Жаңа ғасыр революциясы: себептері мен салдары. Дүние жүзі тарихы, 10 сынып, дидактикалық материал.

Мысырдағы 2010-2011 жылдардағы саяси дағдарыс.

Барлық араб мемлекеттерін соңғы уақытқа дейін шынайы демократиялық деп атауға болмайды. Ресми республикаларда ондаған жылдар бойы авторитарлық режимдер болды. Мысырда Хосни Мубарак 1981 жылдан бастап, яғни отыз жыл бойы билікте болды. Мысырда билікте болған уақыт ішінде әскери элитаның, партиялық номенклатураның және экономикалық олигархияның мүдделерінің тығыз байланысына негізделген авторитарлы саяси жүйе нығайған. Әрине, ол сайлауда мезгіл-мезгіл және сенімді жеңіске жетті, бірақ бұл сайлаудың заңдылығы әрдайым күмәнді болды. Мубарактың жағдайы өте берік болды - мысырлықтардың өздері, сондай-ақ халықаралық қоғамдастық, онда өңірдегі тұрақтылықты қамтамасыз ететін фигураны көрді. Бірақ біртіндеп жағдай өзгерді. 2008 жылғы қаржы дағдарысы басталған кезде барлық кемшіліктер айқын көрінді: жаппай жемқорлық, мысырлықтардың көпшілігінің өмір сүру деңгейінің төмендігі, әлеуметтік қорғау жүйесінің және күшті ұлттық өнеркәсіптің болмауы және т.б. Сонымен қатар, Тунисте" бақытсыздық бойынша әріптестер " авторитарлық режимдерді ұстауда мүмкін емес ештеңе жоқ екенін көрсетті.

Революцияның басталуы 2011 жылдың 25 қаңтарынан бастап, оппозициялық күштердің жаппай митингілері Мубарактың отставкаға кетуі және елде түбегейлі саяси және әлеуметтік-экономикалық реформалар жүргізу талаптарымен болған кезде есептеледі. 11 Ақпанда Мүбарак отставкаға кетуге мәжбүр болды. Президент отставкаға шыққаннан кейін билік жағдайды тұрақтандыруды және саяси қайта құрулар мен демократиялық сайлау өткізу үшін жағдайлар дайындауды қамтамасыз етуге тиіс болатын Қарулы күштердің Жоғары Кеңесіне көшті. Дегенмен, 2011 жылдың соңында жаңа төңкеріс болған жоқ - бұл жолы әскери диктатураны күшейтуді тоқтату талаптары таныс. Сайлау барысында ислам фундаменталистер ұйымының "Мұсылман бауырлар"мүшесі Мұхаммед Мурси жеңіске жетті.

Жалпы араб елдерінің  барлығына  тән соңғы жылдары айқын байқала бастаған ішкі факторға назар аударған жөн сияқты. Аталған ішкі фактор қатарында – Таяу Шығыс пен Солтүстік Африкада азаматтық қоғамның қалыптаса бастауы. Шетелдерде білім алған жастар да елдің даму үдерісіне басқаша қарады. Ел билігіндегі харизматикалалық лидерлер билігіне мойынсұнған, дәстүрлі тәрбие негізінде қалыптасқан ұрпақтың орынына, жаңа, білімді, әлемдік ақпаратпен жете таныс, танымдық көзқарастары өзгеше авторитарлы тәртіптің барлық билікті өз қолына шоғырландыруына келісе қоймайтын  жаңа  ұрпақ  келді.  Бұл  жаңа ұрпақ  өкілдері  өздерін  биліктің  боданы ретінде емес, өз елінің азаматы ретінде көрсеткілері келді. Ұзақ жылдар бойы мемлекет билігін өз қолдарына ұстап отырған «Ұлт әкелері» ақылдылығына үміт артып емес, ел ісіне араласып саяси-экономикалық, әлеуметтік мәселелерді шешудің жолдарын іздеді.

  Елдегі саяси дағдарыстың нәтижесінде «Мұсылман бауырлар» исламдық қозғалысы мен салафиттер нығая түсті. Президенттік сайлауға қатысу мақсатында 30 сәуірде «Мұсылман бауырлар» саяси бюросының мүшесі Мұхаммед Мүрсидің жетекшілігімен Еркіндік пен әділдік партиясы құрылады. 2011 жылдың қарашасынан 2012 жылдың қаңтары аралығында Парламенттік сайлаулар (төменгі палатаға) өткізіліп, Еркіндік және әділдік партиясы жеңіске жетеді. Мысыр парламентінің жоғарғы палатасы – Шура кеңесіне екі сатыдан өткен сайлау барысында мысырлық исламистер басым орынға ие болады. «Мұсылман бауырлар» исламдық қозғалысы 2012 жылдың 3 наурызында Мысырдың негізгі заңын әзірлейтін Конституциялық комиссиясы туралы заң жобасын жариялайды.

 Дегенмен де, Мысырдағы жаңа саяси төңкеріс те қантөгіссіз болмады. Елдегі саяси дүрбелең кезінде 14 адам қаза тауып, 350 адам түрлі деңгейде жарақат алды. Бұл саяси дағдарыс та 2011 жылғы саяси дағдарысқа өте ұқсас, тек керісінше жағымен. Біріншіден, Мысыр революциясы елдің экономикалық элитасын әскерилермен ымыраласуға мәжбүр етіп, Мүрсиді тез арада қызметтен кетіруге біріктірді; әзірше бұл екі топтың бөліну белгісі байқалмайды. Екіншіден, 2011 жылғы қаңтарда «біртұтас» болған исламдық топ екіге жарылды: «Мұсылман бауырлар» билігінен сескеніп қалған исламдық Хизб ан-Нұр сияқты партиялар мен секуляристік солшыл-либерал топтың көпшілігі бүгінгі билікті қолдауда.

 Шілдедегі саяси тұрақсыздыққа байланысты Мысырдың Африкалық Одақ құрамындағы мүшелігі уақытша тоқтатылды. Оның басты себебі демократиялық жолмен сайланған президентті тақтан тайдыру мысырлық конс­титуцияға қайшы келеді. Яғни, билік заңсыз жолмен ауысты. Африкалық Одақ кеңесі Мысырды Одақ құрамында әрекет ету құқығынан уақытша айыруға шешім қабылдайды. Мұхаммед Мүрси биліктен кеткеннен кейін 2013 жылдың 3 шілде күні Мысырда конституцияның заңдық күшінің жойылғандығы жарияланды. Сонымен бірге мысырлық қарулы күштер «Мұсылман бауырлар» қозғалысының белсенділерін біртіндеп тұтқындауға кірісті.