Ұлы Дала елі. Дүниетану, 4 сынып, қосымша материал.

Сабаққа әдістемелік нұсқаулықтар

1."Ассоциация" кіріспе тапсырмасы. Кіріспе тапсырма ретінде, бар білімдерін өзектендіру үшін оқушылар "Болашақ Қазақстан"сөзінің ассоциация қатарын құрайды. 1 минут ішінде оқушылар өз бетінше жұмыс істейді, содан кейін өз идеяларын жұптасып талқылайды және жалпы тізімді құрайды. Содан кейін жұптар өздерінің ассоциацияларын атайды, ассоциациялық қатар тақтаға немесе А3 форматындағы жеке параққа жазылады. Ассоциациялық қатарға оқушылар "Тәуелсіздік" және "Конституция"деген сөздерді қосуы қажет. Егер оқушылар осы сөздерді пайдаланбаса, жетекші сұрақтар қойып, оларды аталған терминдерді ассоциациялық қатарға қосу қажеттілігін түсіндіріп отырыңыз. Алған тізімнің негізінде оқушылардан келесі қорытындыны жасауды сұраңыз: Қазақстанның болашағы қандай болады және бұл неге байланысты. Оқушыларға осы тақырыпқа түсінік беруді ұсыныңыз. Олардың жұмысын комментариймен бағалаңыз.

2.Сабақ мақсатын анықтау. Құрастырылған тізім негізінде оқушылар сабақ тақырыбын талқылап, оның мақсаттарын тұжырымдайды.

3.Есімде. Жұмысты жалғастыра отырып, оқушылардан елімізде Конституция күні қашан тойланатынын еске түсіруді сұраңыз. Оқушыларға Қазақстанның әр азаматының өмірінде Конституцияның қандай маңызы бар екенін, яғни өз өмірлерінде де маңызды екенін талқылауды ұсыныңыз. Оқушылар ҚР азаматтарының қандай құқықтары мен міндеттері алдыңғы сабақтардан таныс екенін еске түсірсін. Оқушылардың талқылауға қаншалықты көп қатысуына назар аударыңыз. Бір оқушы тақырып бойынша бір ұсыныс айтса, екінші оқушы оны толықтырады, осылайша барлық оқушы қамтылуы тиіс.

4.Ойлан. Келесі тапсырманы орындау үшін оқушылар А, В немесе С әрпімен карточканы таңдап алуы керек. Әрбір топ Конституцияның бабымен карточка алады, осы бапты талқылайды. Сондай-ақ, оқушылар бұл мақала біздің елімізді танымал ету ниетімен қалай байланысты екенін талқылауы қажет. Одан кейін оқушылар АВС үштігіне бірігеді, әрбір оқушы өзі таныстырған Конституцияның бабы туралы әңгімелейді. Осылайша, барлық сынып оқушылары жұмысқа тартылады, барлығы Конституцияның жаңа баптары туралы түсініктерді қалыптастыра алады. Қабілеті төмен оқушылардың тақырыпты түсінуін бақылау қажет. Тапсырма бойынша жұмысты қорытындылай келе, оқушыларға оқулық мәтінін оқып, "жеке кәсіпкер"анықтамасын жазып, құрастыруды ұсыныңыз. Оқушылар өз жұмысын "үш шапалақ" әдісі арқылы бағалай алады.

5.Мұны Қазақстанда жасайды.Келесі тапсырма үшін Қазақстандық өндірушілер тауарларының заттаңбаларын дайындау қажет. Алдымен оқушылар отандық өндірушілердің тауарларын еске алып, атауы керек. Содан кейін экспорт не екенін және қандай Қазақстандық тауарлар экспортқа шығарылғанын еске алу қажет. Содан кейін оқушылар Қазақстандық тауарлардың заттаңбаларын зерттейді, оларға ақпаратты оқиды және олар тауар туралы не білгенін айтып көруді үйренеді: өндіруші, құрам және т.б. қазақстандық өндірушілердің ғана емес, міндетті түрде жергілікті өндірушілердің заттаңбаларын пайдалану қажет. Бұл тапсырма оқушыларды "бренд" ұғымын қалыптастыруға әкеледі.

