Күкірттісутек және сульфидтер. Химия, 11 сынып, презентация.

10.4А Спирттер мен органикалық қышқылдар

Сабақтың тақырыбы:

Спирттер және фенолдар.

Оқу мақсаттары

11.4.2.44 Спирттер мен фенолдардың қолдану салаларын атау;

11.4.2.45 спирттердің адам ағзасына улы әсерін зерделеу

Жетістік критерийлері

Егер төмендегі жетістік критерийлерін орындаса, оқушы оқу мақсатына жетеді

Спирттер мен фенолдарды қолданудың әлеуметтік және медициналық салдарлары туралы қорытынды жасай алса

Спирттердің биоотын ретінде қолданылуын білсе;

Алкогольді қолданудың әлеуметтік және медициналық салдарларын түсінсе 

Спирттердің қолданылуы

Спирттердің қолданылуы

Спирттер:

-өндірісте формальдегид,полимерлер,бояғыш заттар алу үшін, бояулар мен лактарды ерітетін еріткіш және отын ретінде;

-медицинада –спирттер фармацевтикалық өндірісте кеңінен қолданылады. Этил спирті күшті еріткіш болып табылатындықтан, ол дәрілік заттарды экстракциялауда пайдаланылып, әр түрлі дәрілердің тұнбасы алынады. Глицерин – үш атомды спирт, көптеген майлар мен жақпаларға қосымша қоспа ретінде қосылады

Фенол қосылыстарының қолданылуы

Фенолдың 3-5%-тік ерітіндісін зиянды микробтарды жою үшін антисептик ретінде қолданады. Фенолдан түрлі дәрі- дәрмектік препараттарды, бояуларды,синтездік шайырлар мен пласмассаларды. Қопарғыш заттарды синтездеп алады. Фенолдарды фотографияда айқындаушы есебінде және кейбір туындыларды, мысалы адреналинді алу үшін қолданады.Үш атомды фенолдар техникада өте күшті тотықсыздандырғыш ретінде,мысалы газдардағы оттекті анықтауда,медицинада бояғыштар дайындау үшін пайдаланылады

Этил спирті(Этанол) С2Н5ОН –

өзіне тән иісі бар,түссіз сұйықтық. Қайнау температурасы – 78,3ºС. Сумен барлық мөлшерде араласады. Егер спирттің құрамында 4-4,5% су болса, оны ректификат, ал сусыз спиртті абсолютті спирт дейді. Сусыз спиртті су тартқыш заттар( CaO, CuSО4) қосып қайнатып алады.

Алыну жолдары .

Глюкозадан ашытқы қатысында алынған спирт таза спирт деп есептеледі. Ол тамақ өнеркәсібінде және медицинада қолданылады. Целлюлозаны гидролиздеп алынған спиртті гидролиз не техникалық спирт деп аталады, оны тамақ өнімдерінде қолдануға болмайды.

Этил спиртінің адам ағзасына әсері

Этил спирті адам организміне есірткілік әсер етеді. Тамырдың ішіндегі қызыл қан түйіршіктерінің (эритроциттер) сыртын әлсіз зарядталған екі қабат майлы қабыршық қаптап тұрады. Сол қабыршықты спирт ерітеді де, ол эритроциттер бір-бірімен клей сияқты жабысады. Сол клей (эритроциттер) мидағы өте кішкентай капиллярлардан өтпей қалады, сол себепті нейрондарға оттегі жетпей өле бастайды . Осыдан адамның ақыл –ойы, сөйлеу, ойлау қабілеттері,қимыл үйлесімділігі бұзылып, мінез-құлқында әдепсіздік, дөрекілік пайда болады.Сонымен қатар ішімдікті жиі ішкен адамда бауыр қызметінің бұзылуынан басқа ағзалардың барлығы зардап шегеді .

