Қазақ жеріндегі алғашқы оқу орындары. Дүниетану, 4 сынып, қосымша материал.

Сабаққа арналған әдістемелік нұсқаулықтар

1. Сабақтың басында оқушылар суреттің қиықтары бар карточкаларды алып, пазл жасап топқа бөлінеді. Пазл суреттер саны сыныптағы оқушылар санына сәйкес келуі тиіс. Дайын суреттерді оқушылар тақтаға орналастырады, онда қандай сурет бейнеленгенін анықтайды. Суреттерді талдап, оқушылар сабақ тақырыбын анықтап, мақсаттарды құрастыра алады.

2. «Сипатта»

Оқушылар фотосуреттерді қарайды. Жұмыс фронталь жүргізіледі. Оқушылар бейнеленген қазіргі заманғы мектептің ерекшелігін анықтайды, оқушылардың жасына назар аударады. Сұрақтарға жауап бере отырып, оқушылар ауыр жағдайларда да адамдардың білімге ұмтылғанын түсінуі тиіс. "Үш шапалақ" әдісін пайдалана отырып, жұмысты бағалайды. Қорытынды жасап, оқулықта мәтінді өз бетімен оқиды.

3. Кел, танысайық!

Оқушылар топта жұмыс істейді, ұсынылған ақпаратты таратпа парақтарында, сондай-ақ басқа да көздерден зерттейді. Оқушылар негізгі ақпаратты таңдап, әңгіме құрастыруы қажет. Әр топ өз жұмысын сыныпқа таныстырады. Барлық топтарда сөз сөйлегеннен кейін қорытынды жасау қажет: оқушылар ақпарат жинаған әрбір адамның тек қана сауатты емес, еңбекқор және халықтың өмірін жақсартуға талпынғанын түсінуі қажет. Топ жұмысын оқушылар "Екі жұлдыз, бір тілек" стратегиясын қолдана отырып бағалайды

4. «Ойыңмен бөліс»

Бұл тапсырма әңгімелесу түрінде жүргізіледі. Оқушылар терминдердің түсінігін нақтылай отырып, оқулықтағы мәтінді өз бетінше оқиды. Содан кейін оқушылар монологты жауаптар бере отырып, сұрақтарға жауап береді. Тапсырма тілдік дағдыларды дамытуға, өз ойын жеткізе білуді жетілдіруге және жауапты дәлелдеуге бағытталған. Әңгіме қорытындысы: ғалым болу үшін көп күш жұмсау керек, көп уақыт жұмсап, мектеп қабырғасынан бастау керек.

• «Өткен кезеңге саяхат»

Бұл тапсырма сабақтың қорытындысын шығарып, еліміздің әр түрлі салаларындағы жетістіктері үшін мақтаныштарын қалыптастырады. Шығармашылық сипаттағы тапсырманы орындау түрін оқушылардың өзі таңдайды. Бұл жұмыс кімге бағытталатынын да оқушылар өздері таңдайды. Ең бастысы, олар қазіргі Қазақстанның дамуы туралы ақпаратты көрсете алуы керек. Дайын жұмыстар жалпы танысу үшін сыныпта орналастырылады.

• Сабақты аяқтай отырып, оқушыларға бұл сабақтың неден басталғанын еске салу керек. Оқушылар сабақ басында қандай суретті жинағанын еске алады. Содан кейін, 1 минут ішінде, олар осы суретке көбірек ассоциациялар жазу керек. Осылайша, оқушылар сабақ қорытындысын шығарып, алған білімдерін жүйелендіре алады. Олар өз стикерлерін тиісті суретке бекітеді.

