Топтық жиынтық. Дене шынықтыру, 6 сынып, қосымша материал. 38 сабақ.

Әдістемелік нұсқау

3 бөлім: Құрал жабдықтар арқылы гимнастика дағдыларын арттыру

Сабақтың тақырыбы: Топтық жиынтық

Оқу мақсаты: 6.2.5.1. Өзінің және өзгелердің шығармашылық қабілеттерін түсіну және қолдана білу, сондай-ақ оны шешудің балама жолдарын ұсыну

Сабақтың мақсаты: Өзінің және өзгелердің шығармашылық қабілеттерін түсінуге және қолдана білуге, сондай-ақ оны шешудің балама жолдарын ұсынуды үйрету

Сабақтың басы.

Сабақтың басында өтетін тақырыппен таныстырып, білім алушылармен бірге оқу мақсаты және сабақтың соңында күтілетін нәтиже анықталады. Осыдан кейін білім алушылар сабақтағы бағалау критерийлері және дескрипторлармен танысады.

Білім алушылар гимнастикамен айналысу кезіндегі қауіпсіздік ережелері бойынша жалпы талаптармен таныстырылады. Білім алушылар жүру, жүгіру кезіндегі жаттығуларын орындағаннан кейін, демдерін қалпына келтіріп, дененің барлық бұлшық еттеріне дене қыздыру жаттығуларын орындайды.

• Сабақтың ортасы.

1 тапсырма.

(Т, Ж, ҚБ) Білім алушылар арнайы техникалық дайындық жаттығуларын топпен орындайды.

Секіртпемен әдістер:

• шеңбер, сегіздік; алдыға артқа айналдыру, айқастырып алға, артқа, екі рет алға, одан кейін артқа;
• ұстап лақтыру (қарамай, қолдың көмегінсіз); «болгар секіруі»;
• барлық бағыттағы қимыл қозғалысы;
• әр түрлі дене бөліктерімен жұмыс;
• диірмен; секіртпемен секіру, айналып секіру;

тепе-теңдікті сақтап секіру, лақтыру кезіндегі динамикалық элементі.

Гимнастикалық жаттығуларды үйрету.

Қарапайым жаттығуларды көрсеткенде жəне түсіндіргеннен кейін тез қабылданады, ал күрделі жаттығуларды ұзақ түсіндіргенді жəне түрлі əдіс-тəсілдерді қолдануды талап етеді. Əртүрлі əдістерді жəне оқыту амалдарын тиімді пайдалану жəне алынатын материал ерекшелігі мен оқытылушылардың қабілетінінің сəйкестігі оң нəтиже береді.

Денешынықтыру қабілетімен қозғалыс тəсілдерінің арасында байланыс орнатылған. Төменгі сынып балаларының ептілігіне, иілгіштігіне жəне жылдамдығына аса мəн бере отырып барлық денешынықтыру сапаларын тең дамыту керек. 12 жастан кейін бұлшықеттердің созылу кедергісінің екпіні күшейе түсетінін ескеру қажет.10-11 жас аралығында тек негізгі қолданбалы қозғаушы тəсілдерге мəн беріп қана қоймай, сонымен қатар жалпы дамытушы тəсілдердің сапалы меңгерілуіне де көңіл бөлу қажет.

Төменгі сынып оқушылары (7-9) қозғалыс қимылдарының кең түсіндірілуін оңай түсіне бермейді. Нақты қимылдарды атап жəне олардың орындалуын көрсете отырып мəнді де түсінікті етіп түсіндіру қажет. Түсіндірген кезде кез-келген нақты қимыл жақсы іс- əрекетпен көрсетілуі қажет. Мысал: ұзындыққа секіру кезінде баланың назарын талпыныс кезіндегі аяқ алысы мен қолдың қимылына аудару қажет. 10-11 жастағы балаларға да қысқа да нақты түсіндіру қажет, дегенмен олар əр қимылдың өзіне тəн ерекшелігі мен айырмашылықтарын түсінуге қабілетті. Өздерінің қозғалыс тəжірибелеріне сүйене отырып, өздеріне белгілі немесе соларға ұқсас жаттығуларды айту бойынша орындай алады.Жаңа қимыл-қозғалыспен таныстыруда түсіндіру мен көрсетілім міндетті түрде қажет.