6.Сен білесің бе?Келесі тапсырманы оқушылар жұппен орындайды. Зерттеуде ақпаратты айдарлар "Сен білесің бе?", "бренд"және"ұлттық бренд" анықтамаларын тұжырымдайды, оларды дәптерге жазады. Содан кейін оқушылар Қазақстанның ұлттық брендтерінің мысалдарын келтіреді және жалпы тізімді құрайды (тақтада). Оқушылар жаңа ұғымдар арасындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтарды түсінуі тиіс. Ол үшін сұрақтар қойып, брендтер мен ұлттық брендтердің мысалдарын келтіруді сұраңыз. Кеңес ретінде оқушылар бұрын көрген суреттер мен заттаңбаларды пайдалана алады. Қабілетті оқушылар еліміздің ұлттық бренді болып табылатын көрнекті адамдары туралы айта алады, мысалы, әнші Димаш Құдайберген.

7.Ерекше сұхбат."Бұл не екенін тап" ойыны түрінде оқушылар сабақтың келесі тапсырмаларын орындайды. Олар шетелден келген қонақтар көрген Қазақстандық тауарлардың бірінің сипаттамасын оқи алады. Және ол не немесе кім туралы екенін табуға тырысады. Кеңес ретінде оқушылар суреттерді пайдаланады. Оқушыларға барлық жұмбақ тауарларды, содан кейін өзін слайд арқылы тексеруге болады. Тапсырманың күрделілік деңгейін оқушылар "Бас бармақпен"бағалай алады.

8.Байқап көр. "Ұлттық бренд" терминін түсінуді бекіте отырып, оқушылар топтарда өндіргісі келетін жаңа ұлттық брендтің жарнамасын жасауды үйренеді. Алдымен оқушылар олар не өндіретінін, бұл тауар немесе қызмет болатынын талқылайды. Содан кейін бұл тауар қалай көрінуі керек, қандай затбелгіні/қаптаманы жасауға болады, немесе оны жарнамалауға болатынын талқылайды. Оқушылардың қолда бар материалдарды пайдалана отырып, тауардың этикеткасын немесе жарнамалық парағын жасайды. Содан кейін өз тауарларын сыныпқа таныстырады. Жұмысты бастамас бұрын оқушылар дайын жұмыстарды бағалау критерийлерін ұсынуы қажет. Критерийлерді оқушылармен талқылауға және оларды тақтаға жазуға болады. Ең бастысы, критерийлер жұмыс басталғанға дейін белгілі болуы керек. Презентация аяқталғаннан кейін дайын жұмыстарды мәлімделген критерийлерді пайдалана отырып бағалау қажет.

9.Рефлексия «Ұлттық бренд». Сабақ соңында оқушылар "ұлттық бренд"ұғымын қаншалықты меңгергенін тексеру керек. Оларға Қазақстан мен басқа елдердің бренд өнімдерінің суреті бар бірнеше сурет ұсыныңыз. Оқушылар өз стикерін Қазақстанның ұлттық бренді болып табылатын өнімге ғана жапсыру керек. Мысалы, апорт алма, қызғалдақ. Шұжық өнімдері бар нұсқа дұрыс болмайды, өйткені шұжық өнімдері біздің еліміздің ұлттық бренді болып табылмайды. Оқушыларға басқа бейнелерді, соның ішінде осы сабақтың алдыңғы тапсырмаларынан ұсынуға болады. Қабілеті төмен оқушылардан таңдауды түсіндіруді сұраңыз.

Теориялық материал

 Сабақ барысында "бренд" және "ұлттық бренд" ұғымдарымен танысып, оқушылар негізінен азық-түлікпен жұмыс істейді,өйткені бұл өнім оларға жақсы таныс. Сынып оқушыларының деңгейіне сүйене отырып, ғылыммен, техникамен, білім берумен байланысты ұлттық брендтер туралы ақпарат ұсынуға болады. А.Назарбаеваның«Ұлы даланың жеті қыры» атты мақала негізінде, сабақта еліміздің ұлттық бренді болуға тиіс өнім ретінде апорт пен қызғалдақ бейнесі қолданылады.

 Төменде оқушыларға аз танымал бренд өнімдері туралы ақпарат бар. Бұл ақпарат сабақта ой-өрісін кеңейту мақсатында қосымша ретінде пайдаланылуы мүмкін. Бұл брендтер еліміздің ұлттық брендіне көшуде. Сонымен қатар, бұл ақпарат оқушыларға қандай салада ұлттық бренд құру мүмкіндігін түсінуге мүмкіндік береді.