Теориялық материал:

 Қазақстандағы алғашқы мектептердің ашылуы көбінесе Ыбырай Алтынсарин есімімен байланысты. Алтынсарин өз уақытында өз халқын ағарту үшін көп күш салды. Ол қазақ балаларына арналған оқу орнын ашуға рұқсат беру туралы өтінішпен Үкіметке бірнеше рет хат жолдады. 1860 жылы Алтынсариннің көптеген өтініштерін қанағаттандыра отырып, облыстық басқарма Орынбор басқармасында бастауыш мектепті ашуға келісім берді. Оның үстіне Ыбырай Алтынсарин 1861 жылы Торғай мектебінің мұғалімі болып тағайындалды. Осы оқиғамен және өзінің ағартушылық идеяларымен жігерлендірген ол зайырлы білімнің мәнін түсіндіре отырып, ауылдарға шықты. Оның халықта қолдау тапқаны да маңызды. Жергілікті халықтан қаражат жинап, өздерінің жинақтарын салып Алтынсарин мектеп ғимаратының құрылысына кірісті. Мектептің салтанатты ашылуы 1864 жылдың 8 қаңтарында өтті. Қазақ даласында оны "Қара шаңырақ", "алғашқы қарлығаш" деп атаған. Ыбырай Алтынсарин "Кел, балалар, оқылық!" атты атақты өлеңін жазды. https://e-history.kz/ru/publications/view/716

 1917 жылы Қазақстан халқының жалпы сауаттылығы тек 8,2% - ды құрады. 1917 жылдың басында республикада 2389 мектеп және 600 орыс-қазақ училищесі жұмыс істеді. Мәдени құрылыс халық білімін дамытпай, жалпы білім беретін және кәсіптік оқу орындарының кең желісін құрмай-ақ мүмкін болмады. Кеңес өкіметінің алғашқы айларының өзінде мемлекет оқушыларды материалдық қамтамасыз етуді толығымен өзіне алды. 1919 жылдың 26 желтоқсанында сауатсыздықты жою туралы Совнарком декретіне қол қойылды. 1920 ж. сауатсыздықпен күрес жөніндегі Қазақстандық төтенше комиссия (Казграмчек) құрылуда. Бір мезгілде осындай өкілетті органдар жергілікті жерлерде де пайда болады. Сондай-ақ, мұсылман үшін сауатсыздықты жою бойынша алғашқы курстар ұйымдастырылады. Сауатсыздықпен күрес жыл сайын айтарлықтай нәтиже берді. Егер 1921/22 оқу жылында Қазақстанда сауатсыз және сауатсыз сауатсыз 0,7 мың оқытылса, онда 1922/23—4,1 мың, 1923/24—15,8 мың және 1924/25 оқу жылында—21,9 мың адам оқытылды. Партия үшін бұрынғы панасыздықтар, кедей шаруалардың, жұмысшылардың, бұталар мен әскери қызметшілердің балалары қоныстанды. Мектеп-интернаттарға пайдаланушы элементтерде ұлт меншігіне алынған ғимараттар бейімделді. Оқыту мен тәрбиелеу жаңа оқу жоспарлары мен бағдарламалары бойынша жүргізілді. Тұрғын үй, тамақ, киім және аяқ киім, мектеп-интернатқа қабылданған балаларды оқыту және тәрбиелеу шығындары мемлекет есебінен жүргізілді.

 https://www.kazportal.kz/kultura-v-20-30-e-godyi-v-kazahstane/

 1928 жылдың 1 қыркүйегінде Алматыда Қазақстанның алғашқы жоғары оқу орны – педагогикалық институт ашылды. Сол кезде ол үш бөлімшесі бар жалғыз факультет болды: физика-математикалық, табиғи және лингвистикалық-педагогикалық. 1930 жылдан бастап институт Қазақ мемлекеттік педагогикалық институты болып өзгертілді,ал 1935 жылы оған Ұлы Абайдың есімі беріледі. Қазір Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті. Қазақстанның бірінші ЖОО-ның ұйымында Қазақстанның жоғары мектебі мен ғылымының бесігінде тұрған көрнекті мемлекет қайраткері, дарынды ғалым және педагог Санжар Асфендияров үлкен рөл атқарды. Араб, парсы, ағылшын және француз тілдерін еркін меңгерген С.Д. Асфендияров шебер ұйымдастырушы болды. Ол университеттің ұйымдастыру-әдістемелік жұмысын басқарды және алғашқы студенттерді қабылдады. Ол оқу орнының оқу-материалдық базасын қалыптастыруға, оны оқулықтармен қамтамасыз етуге, оқытушыларды іріктеуге баға жетпес үлес қосты.

 http://kaznpu.kz/ru/27/page/