«Шараптың шығуы жайында хикаят»

Ертеде бір патшаның есігінің алдына лашын құсы дән тастап кетеді. Оны уәзірлеріне беріп ескертеді. Ол өсімдік болып жайқалып өседі. Келесі жылы одан да әдемі болып өседі. Келесі жылы одан да әдемі болып өседі. Келесі жылы одан да әдемі болып өседі. Үш – төрт жылдан кейін жеміс береді, таң қалады, күтеді. Күзге таман әдемі мөлдір жемісті жеп көруге жүрексінеді. Сонан соң патшаның әмірі бойынша шыны ыдысқа салып қойып, біраз күнен кейін көріп, одан да мөлдір сұйық пайда болғанын көрген уәзірлер патшаға көрсетеді. Патша тұтқында жатқан бір сорлыны әкеліп, соған ішкізеді. Бір кесе ішеді, екіншісін береді. Үшіншісін сұрап ішеді. Соңында ән салады. Бейжай күйге түседі. Ең соңында патшаның тағын сұрайды. Шаршап қалжырап ұйықтап кетеді.

Ертеңіне әлгіні шақырып сұрағанда, рахатқа батқандығын айтады. Сонда патша ішіп, ең алғаш «Патша шарабы» шыққан екен деседі.

Ішімдіктің адам ағзасына келтіретін зияндары

Ми

Өкпе

Асқазан

Аш ішек

Буындар мен

еттер

Тамақ

Жүрек

Бауыр

Бүйрек

Жыныс мүшелері

Қан айналымы

Этил спиртінің қолданылуы

Этил спиртінің зияны

Этил спирті наркотик. Ол ергіш болғандықтан қанға тез сініп ағзаға күшті әсер етеді. Спирттін әсрінен адамның ықыласы кеміп, қиыл үйлесімділігі бұзылып, мінез – құлқында әдепсіздік жүрытқа жек көрінішті етеді.

Маскүнеммен туған балалардың 38 пайызы кемтарлыққа душар болады. Ұрлықтың 55 пайызы, тонаудың 75 пайызы адамның мас кезінде жасалады.

Этил спиртінің пайдасы

Өндірісте этил сапиртің әртүрлі жолмен алады. Алхимиктер – қантты ашыту және ағаш сүрегінен алған. Негізгі тәсіл синтетикалық жолмен алу. Ол үшін – этиленді фосфор қышқылымен қатыстыра отырып, сумен әрекеттестіріп этил спиртін алады.

Этанол дәрі – дәрмек жасауға , залалсыздандырғыш зат етінде медицинада пайдаланады.

Этил спирті химия өндірісінде сірке қышқлын, бояу, синтиздік каучук , ди этил эфирін алуға қолданылады. Ең арзан еріткіштердің бірі.

Әтір, иіссу, сусындар жасауға пайдаланамыз.

Этил спирінің еріткіш ретінде де маңызы орасан зор.

Ел Призедентінің «Қазақстан 2030» жолдауында «Қоғамдық сана мен алкоголге қарсы болу керек. Кеңес үкіметі кезінде арақ біздің тұрмысымызға, әдетімізге дәстүрімізге терең енді. Ол адам өмірінің ажырамас бөлігі болып алды», - деп бүгінгі күннің ащы шындығын айтты

Қалыптастырушы бағалау

Төменде берілген мәтінде жазылмаған сөздерді жазыңдар.Этил спиртінің қасиеттері мен қолданылуын түсіндіріңдер.

1. Этанол – түссіз ………….зат,………..иісі бар және ……..дәмі бар, қайнау температурасы ……..Судан …….. Онымен ……..қатынаста араласа алады.

2. Жеңіл ……….,ауада әлсіз жарық шығара отырып …….түсті жалынмен жанады.

3. Медицинада дәрілік өсімдіктерден әр түрлі ………..дайындауда, сондай – ақ ……..үшін де қолданылады.

4. Косметика мен парфюмерия өндірісінде этанол …… мен ……..сулар үшін ………ретінде қолданылады.

5. Этил спирті ……….және ………каучук өндіруде,………..қышқылын алуда қолданылады.

6. Двигательдерде ……..ретінде; қара …….өндірісінде қолданылады.

Қажетті сөздер:сұйық, өзіне тән, күйдіргіш,780С,жеңіл,кез келген, тұанады, көгілдір, спирттік,жеміс, сығындылар, дезинфекция,әтірлер, иіс сулар, еріткіш,бутадиенді,бутадиенстиролды,сірке, жанармай, оқдәрі).