Этностардың шығу теориялары. Дүние жүзі тарихы, 10 сынып, қосымша материал 2.

 Қосымша№3 Ұлт және этнос

 Әлемде ұлт тұжырымдамасының екі негізгі екі түсіндірмесі бар. Олардың біріне сәйкес, мемлекет халықтың тарихи қалыптасқан аумағы, экономикалық құрылымы, саяси байланыстар жүйесі, тілі, мәдениеті және психологиялық құрылымы негізінде жалпы азаматтық сана мен өзін-өзі сезіну негізінде қалыптасады. Бұл жағдайда халықты біріктірудің жаңа формасының жалпы азаматтық табиғаты ерекше атап өтіледі. Дегенмен, ұлттың осы түсінігінде этникалық құрамдас жоқ. Батыс әлеуметтануда, әдетте, ұлт, индустриалды түрде дамыған әлеуметтік-бағдарланған демократияға негізделген, тең азаматтығы деп түсініледі. Көптеген заманауи демократиялық елдерде «ұлт» термині бұрыннан «азаматтық», «белгілі бір елдің халқы», «мемлекеттің азаматтарының жиынтығы» мағынасында қолданылған.

 Соған қарамастан қазіргі заманғы әлем полиэтникалық болып қала береді - адамдардың 90 пайызы көпұлтты (көпұлтты) мемлекеттерде тұрады. «Халық» (этнос) ұғымы өзінің маңыздылығын жоғалтпастан, қазіргі заманғы ұлттық қатынастарда іргелі болды. Елде тұратын халықтардың ұлтаралық (этносаралық) қарым-қатынасы тұрақты болғанша мемлекет тұрақты болып қалады. Сіз білетіндей, этносаралық қақтығыстар өркениеттің әртүрлі деңгейлерінде (мысалы, Азия мен Африкада, Ұлыбританияда, Канадада, Испанияда және Бельгияда) пайда болуы мүмкін. Мұндай қақтығыстардың қаупі өте зор: олар ең қуатты мемлекеттерді бөлуге қабілетті.

 Басқа түсіндірмеде ұлт ортақ шығу тегі, тілі, аумағы, экономикалық құрылымы, этникалық сана мен өзін-өзі ақпараттандыруда көрінетін ақыл-парасат пен мәдениетпен ерекшеленетін ерекше тарихи қоғамдастық ретінде анықталады.

 Екінші түсіндірмеде «ұлт» ұғымы халықтардың ұлтаралық бірігуінің жаңа формасына сәйкес келеді, яғни, Жаңа және жаңа дәуірдегі жағдайдағы этнос. Осылайша, бір түсініктемеде ұлт азаматтылықты, ал екіншісі - этностарды білдіреді. Бұл белгісіздік көптеген ғалымдарды ұлт ұғымы қатаң ғылыми санат деп санауға болмайтындығына әкеледі.