Қазақтың ұлттық ойындарының балама нұсқасы. Дене шынықтыру, 10 сынып, дидактикалық материал. 1 сабақ.

Дидактикалық материал

Қазақ ұлттық ойын – тұмақты ұру ойыны

Тұмақты ұру ойыны - қазақтың ұлттық ойыны, ол ойынға аттың ер токымына отыра алатын шабандоз қатысады, онда құрық ұстап, жылқы ұстай алады. Ойынның талаптарына сәйкес, Құрықтың биіктігі шабандоздың биіктігінен аспайтын жерге қадалып тұрады. Құрықтың үстіңгі жағында бас киімі тұмақ ілулі тұрады. Төреші тұмақтың қай деңгейде ілулі тұрғаның көрсетеді, шабандоз қайда екенін еске түсіреді. Осыдан кейін, шабандоздың көзін орамалмен байлап ол көрмеу керек және шабандозды айналдырады, содан кейін «Тұмақты ұрып көріңіз!» деген сөздермен бірге шығады. Шабандоз қамшыны алып, тұмақты құлатуға тырысады. Егер ол үш әрекеттен сәтсіздікке ұшыраса, ол тұмакты құлатудың тағы үш әрекеті үшін ән орындауы мүмкін. Шабандоздың жылдамдығынан, яғни аздаған мүмкіндігінен, ептілігінен,әрекеттерімен, тұмақты құлатуға мүмкіндік береді құлатса - бұл жеңімпаз.

Қазақ ұлттық ойын - «Алтыбақан»

«Алтыбақан» ойыны кез-келген қазақ мерекесі немесе мерекесінің тұрақты ойын-сауықтарының бірі, сондай-ақ жастар үшін сүйікті кездесу орны, олар ән айтатын және көңілдері көтерінкі болды. «Алтыбақанды» орнату үшін 3-4 метр биіктіктегі алты дана қарағай, аққайын дөңгелек ағаштары керек, ағашты жерге отырғызып жіңішке арқанмен айқастырып байлап үлкен ортасына жалпақ тақтай салып екі жағына екі қызды тұрғызып жігіттер тербеткен. «Алтыбақанға қатысқандардың бәрі ән салады, әзіл-қалжыңдар,жұмбақтар,жаңылтпаштар айтқан.

Қазақ ұлттық ойыны - қыз қуу

Сақ тайпаларында бұрыннан келе жатқан ежелгі әдет-ғұрып бойынша, жас жігіт қызға сөз салмай тұрып, оның шабандозының шеберлігін, ер тоқымды ұстау қабілетінің дәлелдеуі керек болды. Бойжеткен қыз, қыздың қолы мен жүрегіне ие болуды талап етіп, ат үстіндегі қызға жылдам жету мақсатында жігіт өз атымен қызды қуалап жету керек. Осы мақсатта «Қыз-қуу» ойындары халық арасында немесе мерекелерде көп ойналады. Бұл ойынды белгілі мәреден сөреге дейін ең алғаш жігіт қызды сөреге жеткізбей құшақтап бетінен сүйіп алу керек.Мұны істеу үшін, ат үстіндегі төреші қыз бен жас жігітті мәреге алып барып орындарын көрсетеді. Мәреден қыз 3-4 метр белгісінде, алға қарай шығып тұрады, ал мәредегі жігіт оны қуып жетуге тырысады. Егер ол осы сәтте сәттілікке жете алмаса, онда ол қыздан қашады өйткені бұл жағдайда қыз оны қолға түсірсе, оны камшының астына алады. Осы ұлттық ойын барлық жиналғандар үшін көңілді және қызықты көрініс болады.

Қазақ ұлттық ойыны – «Көкпар»

«Көкпар» қазақ ұлттық ойынында жайылымға жақын ауылдардың жігіттері қатысады. Бұл ат үстіндегі шабандоз жігіттер екі-үш топқа бөлініп бәсекелестік тартысқа алдын-ала дайындық жасап екі қазандыққа 25-30кг ешкі малын тартады, өйткені бұл білек күші, ептілік,айла тәсіл, төзімділік пен шеберліктің жарысы. седлада қалу. Байқау күні барлық шабандоз қатысушылар мен көрермендер алаңға жиналады. Көкпар тарту алаңы 50-60 қадамға дейін түскі астан кешке дейін жалғасады көкпар үшін күрес басталды. Шабандоздар ат үстінде болады. Тартысу нәтижесінде қазандыққа көкпарды тастау, салған топ жеңіске жетеді - ол жеңді. Содан кейін жаппай тартыс басталады аттар мақтанышпен ауылдың ішіне кіріп кеш бата бір үйге тастады ол үй егесі келесі аптада көкпар береді.

