Сәндік қолданбалы өнер. Көркем еңбек (ұлдар), 9 сынып, дидактикалық материал.

Сандық — киіз үйдің ағаш жиһаздарының бірі. Оған киім-кешек, асылбұйымдарсалынады. ҚазақшеберлеріСандықтықайың, қара тал ағаштарыныңсүрегінен жасаған. Сыртынанкөркеметіп темір, мыс жапсырмамен, қатырмаоюөрнектерменбезендіріледі. Сандықтардың тұрмыста қолданылуына қарай көлемі де әр түрлі. Кішісандықтар 30-60 сантиметр болса, үлкендері 60-120 сантиметргедейінжетеді. Сандықтаркілттенеді не сыртынанқұлыпсалынатынетіпжасалады.Киім-кешек, тағыбасқа да заттардысалуғаарналған, ағаштанжасалған бұйым. Сандық — халықтартұрмысындаертекездейпайдаланылыпкележатқанеңежелгіжиһаздыңбірі. Көшпендіхалықтарүшінолөте-мөтеқолайлыболған. Сандықтыңаузынакөбінесеішкіқұлып, кейдеаспақұлыпорнатылады. Сандықтыжергеқойғандатүбі дым тартпауүшін, оныңастыңғытөртбұрышыменүйлестіретақтайданбұрыштанаяқорнатады. Сандықтыңбетіәртүрлібояуменсырланып, өрнектеледі не айшықтықаңылтырмен, кейдеөрнектісүйекпенқапталады. Сандықтыңекібүйірінетұтқаорнатылады.

Африкалық маскаларды қазіргі Африка континентіндекеңіненқолданылады. Оларәртүрлі рәсімдерде, үйленутойларында, аңаулауалдында салттық билерде, ұрысқимылдарықарсаңында, өнім жинаумерекелеріндеқолданылады.

Африкалықмаскаларды сиқыршылар, емшілер, сондай-ақжасырынқоғаммүшелері (ерлер мен әйелдер) белсендітүрдеқолданылады. Оларерлер, әйелдер мен балаларға арналған бөлек маскалар түрлері болады. Сонымен қатар қоғамдағы жасына және әлеуметтік мәртебесіне байланысты әр түрлі болуы мүмкін және көптеген жағдайларда масканы киіп жүретін адамның өзіндік ерекшеліктері де маска да көрініс табады. Сапалы бұйымдарды Танзаниядағы Mpande, Камерунда Awong деп аталатын Венге ағашын көбінесе қолданады. Венге ағашы өте ауыр және қатты ағаш. Оның өзіне тән қара- күлгін түсі бар. Венге ағашын бильярд керек-жарақтарын жасау үшін, сондай-ақ шкафтар, мүсіншелер, жиһаздар үшін де қолданылады.

http://afroart.ru/derevo-dlja-afrikanskih-masok-i-statuetok.html

http://afroart.ru/derevo-dlja-afrikanskih-masok-i-statuetok.html

Филимоновтық ойыншық - Туло облысының Одооев ауданы Филимоново ауылында қалыптасқан ежелгі орыс қолданбалы өнер туындысы. Археологтардың айтуынша, Филимоновты ойыншықтың тарихы өнеркәсібі 700 жылдан асады. Басқа деректер бойынша шамамен 1 мың жыл. Жергілікті саздың табиғи қасиеттері ерекше. Филимоновтық ойыншық жасалынатын саз балшықты майлы болып келгендіктен, онда жарықшалар пайда болады. Жарықшаларды дұрыстау үшін оны шеберлер сулы қолмен тегістейді.

Егер біз Жапонияның дәстүрлеріне жүгінсек, олардың алғашқы қуыршағы болып кокэси атты ойыншық саналады. Оның аяқ-қолы жоқ, орыс халқының матрешкаларына ұқсас ойыншық. Оны шие, үйеңкі ағаштарынан жасап, өсімдіктермен және гүлдермен суреттерін орындаған.Бұрын бұл қуыршақтарды бақсылар арнайы рәсімдерді жүргізу үшін қолданған. Кокэсидің сыртқы дизайнның екі түрін ажыратуға болады: дәстүрлі және авторлық. Дәстүрлі кокэсидің ерекшелігі оның дене пішімі сопақ, ал бас бөлігі дөңгелек болып келеді. Дәстүрлі кокэсидің 11 пішім түрлері бар. Соның ішіндегі ең танымалы «наруко кокэси». Бұл қуыршақтың басы бұрылғанда жылау кезіндегі дыбысқа өте қатты ұқсас дыбысты шығарады. Ал дизайнерлік кокэсидің пішімі, дене пропорциясы, суреттері әртүрлі болады. Көбінесе кокэси түрінде қыз баланы жасайды.

http://chelreglib.ru/ru/news/2470/

Текемет-сәндік-қолданбалы өнер туындысы, бетінетүрлітүсті ою-өрнек басылған киіз үй  жиһазы.