 Lotus Organics зауыттары

 Әлемде балдырлық бактериялар негізінде биотехнологиялық штаммдардың патенттелген өнімдерін шығаратын екі ондаған компания бар. Және органикалық бактериялар өндіретін Lotus Organics зауыттарының бірі Қазақстанда, Оңтүстік Қазақстан облысында орналасқан. Оның негізін қалаушылар Азамат Ибадуллаев пен Ғалым Фархад Омаров, биология ғылымдарының докторы. Олар бірінші болып спирулина мен хлорелл-органикалық бактерияларды өсіре бастады және оларды килограмына 600 еуродан Еуропаға экспортқа шығарады. Оңтүстік Қазақстан облысында бактерияларды өсіру үшін барлық жағдай жасалған, бұл дегеніміз біздің еліміз органикалық өнімдердің мықты өндірушісі ретінде өзін көрсете алады.

 Трансформатр шығаратын бірегей кәсіпорын

 Құрылғанына келесі жылы 60 жыл болатын Кентау трансформатор зауыты - қуаттылығы мол трансформаторлар мен жинақы трансформаторлар қосалқы стансасын шығарумен айналысатын бірден-бір қазақстандық кәсіпорын. Бүгінде 500-ге  уық адам жұмыс істейтін зауыт мұнай-газ өнеркәсібіне, теміржолшыларға және басқа да салаларға қажетті екі жүзден астам түрлі өнімдерді шығарып, оны Қазақстанмен қатар жақын шетелдерге жеткізеді. Кәсіпорында сапа менеджментінің жүйесі енгізілген. Қуаты жоғары, яғни, электр құрылғысын дайындап шығарады. Бір мезетте бүкіл  ауданды жарықпен қамтамасыз етуге қауқарлы 63 мың киловольтты трансформатордың барлық жинақтауыш бөлшектерін зауыттың өзі өндіреді. Бүгінде зауыт Қазақстанның ғана емес, Орталық Азиядағы машина жасауда көшбасшы саналады.

 Уран өндіруде әлемдік көшбасшы

 Қазатомөнеркәсіп уран мен оның қоспаларының, АЭС-қа арналған ядролық отынның, арнайы жабдық пен технологиялардың экспорты мен импорты бойынша Қазақстан Республикасының ұлттық операторы мәртебесіне ие. Бұл мәртебе компанияға Қазақстан Республикасының Үкіметімен тікелей келіссөздер жүргізу арқылы жер қойнауын пайдалану құқықтарын алуды қамтитын артықшылықтарды пайдалануға және сәйкесінше жерасты ұңғымалы шаймалау әдісімен өндіруді жүзеге асыруға жарамды жоғары сапалы табиғи уран кен орындарына қол жеткізуге басымдық береді. «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ акционерлік капиталының 85,08 пайызы «Самұрық-Қазына» ҰӘҚ» АҚ-на тиесілі, қалған 14,92 пайызы «Астана» халықаралық биржасы мен Лондон қор биржасында еркін айналымда. Ux Consulting Company консалтинг компаниясының дерегіне сәйкес,  2017 жылы «Қазатомөнеркәсіп» бірлесе бақыланатын және қауымдастырылған кәсіпорындарды қоса есептегенде өндірген уран әлемдік бастапқы уран өндірісінің шамамен 20 пайызын (12,1 мың тоннаға балама) құрады. Компанияның  2018 жылдың бірінші жартыжылдығындағы түсімі 145,0 млрд теңгені, пайда 115,0 млрд теңгені құрады. Қазатомөнеркәсіп компаниялар тобындағы 46 кәсіпорында 20 мыңнан астам адам еңбек етеді. Активтер геологиялық барлау; уран өндірісі; ядролық отын өндіруден бастап, ғылым, әлеуметтік қамтамасыз ету және оқытуға дейінгі түпкі өнімдердің өндірістік тізбегіне қатысатын кәсіпорындардың бүкіл кешенін қамтиды.