Төменгі сынып оқушыларын (7-11 ж) қатаң əдістемелік бірізділікпен үйрету қажет. Оқу материалын шағын бөлімдер арқылы, бірізділігін қарапайымнан жəне оңай əдістен бастау қажет. Бұл оқушының қимыл – қозғалысты жақсы қабылдауына əкеледі.

Орта буындағы балаларды қимыл-қозғалысқа үйретудің өзіндік ерекшелігі бар. Бұл жас баланың жыныстық пісіп жетілу кезіне сəйкес келеді, бұл кезде балалардың салмағы, бойы өзгереді. Жасөспірімдердің дене салмағы, бойының ұзындығына сəйкес болмайды, ал бойы тез өсетін балаларда бұл анық байқалады. Бойдың тез өсуі бұлшықеттің созылуына, жүйке жүйесінің, қанайналым жүйесінің созылуына əкеледі.Бұған əсерін тигізетін басқа да факторлар бар, əсіресе ішкі секреция бездерімен байланысты,жасөпірімнің қозғалысы уақытша дəл жəне үйлесімді болады.Жасөспірімнің дене бітімі бұзылады.Бұл жағдайда тез өсетін балалардан жəне денешынықтырумен үнемі айналысатын балалардан байқауға болады.

Жасөспірімдер мүмкіндіктері жетпесе де ересек адамдарға еліктеп жігерлі, белсенді болуға ерте ұмытылады. Қимыл қозғалысты үйренген кезде жаттығуды тез жасап, дəлдік техникасына көңіл аудармайды.Бұл жасөспірімнің психологиялық ерекшелігіне ғана қатысты емес, қозғалыс дағдысының қалыптасуын байланысты. Қимыл-қозғалысты үйреткен кезде жаттығудың алғашқы сатысын оқушы тез ұқса, онда қиын қимылдарды үйреткен кезде тиянақты болуын қамтамасыз ету ету керек. Себебі алғашқа саты, басқа сатыларға қарағандай жай жүреді. Бұл бұлшықет күшіне жəне денешынықтыру дайындығына байланысты. Дене шынықтыру дайындығы нашар жəне өзінің қозғалысына есеп бере алмаса қозғалыс қимылдарын орындаған кезде қателіктер орын алады.

Жасөспірімнің осы кезінде оның күшіне, жылдамдығына, алғырлығына көп көңіл бөлу керек.

Балалардың қозғалыс функциясы 13-14 жаста күшті дамиды. Жасөспірім мүмкіндігінше қиын жаттығуларды меңгереді. Оларға үйреніп жатқан жаттығулары түсінікті жəне ол жаттығудың терменологиясын біліп, мұғалімнің айтуы бойынша орындайды.Үйретіліп жатырған материалды міндетті түрде мұғалім көрсеткен жөн.

Қимыл-қозғалыс жаттығуларын оқушыларға жəне жасөспірімдерге үйреткен кезде барлық əдістер мен тəсілдерді қолдану керек. Кейде гимнастиканы үйретуші мұғалімнің қолданған əдісінің тиімділігі жеткіліксіз болады. Себебі мұғалім жаттығуды оқушыға тез үйреткісі келіп асығады. Ол жаттығуларды əрбір оқушымен жеке орындамайды. Кей жағдайда оқушы жаттығуды орындай алмай жатырса мұғалім оқыту əдісін өзгертпейді.Бұндай келеңсіз жағдай орын алмау үшін мұғалім оқушы жаттығуды жасап жатырған кездегі жіберген қателіктерін айтып, не себептен қателескенін түсіндіріп отыру керек.Оқушының қателіктері айтылмаған жағдайда оқушыны үйрету үшін көп уақыт жұмсалады.

Қимыл-қозғалысты оқытудың жаңа əдісіне тоқталамыз, ол жоспарланған оқытумен тығыз байланысты жəне оның негізі бөлімі болады.Бұл алгаритмді əдіс. Профессор Л.Н.Ланданың пікірі бойынша тек теорияда қолданылмай, қимыл-қозғалыспен байланысты денешынықтыру қозғалыстарына қолданылады.

Алгоритмді əдісте оқыту материалы бөлімдерге бөлінген жəне жаттығуышы осы бөлімдерден жол табады.Алғашқы бөлімді меңгергеннен кейін екінші бөлімге көшеді.Мұғалімнің бақылауымен жазылған қимылдар оқылады жəне гинастикалық жаттығулар жасалады.

