — Ақпаратпен алмасу үшін Америкалық стандартты код. ASCII — жетіразрядды екілік код.

Код кестесіндегі таңбалы код - оның реттік нөмірі. Ол ондық, екілік және он алтылық санау жүйесінде ұсынылуы мүмкін. Компьютердің жадындағы код – жетіразрядты екілік сан. Кестеде ASCII коды барынша қайырылған он алтылық түрінде берілген. Екілік түріне кері қайырған кезде кодтар 000 00002 = 0016 = 0 до 111 11112 = 7F16 = 127 диапазонына тиісті жетіразрядты бүтін екілік санды бейнелейді. Барлығы 27 = 128 символ.

41 (А)10 = 01010012 = 2916

Бастапқы 32 символдар (00-ден 1F-қа дейін) басқарушы деп аталады. Олар монитор экранында немесе басып шығару кезінде қандай да бір белгілермен көрсетілмейді, бірақ олар мәтінді көрсету кезінде белгілі бір әрекеттерді анықтайды. Мысалы, 0816 (BS) коды бойынша алдыңғы таңбаның өшірілуі орындалады; 0716 (BEL) — коды бойынша дыбыстық сигналдың шығарылуы орындалады; OD16 (CR) коды жолдың басына көшуді білдіреді.

Графикалық бейнесі бар символдар 2016 кодынан басталады. Бұл кеңістік - шығарылымда өткізу орны. ASCII кестесінің маңызды ерекшелігі - бас әріптер мен кіші әріптердің, сондай-ақ ондық сандардың ретінің сақталуы. Бұл сипат символдық ақпаратты программалық өңдеу үшін өте маңызды, атап айтқанда, алфавиттік сөздерді сұрыптау үшін.

1. Тапсырма

ASCII кодтау кестесі негізінде FILE сөзін кодтаңыз

Тексеріңіз

FILE

46 49 4C 45

2. Қатені табыңыз

48 41 50 59

3. Тапсырма

Топтағы бір оқушының атын кодтаңыз, ASCII кодтау кестесі негізінде оны екілік кодқа ауыстырыңыз және басқа топ мүшелеріне беріңіз. Ресурс 3.

Сөзді декодтаңыз.

Сегізразрядты екілік кодтау 28 = 256 символды әліппені кодтауға мүмкіндік береді. Сегізразрядты кодтың бірінші жартысы ASCII сияқты. Сегізразрядты кодтың екінші жартысы коды 128 = 8016 = 1000 00002 басталып 255 = FF16 = 1111 11112 аяқталатын символдардан тұрады. Кодтау кестесінің бұл бөлігі код парақшасы (CP-код парақшасы) деп аталады. Латын алфавиттері, псевдографиялық таңбалар және бірінші жартысына кірмеген басқа кейіпкерлер код бетінде орналасқан.

ASCII кодының кеңейтілімі.

CP866 MS DOS операциялық жүйесінде пайдаланылады, CP1251 Windows операциялық жүйесінде қолданылады. KOI8-R кодтау Unix операциялық жүйесінде қолданылады.

Қай тілде ең үлкен әліппи?

Кхмер әліппесіндегі әріп саны ең көп болып табылады. Австро-Азиялық тілдердің бірі кхмер тілі – Камбоджи елінің негізгі тілі болып табылады. Бұл тілде сөйлейтін адамдар саны жиырма миллионға жуық. Кхмер алфавитінде жетпіс екі әріп бар.

16-разрядты UNICODE стандарты.

барлық тілдердің символдарын көрсетуге мүмкіндік беретін символды кодтау стандарты. 1991 жылы Unicode он алты разрядты 216 = 65 536 символды кодтайтын дүниежүзілік стандарты жасалды. Код кестесінде ағылшын (латын), орыс (кириллица), грек алфавиті, қытай таңбалары, математикалық таңбалар және тағы басқалар орналастырылған.

UNICODE

1. Постер жасау және қорғау.

2. 2 сұрақ (сізге қиын болып көрінген) және сіздің түсінгеніңіз бойынша 3 сұрақ дайындаңыз.

https://www.google.com/url?sa=i&source=images&cd=&ved=2ahUKEwi6jJDW3vbeAhUHjiwKHTczA4IQjxx6BAgBEAI&url=https%3A%2F%2Fc.mi.com%2Fthread-442905-1-0.html&psig=AOvVaw2srQrg4EdkKqYcWW4gZikO&ust=1543482519546395

Тапсырмалар.

ASCII кодта кодталған сөйлем берілген. Сөйлемнің ақпараттық көлемін есептеңіз: Әйтсе де ол бұрылады!

Юникодпен кодталған хабарлама 15 таңбадан тұратын болса, хабарламаның көлемін биттерде табыңыз. 1)15 2)120 3)240 4)150

Әрбір таңбаның Unicode көмегімен кодталғанын ескере отырып, келесінің мәлімет көлемін анықтаңыз: Один пуд – около 16,4 килограмм.

Дұрыс жауапты анықтаңыз. 1)64 байта 2) 256 байт 3)64 бита 4) 256 бит

ASCII кодында кодталған ақпарат көлемі 32 бит. Пайдаланушы оны Юникота кодтайтын болса, оның көлемі қалай өзгереді. Жауабыңызды негіздеңіз.

Құжат бетінде 128 жол бар, олардың әрқайсысында 48 таңба бар, оның ішінде қазақ алфавитінің әріптері. Әрбір таңбаның Unicode-та кодталған жағдайда ақпарат көлемі 720 Кбайт болса, онда құжаттың беттерінің санын анықтаңыз. (дифференциация)

Сабақ мақсатына жету рефлексиясы.

ASCII кодын пайдаланып бүгінгі сабақ нәтижесіне қатысты бір сөзді кодтаңыз.

Қолжеткіздім\Талпынамын.

Пайдаланылған әдебиет

http://xn--80aawbkjgiswr.xn--1-btbl6aqcj8hc.xn--p1ai/article.php?id=200900604

https://pandia.ru/text/80/224/2573.php - задачи

https://www.youtube.com/watch?v=5aJKKgSEUnY -Understanding ASCII and Unicode (GCSE)