Жасанды және синтетикалық полимерлер. Химия, 11 сынып, дидактикалық материал.

Қосымша №1

Зертханалық жұмыс №

Синтетикалық талшықтардың қасиеттерін талдау

Жұмыстың мақсаты: Оқушылардың күнделікті өмірде кездестіретін талшықтарды танып білу икемділіктерін қалыптастыру.

Жұмысқа қажетті құралдар мен реактивтер: сынауығы бар тұрғы, қысқыш, қайшы, сақинасы бар тұрғы, спиртшам, шыны, сіріңке, синтездік тадлшықтар: полиэфир және полиамидті талшықтар, концентрлі күкірт және сірке қышқылдары, 20%-тік натрий гидроксиді, органикалық еріткіш.

Талшықтарды анықтау оның жанғыштығын, қышқылдарға, сілтілерге, ацетонға әсерін бақылау негізінде жүргізіледі. Анықтайтын талшықтар үлгілері әрбір оқушыға ең кемінде 4-5 үлгіден беріледі. Талшықтарды анықтау үшін төмендегідей жазылған кесте алдын ала толтырылып оқушылардың алдына қойылады. Кестеге сүйене отырып, талшықтарды анықтау үшін төмендегідей ретпен тәжірибелер орындау керек.

Анықтайтын талшық үлгісінен 3 сынауыққа салып, біреуіне 1-2 мл конс. азот қышқылын, екіншісіне 1-2 мл 10%-тік сілті ерітіндісін, үшіншісіне сондай мөлшерде ацетон тамызып, араластырыңдар. Не өзгеріс байқалды?

Талшықты қыздырған кезде не байқалады? Жану нәтижесінде түзілген заттың иісі қандай? Күлдің түрі мен түсін анықтаңдар.

Жұмыстың орындалуы:

Синтездік талшықтардың физикалық қасиеттерін тексеріңдер: а) түсі; ә) балқуы; б) органикалық еріткіште еруі; в) созылуы. Талшықтың созылуын суретте көрсетілгендей тексеріңдер: жіптің бір ұшын сақинаға байлаңдар да, жайлап бұрыңдар. Жіп үзілгенше қанша бұрадыңдар, соны санаңдар. Осылай жасанды талшықтарға да тексеру жүргізіңдер.

Синтездік талшықтардың химиялық қасиеттерін тексеріңдер: а) күкірт қышқылының әсері; ә) сірке қышқылының әсері; б) сілтінің әсері.

Лавсан Вискоза Жүн Мақта

Зертханалық жұмыс №

Пластмассаның қасиеттерін зерттеу

Жұмыстың мақсаты: оқушылардың күнделікті өмірде кездестіретін пластмассаларды танып білу икемділіктерін қалыптастыру. Полимерлер туралы білімдерін қорытып, бекіту.

Жұмысқа қажетті құралдар мен реактивтер: электрөткізгіштікті сынайтын құрал, сынауық орнатылған тұрғы, газ жүретін түтікше, қысқыш, қайшы, спиртшам, сіріңке, әртүрлі пластмасса: полиэтилен, поливинилхлорид, полистирол, полиметилметакрилат, фенол-формальдегид пластмассасы, 20%-тік күкірт қышқылы және азот қышқылы, натрий (калий) гидроксиді, бром суы, 0,1%-тік калий перманганатының ерітіндісі, бензин, дихлорэтан, лакмус қағазы (көк, қызыл), су.

 Сабақты жүйелі түрде өткізу үшін алдын ала зертханада пластмасса үлгілері беріледі. Пластмасса түйіршіктерінің көлемі сынауыққа енетіндей болу керек. Пластмассалардың атын қысқартылқан күйде қолданған жөн. ПЭ – полиэтилен, ПС – полистирол, ПВХ – поливинилхлорид, ПМ – полиметилметакрилат, Ф – фенопластар. Пластмассаларды анықтау үшін нөмірленіп бөлек қалтаға салынған 5-6 пластмасса үлгілерінің түйіршіктері беріледі.

 Мұғалім оқушыларға пластмассаларды сыртқы түріне, тығыздығына, қыздыру мен жану барысында байқалатын ерекшеліктерге байланысты анықтауға болатынын ескертеді. Анықтайтын пластмассалар үлгісі әрбір оқушыға ең кемінде нөмірленген 4-6 үлгіден беріледі. Оқушыларға жеке тәжірибелерді орындау барысында қауіпсіздік ережелерін сақтау ескертіледі.

Пластмассаларды танып білу үшін төмендегідей жазылған кесте алдын ала толықтырылып, оқушылардың алдына қойылады.

Қандай пластмассалармен таныстыңдар?

Пластмассаларды қандай қасиеттеріне сүйеніп анықтадыңдар?

Поливинилхлорид Полистирол Полиэтилен Полиметилметакрилат

Жұмыстың орындалуы.

Пластмассаның физикалық қасиеттерін зерттеңдер: а) түсі; ә) қаттылығы; б) беріктігі; в) электрөткізгіштігі; г) тығыздығы (судан ауыр немесе жеңіл); ғ) органикалық еріткіштердің әсері.

 Пластмассаның химиялық қасиеттерін тексеріңдер: а) сілті, қышқыл және органикалық еріткіштер әсеріне тұрақтылығы; ә) спиртшамның жалынына ұстап жанғыштығын, жалынның түрін, жанған кезде газ бөліне ме (ыдырай ма?), иісі қандай, бақылаңдар (тартпа шкаф астында жағу керек).

Полистирол немесе полиметилметакрилаттың деполимеризациялануы. Сынауыққа пластмасса кесегін салыңдар да, аузын тығыны бар түтікшемен тығындаңдар. Бром суы және калий перманганатының ерітіндісімен пластмассаның диполимерленген өнімін тексеріңдер. Не байқадыңдар?

Пластмассаның химиялық қасиетін кестеге жазыңдар.