Төзімділікті дамыту бағытындағы іс-әрекеттер. Дене шынықтыру, 8 сынып, қосымша материал. 96 сабақ.

Әдістемелік нұсқаулық №96

Сабақ тақырыбы: Төзімділікті дамыту бағытындағы іс-әрекеттер

Оқу мақсаты: 8.2.5.1 өзінің және өзгелердің шығармашылық қабілеттерін көрсету және салыстыра білу, оны шешудің балама жолдарын ұсыну 

Оқушыларды сабақ тақырыбымен, күтілетін нәтижелермен және сабақ мақсаттарымен таныстырыңыз.

«Ай мен күн» ойын спорт аланында ойнатылады, ойынға екі топ қатысады, бірінші топты ай деп атаймызда екінші топты күн деп атаймыз, ойыншылар бір біріне қарама қарсы тұрады. Ай дегенде ай қашады, күн айды ұстап алуы керек, күн дегенде күн қашады ай күнді ұстап алуы керек, ұсталған ойыншылар келесі топқа өтіп сол топтын атынан келесі топқа қарсы ойнайды. Екі топқа да ұзындығы 3-4 м жерге шейін сызық сызылады, ойыншылар сол сызыққа шейін жүгіреді. Қай топтын ойыншыларының саны көп болады сол топ жеңіске жетеді.

Кез келген деңгейдегі жарыстарда күш пен спорттық нәтижелер бойынша бірдей жүгірулер жиі кездеседі. Сондықтан табысқа жету үшін қарсыластардың тактикалық тәсілдерін білу және оларды қалыптасқан жағдайға байланысты пайдалану қажет. Жүгіру тактикасы ең алдымен жарыс алдында қойылған мақсатқа байланысты. Әдетте үш мақсат бар:

белгіленген нәтижені көрсету;

жарыс ұтысы;

жоғары нәтижемен жарыстың ұтысы.

Соңғы жылдары ұтысқа жүгіру тактикасын жақтаушылар көбірек болып келеді. Бұл нұсқаны таңдау кезінде қарсыластар ұсынған жүгірудің жоғары қарқынына төтеп беру және мәреге шешуші серпіліс жасау үшін күш сақтау қажет. Мұндай жүгіру кезінде спортшы әдетте көшбасшының артынан бірден орын алады (жарты қадамнан қалып) және кез-келген сәтте маневр жасауға дайындала отырып, барлық бәсекелестерді мұқият қадағалайды: екпінді күшейту, қоршаудан шығу және т. б. Әсіресе, оң жақта маневрге қажетті бос орын болуын қадағалау маңызды: тіпті тәжірибелі спортшылар "қорапқа" жиі түседі (жиекте болады) және бұл мүмкіндіктен айырылады. Нәтижесінде бегун көшбасшы топ өсіп, онда "терезелер" пайда болғанға дейін күтуге мәжбүр.

Объективті жағдайларға байланысты жүгірудің тактикалық жоспарлары мен кестелері әртүрлі болуы және бірнеше факторлармен анықталуы мүмкін: жүгірудің спорттық нысаны, оның көңіл-күйі, жүгіру құрамы, негізгі қарсыластар қолданатын тактика, олардың дайындық деңгейі.

Бұл ретте жүгіру жолының жағдайы, климаттық жағдайлары, жарыстарды өткізу формуласы (жүгіру, ширек финал, жартылай финал және финал саны) және жарыстың келесі кезеңіне шығу тәртібі үлкен маңызға ие.

Жоғары нәтижеге қол жеткізудің маңызды факторы – бұл спортшының көп жылдық жарыстық дайындығы процесінде қалыптасатын қашықтық бойынша күштерді ұтымды бөлу.

Бүгін фиништік үдеудің феномені де маңызды. Бұл ретте спортшы соңғы мәрелік жүгіру үшін әр түрлі қашықтықтарда әр түрлі қашықтықтарды пайдаланады. 800 м жүгіруде мәре 200-250 м-ден басталады және алыстан тік жүгіруші соққы позициясына шығуға тырысады. 1500 м жүгіруде 300-500 м жүгіруді бастайды (жүгіруден күштірек болған сайын, олар мәре сызығын ерте бастауға болады).

