Курсқа кіріспе. Дүние жүзі тарихы, 7 сынып, дидактикалық материал.

Қосымша 1.

Индустрияға дейінгі қоғам мен индустриалды қоғамның суреттері.

Суреттер бойынша тапсырма.

• Суреттерді екі топқа ажыратыңыз: индустрияға дейінгі қоғам және индустриалды қоғам.
• Индустрияға дейінгі қоғам және индустриалды қоғамдағы өмір туралы әңгіме құраңыз.
• Индустриалды қоғамда орын алған өзгерістерді баяндаңыз.

Қосымша 2.

Мәтінге тапсырма. Сұрақтарға жауап беріңіз:

• Неліктен «Жаңа заман» кезеңі Ағылшын буржуазиялық революциясынан бастап есептеледі?
• Жаңа қоғамда жаңа құндылықтардың қалыптасатындығы не себепті деп ойлайсыз?
• Діннің рөлі неліктен әлсірейді деп ойлайсыз?

 Жаңа Заман – XVII, XVIII және XIX ғасырларды қамтитын дәуір. Шартты түрде – жаңа тарихтың басы деп 1640 жылғы ағылшын буржуазиялық революциясын – капиталистік немесе буржуазиялық қатынастардың, индустриалды өркениеттің бастауы болған құбылысты алады. Үш ғасыр бұрын адамзат ежелгі дүниемен қоштасып (антика және орта ғасырлар), «адам – ғаламдағы ең мінсіз тіршілік иесі, эволюцияның тәжі, демек – дүниенің қожасы» деп сенген жаңа рухани пікірді бекіткен философия болды.

 Бұл дәуірдің әр ғасыры тарихи уақиғаларға, мәдени төңкерістерге толы. Жаңа заман – өнеркәсіптік өркениеттің қарыштап алға басып, қоғамның барлық салаларында түбегейлі өзгерістердің белең алғандарға байланысты жаңа сипатқа, жаңа мазмұнға ие болды. Ғылымның дамуына еркіндіктің берілуі қоғамдық сананы жаңа сатыға көтерді. Қоғамдық өмірдің барлық салаларында жетекші орынға ие бола бастаған ғылым — адамдардың нәсіліне, ұлтына, табына қарамастан халықтың рухани дүниесін байытуда айтарлықтай рөл атқарды. Мемлекет тарапынан жасалынған үлкен қамқорлықтың арқасында XVII ғасыр ғылыми революцияның даму қарқыны өте жоғары болды. Ғылыми революция математика және механика саласында басталды да, басқа ғылым салаларындағы ғылыми жаңалықтармен жалғасты.

XVII ғасыр ғылыми революция — адамзат баласының өзін қоршаған дүниені танып-білуге деген құлшынысының жемісі болды. Ғылымның қарышты қадаммен алға басуы және оның қоғамдық өмірдің барлық саласына біртіндеп кіре бастауы рационализмнің қалыптасу процесін аяқтауға мүмкіндік берді. Рационализм жаңа заман адамының өмірі мен бет-бейнесін жан-жақты айқындай отырып, халық санасынан еркін орын алды. Рационализм қоғамдағы орын алған тарихи жағдайларды ескере отырып, христиан дінінің католиктік тармағымен, оның дүниені құдайдың жаратқандығы туралы ілімімен де санасып отырды.

 Олай болса, жаңа еуропалық сана мен буржуазиялық мәдениет таза атеистік сипатта болмағандығын аңғарамыз. Христиан діні мен шіркеулер Реформацияға (XVI ғасыр) дейін де, Реформациядан кейін де өз беделін жойған жоқ, қайта олардың қоғамдық, саяси және рухани өмірдегі рөлі бұрынғыдан артпаса, мүлде кеміген жоқ, қайта христиан діні өз өрісін бұрынғыдан да кеңейтіп азаматтық, мемлекеттік өмір салаларына кеңінен араласты. XVII ғасырда Еуропа - жаңа өмір жолына түскен жас Еуропа болатын. Бұл жол - өткен ғасырлардың бай тәжірибесін ой елегінен өткізіп сарапқа салу жолы болды. Бұл тарихи жолда орта ғасырлар кезеңіндегі мәдени құндылықтарды ғана емес, жалпы адамзат баласының сонау көне заманнан бергі жинақтаған рухани байлығын игерумен қатар, сол бір баға жетпес мәдени дөстүрлерді жаңа заман талабына сай қайта жаңғырту сияқты игі мақсаттар жүзеге асырылды. Көне заман мен жаңа заманның арасында қаншама уақыт өтсе де олардың өзара сабақтастығы өмірлік сипат алды. Ойымыз дәлелді болу үшін, ғылым саласындағы әр заман өкілдерінің бізді қоршаған дүние жайындағы ой-толғамдарын қарастырып көрейікші. Шындығында да, жаңа заманның философы, әрі математигі Лейбниц (1646-1710 жылдары) пен көне дәуірдің философы, әрі математигі Пифагордың (б.з.б. VI ғасырлар) дүниеге қатысты ғылыми көзқарастарының бірдей болып шығуын қалай түсіндіруге болады? Екі ғұлама да әлемді өзара тығыз байланыстағы біртұтас организм деп қарастырады. Лейбництің философиясында «айқындалған үндестік» теориясы басты орын алады. Бұл теория - діни-теологиялық, гуманистік және эстетикалық мазмұнға бай жан-жақты теория болып саналды. «Айқындалған үндестік» теориясын — замана талабы, қоғамдық сана-сезім және халықтық түсінік тұрғысынан қарастыратын болсақ; бұл-құдайтағаланың даналығына шексіз сенім болса, ал рухани тұрғыдан қарастырсақ, бұл - өнер атаулыны (мысалы, Йоганн Себастиан Бахтыңмузыкасын немесе классицизм стиліндегі өнер туындыларын және т.б.) бүкіл жан-дүниеңмен қабылдау болып табылады.

Қосымша 3.

Қоғамның сипаттық белгілеріне тапсырма. Екі қоғамның сипаттық белгілерін саяси, әлеуметтік-экономикалық, басты және қосалқы тұрғысынан жіктеп айтыңыз.

Индустрияға дейінгі қоғам және индустриалды қоғамның белгілері.

Индустрияға дейінгі (дәстүрлі) қоғамның белгілері:

- ауыл шаруашылығының үстемдік танытуы

- қолөнер өндірісі

- жер – басты байлық

- қоғамның тапқа бөлінушілігі

- басты өндіріс күші – шаруалар

- тұрақтылық, әлеуметтік мәдениеттің өзгермеуі

- шіркеудің жоғары әсері

- адамдардың салт-дәстүрлерді қатаң сақтауы

Индустриалды қоғамның белгілері:

- көліктік өндіріс

- ірі феодалдар мен патшалардың билігін шектеуші заңдар қабылдау

- басты өндіріс күші – жалдамалы жұмысшылар

- тауар-сауда қатынасының дамуы

- халық санының өсімі

- қалалардың көбеюі