XX ғасырда ХХI ғасырдың бірінші жартысында мәдениет саласы қалай өзгерді? Дүние жүзі тарихы, 9 сынып, қосымша материал 2.

Қосымша 3.

 Ғалымдар қоршаған ортаға антропогендік әсердің күшеюі, әлемге технологиялық қысым жаһандық дағдарыстар дәуірінің басталуына себеп болды деген қорытындыға келді. Жасанды әлем жасай отырып, адам белсенді араласады және табиғи Биогеохимиялық циклдарды қайта құрады. Қазіргі заманның жаһандық проблемаларына "Әлем — Адам" жүйесін қамтитын және адамзат тіршілігінің өмірлік маңызды факторлары — экологиялық, демографиялық, мәдениет дағдарысының проблемалары, соғыс пен бейбітшілік проблемалары, ал жақында — терроризм проблемалары көрініс табатын проблемалар жатады. Жаһандық дағдарыс адам құрған бейбітшіліктің өзін-өзі бұзғанын куәландырады, ол қоғамды құрайтын индивидтердің өміріне, денсаулығына және психикасына деструктивті әсер етеді. Жаһандық дағдарыс экологиялық, экономикалық, техникалық салаларды да, әлеуметтік саланы да, саясатты да, демографияны да қамтиды. Әр түрлі мемлекеттердің әлеуметтік-экономикалық дамуының әркелкілігіне байланысты жаһандық дағдарыс ХХІ ғ.басында бұрын-соңды болмаған деңгейге жетті. Дағдарыс жағдайынан шығу әлеуметтік антагонизмдерді жоюды, табиғатты пайдаланудың заңды нормаларын, жаһандық тепе-теңдікке қол жеткізу жөніндегі шараларды өмірге енгізуге бағытталған халықаралық қызметті жандандыруды көздейді.

 Ғалымдар туудың төмендеуі, отбасы мен отбасы дамуының жаңа үрдістерімен байланысты демографиялық проблеманың шиеленісуіне алаңдаушылық білдіреді. Әлеуметтік қатпарлану, экономикалық теңсіздіктің, "әлеуметтік түбі" мен маргиналдардың болуы ерекше проблема болып табылады: дамушы елдердің 3/4 халқы антисанитарлық жағдайда, ал 1/3 дерлік — абсолюттік кедейшілік жағдайында өмір сүреді. Мұның бәрі терең дағдарыстың куәсі болып табылады, одан шығу планетаның барлық халқын бірінші қажеттілік заттарымен ақылға қонымды қамтамасыз етудің ғылыми негізделген бағдарламалары болуы тиіс. Соңғы онжылдықтағы экологиялық апаттарды талдау көптеген жағдайларда табиғатқа апатты әсер ететін ойланбастан техногендік әсердің себебі болғанын куәландырады.

 Ғылым жаңа сала — әлеуметтік экологияны құра отырып, жаһандық экологиялық мәселеге назар аударды. Оның міндеттері қоғам мен табиғаттың өзара іс-қимылындағы тепе-теңдіктің бұзылуы салдарынан туындайтын экстремалды жағдайларды зерделеу; экологиялық дағдарысты туындататын антропогендік, технологиялық, әлеуметтік факторларды анықтау және одан шығудың оңтайлы жолдарын іздеу; экологиялық апаттардың келеңсіз жойғыш салдарын азайту құралдарын анықтау; экологиялық проблемаларды шешу бағдарламаларын жасау болып табылады.; экономиканы, технологияны, білім мен жалпы қоғамдық сананы экологиялық қайта бағдарлау тәсілдерін қарастыру.

 Ғалымдар антропогендік үдерістердің барлық жиынтығын бақылау және реттеу қажеттілігін атап көрсетеді. Қазіргі уақытта экологиялық алаңсыз режимге жол берілмейді. Бірінші кезектегі маңыздылық табиғат пайдалану принциптеріне ие болады, олар басымдық ретінде жаңа технологияларды ұғынуды ұсынады. Жаңа бағыт — экотехнология-экологиялық негізде технологиялардың қайта құрылуын куәландырады. Техникалық даму перспективалары ғылыми-техникалық әзірлемелердің өзгермелі бағытымен байланысты. Энергияның баламалы көздерін (жел және күн энергиясын) пайдалану — техникалық инновациялардың болашағы.