Қазіргі жүгірудегі мәрелік жылдамдық жылдан жылға өсуде,ал мәрелік кесіндінің өзі қашықтықтың ұзындығына байланысты артады. Мәреге жету қабілеті жеңіске жетуде шешуші рөл атқарады және оны бегунның барлық спорттық қызметі бойы дамыту қажет. Кез келген жаттығуда спортшы соңғы бөлікті барынша тез еңсеруі тиіс.

Әдетте әрбір дистанцияда кез-келген жүгіруші жоғары оттегі борышынан немесе ағзадағы басқа да қолайсыз қозғалыстардан туындаған шаршау салдарынан қиын болатын учаскелер бар. Мұндай учаскелерде көшбасшы мүмкіндігінше жүгіру қарқынын ұлғайтып, қарсыластардан арылуға немесе қарсыластарын жұлып алып, олардың жылдам мәреге жету қабілетін төмендетіп, жұлып алуға тырысуға тиіс.

Жүгіру жылдамдығы жиі төмендейтін учаскелер: 800 м жүгіру кезінде – 400-600 м, 1500 м жүгіру кезінде – 600-1000 м.

Жүгірулер қашықтығының қиын сәттерінде қарқынның жоғарылауына жаттығуларда ұзақ дайындалуы тиіс.

Жүгіру қарқынын қысқа және жиі секірулер есебінен арттыруға болады. Алайда, бұл тек көрнекті бегундардың күшінде: мұндай тактикалық күреске жеткіліксіз дайындық кезінде спортшы өзі оның құрбаны бола алады. Спурт үшін ең қолайлы уақыт-қарсыластың жылдамдауын аяқтау сәті, ол қайта жұлқиу үшін күш жетіспейді.

Алайда, жылдамдығы аз жүгіруде барлық қатысушылар ұзын мәреге дайын болуы тиіс: орташа қашықтықтарда - бірден екінші жартысынан бастап, ал ұзындықтарда-соңғы төрттен бастап.

Қашықтықтың бірінші бөлігінде спортшылар жүгірушілердің үлкен тобынан шығу үшін өте жоғары жылдамдықты дамытатын басқа да нұсқалар да кездеседі, содан кейін екпін күрт төмендеп, мәреге қайтадан артады.

Әртүрлі тактикалық нұсқаларда өткен жүгіру жылдамдығының динамикасын 800 және 1500 м-ге салыстыра отырып, ең мықты спортшылардың көбі мәреге дейін 200-300 м-ге дейін жүгіру жылдамдығын арттыратынын, ал соңғы 100 метрлік кесіндіде қадамдардың жиілігін арттыру есебінен барынша жылдам жүгіретінін атап өтуге болады.

Ю. Борзаковскийдің Олимпиададағы Жеңісінің маңызды факторы соңғы 50 м болды, ол 5,7 секундта жүгірді. Әлемдік рекорд орната отырып, В. Қыпкеттер 7,912 м/с жүгірудің орташа жылдамдығы кезінде 8,503 м/с мәре кесіндісін еңсерді (сурет. 2.16).

Сур. 2.16. 800 м әлемдік рекордсмен В. Кипкеттер (Дания) және Олимпиада чемпионы Ю. Борзаковскийдің (Ресей) жүгіру жылдамдығының кестесі)

Алайда, ю. Борзаковскийдің финалдық олимпиадалық жүгірісінде жеңіске жеткен шешуші сәті соңғы 50 м қашықтықта қадамдың жоғары жиілігіне ауысу арқылы жылдамдату қабілеті болды, ол 4,1 ш/с құрады, финишада қадам жиілігі 3,9 ш/С тең болған В. Қыпкеттерден айырмашылығы. 800 және 1500 м жүгіруде арақашықтықтың екінші жартысын өту керек.