Қазақтың «Көкпар» ұлттық ойынының тарихы қазақтардың көшпенді болған кездегі түбегейлі тамыры бар ойын. «Көкпар-Көкборы» орыс тілінде «сұр қасқыр» дегенді білдіреді. Қасқырлар көшпенділер үшін көп залал әкелді және ең қиын жаулар еді, өйткені олар малға үлкен зиян келтірді. Сондықтан қасқырды өлтіру көшпенділерге үлкен сәттілік пен қуаныш болды.

Қазақ ұлттық ойын - Audaryspack

Қазақ ұлттық ойын «Аударыспақ» ойын-сауық, қызықты ойындардың бірі. Аударыспак - бұл ең жақсы шыңдалған жігіттер қатысатын жарыс ойыны ат үстінде отырып білекпен күреседі, себебі ат үстіндегі күрестің айрықша төзімділігі, күші, ептілігі және ер тоқымда нық отыра алатын шабандоз жеңіске тамаша мүмкіндігі бар. Күресудің мәні - ат үстіндегі екі шабандоз кімнің аттардан аударып алатыныңа байланысты. Жетістікке жеткен шабандоз жеңімпаз деп танылады.

Қазақ ұлттық ойыны - Бәйгі

Қазақстанда «Байгі» ұлттық ойын – шабандоз балалардың жарысы. Ат үстідегі шабандоздар арқасындағы белгілі жазулу сандар арқылы бәсекелеседі, қай ат мақсатына тезірек шауып жетеді. Бәйге түзу жолда шабатынды аламан бәйге дейді 45-50км, бұрылыспен немесе айналма шеңбермен шабатын бәйге 25-30км жазықтықта өтеді. Ал тоқ бәйгеге оған қарапайым қарапайым суытылмаған аттар қатысуға болады.

«Бәйге» ойынының әзілқой нұсқасы бар. Ойынның бұл нұсқасында балалар ойнай алады. Ойыншылар жұптарға бөлінеді. Ойыншының бірі «ат», екіншісі - «шабандоз» болады. «Шабандоз» жылқыға мініп, қолын көтеріп, «шабандоз» жылқының жалынан өз қолымен ұстап алады. Барлық жұптар («жылқы» + «жас шабандоз») сызық бойымен тұрып, төреші «бастау» деген белгіде - шарфқа жүгіреді. Мақсатқа жету үшін ең жылдам уақытты алған ж Қазақ ұлттық ойын – Теңге алу (Күмәлі Алу)

«Теңге алу» деген мағынаны білдіретін орыс тіліне аударылған «Күмәлі Алу» ұлттық ойыны өте алыс тарихи тамыры бар. Ойынның ережелері уақыт өте өзгерген жоқ, тек атрибут өзгерді. Ойын ережелеріне сәйкес шартты мәреден басталу сызығынан сөре сызығына дейінгі ортада шабандоздар мүмкіндігінше көп жерде матаға оралып тасталған теңгелерді жинауға уақыт тауып, көбірек жинаған ат үстіндегі шабандоз жеңеді.

Ежелде ежелгі уақытта күміс құймалары «Құм альу» ойыны үшін теңге орнына қолданылды, кейіннен күміс құймалары теңгеге ауыстырылды. Балалар сондай-ақ «Кум-Алу» қазақ ұлттық ойынын ойнай алады. Бұл өте көңілді, белсенді ойын. Балалар нұсқасындағы «Күмәлі алу» мәні төмендегідей: бастау сызығы мен сөре сызығы ойын алаңында белгіленеді. Теңгелер ойын алаңы бойында орналасқан. «Мәреден» топпен бірге ат үстіндегі жүгірушілерді сөре сызығына дейін жүгіріп, «оралып жатқан » теңгелерді жинайды. Массачусетс сызығына жеткен кезде ең көп жинаған теңгені кез келген адам конкурстың жеңімпазы деп жарияланады. Жігіттер бір аяқпен секіру арқылы мыжылған сызыққа жеткенге , теңгені көтергендерін тоқтату мүмкін емес.