Жаңа ғасыр революциясы: себептері мен салдары. Дүние жүзі тарихы, 10 сынып, қосымша материал 1.

Польшадағы демократиялық революция.

Польшадағы революцияның тамыры 80 жылдардың басына барады. Польшаның сыртқы қарызы елге шетел қаржысының шектелуіне алып келді. Үкімет мұндай жағдайдышешуі мақсатымен шетелден тауар негізді көбейтумен жол іздеді. 1980 жылдың 1 шілдесінде ет және оның өнімдеріне баға көтерілді. Люблин қаласында 1980 жылы 12 шілдеде паразылық еруіл етті. Ал, 14тамызда В.И.Ленин атындағы Гданьск атындағы судоверорь тоқтатылды. Кейінен Гданьск және Гдын кәсіпорындарында ереуіл өршіп түсті. Оған 304 кәсіпорын қатысып «21 пункт» деген құжатпен баяндалды. Негізгі талаптары сөз бостандығы, тәуелсіз кәсіподақ құру, саяси қылмыскерлерді ботсату және т.б.

Келіссөздер Цецинде 30 тамызда Гданьске 31 тамызда үкімет пен жұмысшы комитет қол қойды. 1980 жылы 1 қыркүйекте польяк қоғамы өзіндік билікке қол жеткізді, онда ереуіл шығуға, тәуелсіз кәсіподақ құруға, сө бостандығына. Гданьскіде 17 қыркүйекте бүкілполяк жұмысшыларының комитетінің съезді өтті. Онда кәсіптік өзін-өзі басқару одағын құру және оның аты «Солидарность» деп аталып көшбасшысы Лех Валенса болды. Осы кезде халықаралық аренада жағдай қиындай түсті. Л.И.Брежнев «Бауырлас Польшаны қиындыққа тастамаймыз, және қауіпке бермейміз» -делінген сөз тастады. Бірақ бұл кезде КСРО ешқандай әскер кіргізбеді себебі ол уақытта КСРО Ауғаныстанда соғысып жатқан еді.

1981 жылдың қаңтарында елде жағдай қиындап дүкендерде тауарлар жоғалып, әр аудандарда «аштық маршы» жүрді. Осы жағдайды түзеу мақсатымен коммунисттер өздерінің көшбасшысы-генерал Войцеха Ярузельскийді сайлады. 28 қарашада жалпы халықтық ереуіл өтеді. Осы кезде Ярузельский министрлер Кеңесінің басшысы ретінде 12 мен 13 желтоқсанда «Солидарности» партиясының өкілдерінің 6647 қамауға алып партияның жұмыс істеуіне тиым салды.

Ал, 1982 жылдың 22 сәуірінде «Солидарность»-тің заңсыз уақытша координациялық комиссиясы құрылды. Уақыт өзгеріп КСРО-ғы қайта құру кезі Польша әсер еттіп 1986 жылы қыркүйекте Польшаның ішкі істер министері Чеслов Кицак саяси қылмыскерлері бостандыққа жіберді. 29 қарашада Валенса «Солидарности» уақытша комитетін құрып ол заңды түрде жұмыс істеді.

Үкімет 1988 жылдың ақпан-сәуір айларында бағаның көтеруі халықтық наразылығына ұштасты. Осыдан біраз кәсіпорындардың әкімшіліктері жалақыны көтерді. Соқы нәтижесі мамыр айында Польшада алтын құнсызданып, дүкен сөрелерінен қажетті заттар жоғалды.

Соңында поляк коммунистері билікпен бөлісу комиссиясын құруды шешті. Онда биліктің реформалау жаз айында «дөңгелек үстел» болып оппозициямен келісімге келді. Барлығын заңды түрде жүргізіп демократиялық жолмен билік органын сайлауды көздеді. Маусымда парламенттік сайлау өтіп оппазиция 161 орынның 160 алды, ал сенатта 100 орынның болып Ярузельский сайланғанымен 21 тамызда премьер-министр «Солидарности» өкілі Тадеуша Мазовецк болып билікте анткоммунистердің салмағы артты. Оциалистік Польша 1991 жылы желтоқсанда Валенса жеңіп шықты.