 Қазақстан - алма отаны  

  Британдық ғалымдар жер бетіндегі жеуге жарамды алма жемісінің алғашқы түрлері Қазақстанның таулы аумағында, яғни Алатау бөктерінде теңіз деңгейінен шамамен 2000 метр биіктікте өскендігін анықтапты. Мұны Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаев та «Ұлы даланың жеті қыры» атты мақаласында атап өткен еді. «Асқақ Алатаудың баурайы алма мен қызғалдақтың «тарихи отаны» екені ғылыми тұрғыдан дәлелденген. Қарапайым, бірақ бүкіл әлем үшін өзіндік мән-маңызы зор бұл өсімдіктер осы жерде бүр жарып, жер жүзіне таралған. Қазақстан қазір де әлемдегі алма атаулының арғы атасы - Сиверс алмасының отаны саналады. Дәл осы тұқым ең көп таралған жемісті әлемге тарту етті. Бәріміз білетін алма - біздегі алманың генетикалық бір түрі. Ол Қазақстан аумағындағы Іле Алатауы баурайынан Ұлы Жібек жолының көне бағыты арқылы алғашқыда Жерорта  теңізіне, кейіннен бүкіл әлемге таралған. Осы танымал жемістің терең тарихының символы ретінде еліміздің оңтүстігіндегі ең әсем қалалардың бірі Алматы деп аталды», -деді Мемлекет басшысы. Өкінішке қарай, бүгінде қолда бар артықшылықтарымызды бағалай алмай отырмыз. Мәселен, бүгінде алма экспортында әлемдік нарықтың мыңнан біріне ғана иелік етіп, 76-шы орында тұрмыз. Алма өсірумен Алматы, Жамбыл және Түркістан облыстарындағы 200 кәсіпорын айналысуда. Алайда, өнеркәсіптік көлемдерге шыққан ірі компаниялар саны 10-нан аспай отыр. Саладағы түйіткілдер өндірістің төмен техникалық жарақтандырылуы, қайта өңдеу секторының дамытылмауы және өнімді сақтау қуаттарының тапшылығы болуда.

 Қазақстан балы

 Соңғы 5 жылда балдың әлемдік нарық көлемі 18 пайызға артып отыр. Мәселен,  өткен жылы нарыққа шығарылған 690,3 мың тонна бал 2,37  млрд долларға саудаланған екен. Бал экспорты бойынша Қытай әлемдік көшбасшы саналады. Алайда соңғы жылдары қытайлықтар өз балынан гөрі Қазақстанда өндірілген балдың сапасы жоғары екендігіне жіті назар аударып отыр. Сондықтан бұл бағытта экспортталатын бал көлемі ұлғайып келеді. Бейжің халқы туған-туыстарына, дос-жарандарына сыйлық ретінде Қазақстан балын ұсынады екен. Қазақстан балына Ресей, Моңғолия, Сауд Арабиясы елдерінің тарапынан да қызығушылық жоғары. Бүгіне еліміз жыл сайын 10 мың тоннадан астам бал өндіреді. Алдағы уақытта оны жылына миллион тоннаға дейін жеткізуге мүмкіншілік бар.

 Қазақстан астығы мен ұны

    Еліміз жылына шамамен 7-8 млн тонна астықты сыртқы нарыққа шығарса, ұн экспорттаудан әлемде 2-ші орын алады. Астық пен ұнның негізгі көлемі Орталық Азия елдері Өзбекстан, Тәжікстан, Қырғызстан, Түрікменстанға, Ауғанстанға, одан ары Иран, Қытай, Ресей мен алыс шет елдерге экспортталады. Дегенмен, соңғы жылдары қазақстандық астықты экспорттауда болашағы зор нарықтардың қатарында Иран мен Қытай ерекше орынға ие болып отыр. Айта кетерлігі, Қазақстанның ел ішінде де, шетелде де бірнеше астық терминалы бар.  Мәселен, Каспий теңізіндегі Ақтау портында орналасқан «Ақ-Бидай терминал» АҚ («Азық-түлік корпорациясы» ҰК» АҚ-ның еншілес компаниясы) бар. «Ақ-Бидай терминал» АҚ-ның әзербайжандық кәсіпорынмен бірлескен «Баку астық терминалы» компаниясы Баку портында орналасқан.  Дәл осы компанияның ирандық кәсіпорынмен бірлескен «Амирабад Грейн Терминал Киш» компаниясы Каспий теңізінің оң жағалауындағы Иранның  Амирабад портында жұмыс істеуде. Мұнан бөлек, қазақстандық астық компаниясының Балтық теңізінде (Латвия) «Ventspils Grain Terminal AS JAS» АҚ-ында, Ресейдің Азов теңізіндегі «Азов порттық элеваторы» компаниясында қатысу үлесі бар екендігі белгілі.

 Қазақстанда жасалған локомотив

  Елімізде Индустриалды-инновациялық даму бағдарламасының аясында жүзеге асырыла бастаған тың жобалардың бірі - локомотив құрастыру. Бүгінде Астана локомотив құрастыру зауытынан шығып жатқан бұл өнім әлемдік нарықта да сұранысқа ие болып үлгерді. Есте болса, 2009 жылғы 7 желтоқсанда Қазақстанда жиналған ТЭ33А - Evolution сериялы бесінші буынды бірінші жүк магистарльды бір секциялы тепловоздың тұсауы кесілген болатын. Содан бергі уақытта конвейерден ТЭ33А локомотивінің 180 бірлігі шығарылған. ТЭ33А тепловозының техникалық сипаттамалары, қуаты, пайдаланудағы үнемділігі барлық халықаралық экологиялық стандарттарға сәйкес болғандықтан Тәжікстан, Латвия, Эстония, Моңғолия және басқа елдердің компаниялары қызығушылық танытып отыр. Мәселен, Ресейдің «ЕвроСиб» ЖАҚ ресей компаниясы ТЭ33А-ның 50 бірлігін, «Vopak E.O.S. Ltd.» эстон компаниясы 10, «Латыш темір жолдары» АҚ тепловоздың шамамен 20 бірлігін сатып алды. Тәжікстанға да бірнеше локомотив жеткізілді.