Текеметтіңтуутарихы мен оны жасау технологиясы қазақтыңертедәуірдегі (біздіңзаманымызданбұрын. 6 – 5 ғасырлар) өмір-тұрмысынантамыртартады. Әсіресе, көшпенділер өміріндеТекеметтіңалатынорныөзгешеболған: олқазақтыңдәстүрлібаспанасы – киізүй ішінежылылықпенқатарәсемдік те әкеліпәрікиізүйдегіадамдардыастынанөтетінсызданқорғап, аурудыңалдыналурөлін де атқарыпотырған. Көшпенділерөміріндежасалуыжағынаноңайболмағанымен, олардыңөмір-тұрмысындақолдануғаыңғайлыТекеметбетіндегітүр-түсүйлесімі мен ою-өрнектіорналастырудағытәсілдерхалықтыңертедегімәдениеті мен дүниетанымынан хабар береді. ОсығанорайТекеметкеою-өрнек пен түрсалудағы тепе-теңдіктіқатаңсақтауқағидасықазақхалқыныңертезамандағыдүниетанымдықдуализмін де айқынаңғартады. Текеметтің күземжүннен (қарасынан) басылғанталдырма (кейдешигетартылғанжүннің) бетінеақтайнемесеқызылға, көккебоялғанжүнтартылады. Бұданкейінгітекеметтіңбасылутәсіліжалпыкиізбасуменбірдей. Текеметтіңбоямағантүрі де болады. Мұнықара, ақжүнтартыпбасады. Оныңкөлеміәртүрлі. Бояуынақарайқызыл ала текемет, сары ала, қара ала текеметдепаталады.

Шырдақ - қырғызданкиізденжасалғанбұйымдардыжасаудыңеңқиынәдістерініңбірі. Шырдақөндірісініңсоңғыкезеңідәстүр бойынша қыста басталады. Жалпыалғанда, бүкіл процесс жылбойыжүргізіледі: көктемдеоларжүндікесіптастайды, соданкейін оны жууға, кептіруге, оны сабап, бояйды және жұмсарту үшін қайнағансумен, сабынменжәнешимен (күкірт жабыны) киіздібасады. Түрлітүстіекі киізді бірінің үстіне бірін жауып, бір мезгілде оларды өткір кескіштікеседі. Кейін әртүрлі түстердің кесілген бөліктерін бір-бірімен арнайы тігіс түрімен тігіп, байланыстырады. Осылайша, дайын материалдардан бір мезгілде екі шырдақ пайда болады.

Шырдактың әдеттегі өлшемі - 2x4 метр.

Қырғыздарға шырдақтар күнделікті өмірде бірінші қажеттілік болды. Олар еденге немесе шөпке қойылды. Жақында шағын шырдалар шетелдік туристер арасында өте танымал болды.

Пэчворк - американдық құрақ тігудің бір түрі. Оның тура аудармасы жабылған мата деген сөзді білдіреді. Квилтинг көп қабатты төсеніштерді, жастықшаларды, картиналарды, киім-кешектерді, және т.б. жасауды көздейді. Әдетте жұмыс үшін бір түстегі мата таңдалады, бірақ кей жағдайда әртүрлі суреттері бар түрлі-түсті маталарды да таңдайды. Бұл техниканың негізгі айырмашылығы оны бірнеше маталардың қабатынан тұрады. Яғни олар екі матадан бастап құралады. Олардың бірі алдыңғы жағынан, екіншісі кері жағынан жасалған.

Олардың арасына синтепоннан төсеніш салады. Осылайша, өнім көлемді болып шығады. Егер аралық қабатта қосымша тігіс жіберетін болсаңыз, онда ол толқынды түрде шығады.

Құрақ – төрге төсейтін көрпеше. Мата қиындыларын қиюластырып, тұмарша, сегіз жапырақ, ромб және неше түрлі қазақи нақыштағы оюлардан ,өрнектерден құралған бұйым. Ежелден қонақжай қазақ халқы төрін қонаққа арналған “қасиетті орын” санаған. Ерте кезде баласы өліп, тоқтамаған үй “тіл-көзден аман болсын” деген ырыммен қырық құрақ құрап, баласын соған ораған. Құрақ көрпенің арасына мақта және қойдың, түйенің жүнін салып немесе қазіргі кезде жасанды мақта синтепон салып, сырып тігеді. Құрақ құрау үшін ең алдымен, қажетті материалдар таңдап алынып, олар түрі, түсі, матасына қарай сұрыпталады. Яғни, маталардың барқыт, жібек, сиса, сәтен кесінділері жеке-жеке бөліп алынады. Содан кейін ісмер әйел не бірыңғай барқыттан, немесе бірыңғай жібектен құрақ құрауға кіріседі. Бұл істі бастамас бұрын әрбір түстің бір-бірінесәйкескелуіне, бірін-біріашыптұруынаайрықшакөңілбөлінеді. Құраққұрау – қалдық қалдырмау. Ертедеқазақ даласында қымбат маталар тапшы болғандықтан, киім-кешекті гушілер қалған маталардың қиықтарын бір кәдеге жаратуға тырысып, олардан әртүрлі бұйымдар жасаған.