Балаларды жəне жасөспірімдіерді алгаритмді əдіспен үйреткен тиімді.Қозғалыс дағдысы тез əрі сапалы қалыптасады.(қатесіз дəл жəне жеңіл) Бұл əдіспен жаттығуды үйреткен кезде барлық оқушылар материалды бірдей ұғыды немесе қимыл-қозғалысты нашар меңгерген оқушылар болмайды.Оқылатын материалды барлық оқушы меңгереді, бірақ жеке қабілеттеріне байланысты əртүрлі мерзімде.

Алгоритмдік əдісті пайдаланып жоспар құрғанда мына талаптарды ескеру қажет. 1.Оқу материалы барлық қатысушыға түсінікті болу үшін, əрбір қимылды дəлдікпен баяндау керек.

2.оқытудың берілген немесе басқа да сатысында алгоритмдік əдіс түсінікті. Бір қимылды үйрету үшін немесе басқада ұқсас қимылдарды бір сатыға жатқызады. Барлық оқу тапсырмалары бір –бірімен байланысты жəне қарапайымнан күрделіге қарай баяндалады.

Алгоритмдік əдіспен оқу материалын оқу тəртібі олардың бір-бірімен байланысын анықтайды. Оқу тапсырмасының алғашқы бөлімінде денешынықтыру сапасын арттыру үшін, меңгерілетін қимыл-қозғалысты дұрыс орындау үшін жаттығулар беріледі.Бір жағдайда тек бұлшықет күшін дамытатын , екінші жағдайда майысқақты жаттықтыратын жаттығулар ұсынылады.

Оқу тапсырмасының екінші бөлімінде қол-аяқтың қимыл қозғалысын қарастырады.

Оқу тапсырмасының үшінші бөлімінде үйренген жаттығуларды жетілдіреді.Мыс: аяқты сермеу қозғалысы, акробатикалық жаттығулар жəне кейбір секіру жаттығуларын орындар алдындағы жəй секірулер.

Оқу тапсырмасының төртінші бөлімінде осы аталған жаттығулар кеңістікте,уақыт жəне бұлшықет күшін бағалау үшін орындайды.

Меңгерілген жаттығудың мөлшері жəне дəлдік дəрежесі координациялық күрделігіне байланысты. Кей кезде сермеу амплитудасын немесе денені бүгу жəне иілу дəрежесін, қозғалыс жылдамдығын бұлшықет күшінің дəрежесін бағалау жеткілікті болады. Күрделі жаттығуды орындағанда жəне жаттығу техникасының негізін құраушы қимыл-қозғалысты орындағанда жіктеу кешенін қолданған жөн.

Бесінші бөлімде-қимыл-қозғалыс жаттығуларына ұқсас жаттығуларды қарастырады. Соңында əртүрлі техникалық амалдарды қолданып жеңілдетілген қимыл-қозғалысты үйретеді.

Бөлінген оқу материалының жүйесін жақсы меңгеру керек жəне оқығанда бірізділікті қалыптастыру керек.

Балаларды жəне жасөспірімдерді қимыл-қозғалысқа үйреткенде алгоритмдік əдісті міндетті түрде қолдану керек пе? Əрине, жоқ. Олардың көбін қалыптасқан əдіспен де оқытқан жөн. Ондай жаттығулар: саптық, жалпы дамыту, жеке қолданбалы жаттығулар, асылу жəне тірелеу жаттығулары.

2 тапсырма.

(Т, Ж, ҚБ) Білім алушылар заттармен орындалатын топтық композицияларды құрастырады, әуендік сүйемелдеуді таңдайды және орындайды:

• барлық бағыттағы сермеу;
• айналдыру, барлық бағыттағы сегіздіктер;
• денемен айналдыру, еденде айналдыру;
• айналдыру (түрлі дене бөліктерінде), шеңберден өту;
• орташа лақтырып, ұстау;
• шеңбермен секіру;
• шеңбермен айналу;
• шеңбермен тепе-теңдік сақтау;

шеңбермен иілу, лақтыру кезіндегі динамикалық элементер, айналып тұрған шеңберден секіру.