 «Әдемі-Айдың» әдемі кәдесыйлары

 Қазақ халқының ұмытылмас көне мұраларын, асыл заттарын халық жадында қайта жаңғыртып, ел игілігіне жарату үшін кәдесыйлар шығарумен айналысатын "Әдемі-Ай" компаниясының өнімдері де бүгінде елімізді шетелге танытуда айрықша орынға ие.  2000 жылы құрылған компания бүгінде мемлекеттік органдармен, жеке ұйымдар, компаниялармен тығыз байланыс орнатып, еліміздің сувенир нарығында көшбасшы атанып келеді. Оның шығарған ұлттық сувенирлері еш жерде қайталанбайды. Себебі аталған компанияда ұзақ жылдар бойы тәжірибе жинап  ұшқыр ой мен ерекше шабытты бойларына сіңірген талантты дизайнерлер тобы құрылған. Соның арқасында компанияда жаңа сувенирлер саны жыл сайын артып, ерекше, таңқаларлық кәдесыйлармен толығуда. 

  «Рахат» кәмпиттері  

 Өндірістік қуаты Алматы мен Шымкент қалаларындағы екі алаңда шоғырланған «Рахат» компаниясы алуан түрлі кондитерлік өнімнің 250-ден аса атауын шығарады. Кәсіпорында бірыңғай жауапкершілік пен сапаны бақылаудың кешенді жүйесіне негізделген ішкі сапалық жүйе ұйымдастырылып, іске асырылуда. Бұл жүйе өндірістің әр сатысында шикізат пен өнім сапасын бақылайды. Кәсіпорында ҚР ИСО 9001 - 2001 СТ стандартына сәйкес сертификатталған сапа менеджменті жүйесі енгізілген және іске қосылған. «Рахат» фабрикасы елімізде ғана емес шетелде де дәмі тіл үйіретін шоколадтарымен танымал. Шоколад өнімдерін экспорттаудан әлемде көшбасшы ел саналатын Германияның өзі «Рахат» өндіретін шоколадтарды сатып алатыны көп жайдан хабар берсе керек. Жалпы бүгінде компания жыл сайын экспорт көлемін арттырып, сауда географиясын кеңейтіп келеді. Әлемнің көптеген елдеріне, оның ішінде  Ресей, Германия, Ауғанстан, Моңғолия, Тәжікстан, Әзербайжан, Өзбекстанға өз өнімдерін жеткізеді.  Соңғы уақытта Қытай мен Оңтүстік Корея нарығында да Қазақстанда шығарылған кәмпитке сұраныс жоғары. Жалпы, бүгінде Қазақстан әлемнің 123 еліне 800-ден астам тауар түрін жеткізеді. Дегенмен, негізгі сауда нарықтарымыз - Қытай, ЕАЭО  және ЕО елдері. Бұл мемлекеттерге Қазақстанның экспорттық тауарларының 65 пайыздан астамы жеткізіледі. Биылғы жылы экспорттың оң үрдісі жалғасуда. Алдын ала деректерге сәйкес, Қазақстанның экспорты ағымдағы жылдың 9 айдағы қорытындысы бойынша 44 млрд. АҚШ долларын құрады. Бұл 2017 жылдың сәйкес кезеңінен 27 пайызға жоғары. Осы кезеңде шикізаттық емес экспорт көлемі 10,2 млрд АҚШ долларына жетіп отыр.

https://www.inform.kz/kz/kazakstannyn-tanymal-brendteri-kanday_a3478402

 2016 жылы Қазақстан Республикасы Ақпарат және коммуникация министрлігі Ұлттық брендті анықтау бойынша Конкурс ұйымдастырды. Бұл байқау еліміздің дұрыс және тиімді имиджін қалыптастыруға бағытталған. Байқаудың бір ұстанымы туризм болды.http://today.kz/news/kazahstan/2016-10-29/728864-kakie-natsionalnyie-brendyi-predlagayut-kazahstantsyi/