Алкиндер қасиеттері. Химия, 11 сынып, дидактикалық материал.
Тапсырма 1. Алкендерді алу әдістері. Бос орындардың орнына сөздерді немесе қосылыстар формулаларын жазыңыз.
- Алкиндерді алудың жалпы әдісі алкандардың дигалогентуындыларын дегидрогалогендеу ________________ екі молекуласын бөлу реакциясы болып табылады. Реакция калий гидроксидінің спирттегі ерітіндісі қатысында жүреді:
CH3-CHBr-CH2Br+ 2KOH(спирт р-р)→___________ +2KBr +2H2O
- ___________ 12000С дейін қызған кезде ацетилен мен сутекке түзіледі:
__________→C2H2↑ +2H2↑
- Өнеркәсіпте ацетиленді метанды жоғары температурада пиролизімен (15000С дейін) алады:
2CH4→CH≡CH↑ + ____________
- Зертханада ацетиленді кальций карбидін салқын сумен гидролиздеп алады:
CaC2+2H2O→_____________ + Ca(OH)2
Ал кальций карбиді электрпештерінде (15000С дейін) коксты ____________________ қыздырғанда алынады:
3C+ CaO→CaC2 +_______
Тапсырма 3. Есептерді шешіңіз
1) Этиленді 224 л көлемімен сусыздандырған кезде пайда болатын ацетиленнің массасын есептеңіз.
2) Көлемі 8 л ацетилен мен көлемі 14 л (н. у.) хлор өзара әрекеттескенде тетрахлорэтан қандай масса түзіледі?
Бағалау критерийлері | Топ1 ˅ | Топ 2˅ | Топ 3˅ | Топ 4˅ | Топ 5˅ | Топ 6˅ |
№2 есеп үшін дұрыс реакция теңдеуі | ||||||
№2 есепті шешу үшін дұрыс формулалар қолданылды | ||||||
№2 мәселені шешудің шарты мен барысы дұрыс жасалған |
Тапсырма 2. Алкиндердің химиялық қасиеттері. Реакция атауларын тиісті реакция теңдеулерімен салыстырыңыз.
Ацетилен және оның гомологтары химиялық белсенді заттар. Бұл әрекеттің себебі үйлесімді үш байланыс болуы, сондықтан алкиндер, алкендер сияқты, қосылу реакцияларымен сипатталады. Қосылу реакциялардан басқа, Алкиндер полимерлену, орынбасу және тотығу реакцияларына енеді.
1) Қосылу реакциясы. Гидрленуі. Реакция өршіткі қатысуымен жүреді (Ni, Pt, Pd). Алкиндерді гидрленуі кезінде алдымен алкен, содан кейін алкан түзіледі. | А) СH3-C≡CH +Br2→CH3-CBr=CHBr CH3-CBr=CHBr +Br2→CH3-CBr2-CHBr2 |
2) Қосылу реакциясы. Галогенденуі. Галогендердің қосылуы да сатылап жүреді | Б) CH≡CH +4[O]→COOH-COOH |
3) Қосылу реакциясы. Гидратация. Судың алкиндерге қосылуы (Кучеров реакциясы) сынап тұздарымен (Hg2+) жүреді. Ацетиленді ылғалдандыру кезінде ацетальдегид түзіледі. | В) СH3-C≡CH +H2→CH3-CH=CH2 CH3-CH=CH2+H2→CH3-CH2-CH3 |
4) Полимерлену реакциясы. Өршіткі қатысуымен алкиндер бір-бірімен реакция жасай алады, реакция жағдайларына байланысты әртүрлі өнімдер түзіледі: | Г) 2CH≡CH +5O2→4CO2↑+2H2O + 2600кДж |
5) Тотығу реакциясы. Ацетилен калий перманганаты - KMnO4 ерітіндісінен өткен кезде тотықтырғыштарға өте сезімтал, перманганат түссізденіп, қымыздық қышқылы түзіледі: | Д) CH≡CH +Ag2O→ AgC≡CAg↓ +H2O |
6) Қосылу реакциясы. Гидрогалогенденуі.Галогенсутектер үштік байланысқа қос байланысқа қарағанда қиынырақ қосылады. Галогенсутектердің белсендіру үшін AlCl3 қолданылады. Ацетиленнен винилхлорид алуға болады. Хлорсутегі артық болған жағдайда хлорсутегі одан әрі хлорэтенге қосылады (Марковников ережесіне сәйкес) : | Е) CH≡CH +H2O→CH3-COH |
7) Тотығу реакциясы .Ацетилен өте көп жылу шығарумен оттегіде жанады: | Ж) 3C2H2→C6H6 |
8) Орынбасу реакциясы. Алкиндер металл қосылыстарымен орынбасу реакцияларына түсуі мүмкін (қышқылдық қасиеттерін көрсетеді). Нәтижесінде ацетиленнің металл туындылары -ацетиленидтер түзіледі. Ацетиленге күміс оксидінің аммиак ерітіндісі әсер еткен кезде күміс ацетилениді (сұр түсті тұнба) пайда болады-үштік байланысқа сапалы реакция: | З) CH≡CH+HCl→CH2=CHCl CH2=CHCl+ HCl→CH3-CHCl2 |
Рефлексия «Кім екенін табыңыз....»
Сұрақтар | Сыныптастарының есімдері |
1 алкиндердің жалпы формуласын атаңыз | |
2 үштік байланыс ұзындығын атаңыз | |
3 алкиндерге изомерияның қандай түрлері тән? | |
4 изомерлері жоқ алкинді атаңыз | |
5 ацетилен өнеркәсіпте қандай арзан табиғи шикізаттан алынады? | |
6 үштік байланысқа сапалы реакция? | |
7 бутин молекуласында қанша сутегі атомы бар? |
Әлеуметтік желілерде бөлісіңіз:
Facebook | VK | WhatsApp | Telegram | Twitter
Қарап көріңіз 👇
Пайдалы сілтемелер:
» Туған күнге 99 тілектер жинағы: өз сөзімен, қысқаша, қарапайым туған күнге тілек
» Абай Құнанбаев барлық өлеңдер жинағын жүктеу, оқу
» Дастархан батасы: дастарханға бата беру, ас қайыру
Соңғы жаңалықтар:
» 2025 жылы Ораза және Рамазан айы қай күні басталады?
» Утиль алым мөлшерлемесі өзгермейтін болды
» Жоғары оқу орындарына құжат қабылдау қашан басталады?