Гимнастика сабақтарында қолданылатын қауіпсіздік ережелері.Белгілі бір спорт жабдығында гимнастикалық жаттығуларды бірнеше оқушы бір мезгілде орындауда жарақаттанып қалудан сақтану керек. Мысалы, 2, 3 бала бірден барып кермеге асылуға болмайды;Спорт құралдарында (үлкен және кіші ағаш ат, бөрене, керме, шығыршық, арқан, гимнастикалық қабырға т. б. жаттығу орындағанда) секіргенде жерге міндетті түрде екі аяқпен тізені бүгіп түсу керек;Спорт жабдықтарында жаттығуды орындамас бұрын міндетті түрде олардың дұрыстығын тексеріп алу керек.Тексерілмеген спорт жабдықтарында жаттығулар орындауға болмайды;Мұғалімнің немесе әріптесіңнің көмегінсіз спорт құралдарында күрделі жаттығулар орындауға болмайды;Дене шынықтыру жаттығулармен шұғылданатын, спортпен айналысатын бала әр уақытта басқаларға үлгі болу керек.1. Денені қыздырып алмай күрделі жаттығуларды орындауға болмайтындығы есте ұстаңдар.2. Гимнастикалық құрал - жабдықтарда тек қана мұғалімнің көмегімен жаттығу керек.3. Жүгіріп келіп секіретін жолда және секіріп түсетін орында тұруға болмайды.4. Секіріп түсетін жерлерге гимнастикалық төсеніш төсеу қажет.5. Спорт жабдықтарынан (ат, бөрене, гимнастикалық қабырға) секіргенде, жерге міндетті түрде екі аяқпен түсу керек.6. Біріңнен соң бірің жүріп келе жатқан кезде және жаттығу орындау кезінде ара қашықтық қатаң сақталсын.7. Гимнастикалық құрал - жабдықтардың қолдануға жарамдылығын анықтап алу қажеттілігін ұмытуға болмайды. Құрал - жабдықтардың таза болуын, тот баспауын қадағалап отыру керек. Снарядтарын бекітілуі мұқият тексерілсін.8. Арқан бойымен төмен түскенде екі қолымен кезек ұстап, екі аяқпен демеп, асықпай түсу керек.9. Гимнастика сабағында міндетті түрде арнаулы киім кию қажет екенін ұмытуға болмайды.10. Гимнастикалық таяқшамен немесе секіртпемен жаттығу орындағанда, оларды жақын тұрған балаларға тигізіп алмауды қатты ескеру керек.

• Сабақтың соңы.

Сабақ соңында білім алушылар демді қалыпқа келтіру жаттығуларын орындап, рефлексия жүргізеді:

- нені білдім, нені үйрендім?

- нені толық түсінбедім?

- немен жұмысты жалғастыру қажет?- деген сұрақтары бар парақшаға жауап береді.

Сабақ уақытында орындаған жұмыстарын бағалау үшін білім алушыларға дескрипторлар арқылы өзін-өзі бағалауды жүргізуді ұсыныңыз.

Ресурстар: Үлкен бос кеңістік.Гимнастикалық маттар, секіртпе жіптер, шеңберлер.Секіртпе жіппен жаттығулар орындау интернет ресурстарына сілтеме:https://www.youtube.com/watch?v=a6Y9wgl5vxwhttps://www.youtube.com/watch?v=wLMLNFLAUQMСекіртпе жіптің ұзындығын қалай таңдау қажет?https://www.youtube.com/watch?v=CKdRJzycCTA Шеңбермен жаттығулар орындау интернет ресурстарына сілтеме:https://www.youtube.com/watch?v=AdJTY9pNzUEhttps://www.youtube.com/watch?v=gVPf2GNu9Gohttps://www.youtube.com/watch?v=ZkGsJYdwcpshttps://www.youtube.com/watch?v=N6RCtCCQMpw«Мектептегі гимнастиканың теориясы мен əдістемесін үйрету негіздері » https://inside.wksu.kz/dmdocuments/%D0%9C%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%B5%D0%BF%D1%82%D0%B5%D0%B3%D1%96_%D0%B3%D0%B8%D0%BC%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%8B%D2%A3_%D1%82%D0%B5%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F%D1%81%D1%8B_%D0%BC%D0%B5%D0%BD_%D3%99%D0%B4%D1%96%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D1%81%D1%96%D0%BD_%D2%AF%D0%B9%D1%80%D0%B5%D1%82%D1%83_%D0%BD%D0%B5%D0%B3%D1%96%D0%B7%D0%B4%D0%B5%D1%80%D1%96_.pdf