Ауыспалы металдар. Химия, 11 сынып, дидактикалық материал.


Комплексті қосылыстар

Комплексті қосылыстар – ерекше байланыс донорлы-акцепторлы байланыс арқылы түзілген жоғары ретті қосылыстар.

комплекс қосылыстар теориясын 1893ж. Швейцария химигі А. Вернер ұсынған.

Cu(OH)2+4NH4OH=[Cu(NH3)4](OH)2+4H2O

↓ ↓

NH3 H2O

Комплекс қосылыстардың ішкі және сыртқы сфералары бар. Ішкі сферасын тік жақшаның [ ] ішіне жазады және оның құрамына:

  • комплекс түзуші металл ионы;
  • лиганда;
  • n – координациялық саны жазылады.

Комплекс түзушілерге «d» және «f» элементтерге жататын ауыр металдар, сирек «р» элементтерінің металдары жатады. Сонымен қатар d-элементтердің бейтарап атомдары Mn, Cr, Fe, Co, Ni жатады.

Лигандаларға қышқыл қалдығы аниондары (ацидо-иондары): I-, Ba-, Cl-, F-, CN-, CNS-, NO2-, S2O32-, OH-…, сонымен қатар полярлы бейтарап молекулалар NH3, H2O, CO, NO… жатады.

Комплекс түзушінің координациялық саны оның тотығу дәрежесінен екі есе көп болады, бірақ кейде одан аз болуы мүмкін.

Комплекс түзушілер

Координациялық саны

Ag+, Cu+, Hg2+2, Au+1

2

Cu+2,Zn+2, Hg+2, Pt+2, Sn+2,Pb+2, Pd+2, Cd+2

4

Cr+3, Fe+2/Fe+3, Ni+2/Ni+3, Co+2/Co+3, Al+3, Au+3, Nb+4, Ta+4, Zr+4, Ge+4, Ti+4

-6

1)СuSO4+2NaOH= Cu(OH)2 +Na2SO4

Cu(OH)2+4NH4OH=[Cu(NH3)4](OH)2+4H2O

↓ ↓

NH3 H2O

  • ZnCl2+3/2KOH=2KCl+Zn(OH)2 

Zn(OH)2+2KOH=K2[Zn(OH)4]

  • AuCl3+HCl=H[AuCl]

2KI+Hg(NO3)2=HgI2+2KNO3

HgI2+2KI=K2[HgI4]

Комплекс қосылыстар: гидроксид, тұз, қышқыл қосылыстар болатынын көруге болады және комплекс орнын анион немесе катион басатынын көреміз. Мысалы: [Cr(NH3)6]+3, [PtCl6]-2 . Комплекс ионның заряды лиганданың табиғатына байланысты. Егер лиганда бейтарап полярлы молекула болса – комплекс катион түзіледі, егер лиганда қышқыл қалдығы болса - комплекс анион түзіледі.

Комплекс ионның, яғни ішкі сфераның заряды ішкі сфераға кіретін барлық иондар зарядтарының алгебралық қосындысы арқылы есептеліп табылады:

[Сr(NH3)6]+3 [HgI4]-2

↓ ↓ ↓ ↓

4=-26=+3 +2-1+3+0

немесе егер комплекс қосылыстың толық формуласы берілсе, онда комплекс ионның заряды сыртқы сфераның кері зарядына тең болады:

[Cr(NH3)6]+3(OH)3-1 K2+[HgJ4]-2

2+x=0 x=-23)=0 +1x+(-1

Комплекс қосылыстардың мынадай түрлері бар:

  • Біртекті немесе лигандалары әр түрлі емес, бірдей - [Pt(NH3)6]Cl4;
  • Электролит емес, лигандалары әр түрлі – [Pt(NH3)4Cl2]Cl2;
  • Электролит емес комплекстер - [Pt(NH3)2Cl]0, [Ni(NO)4]0;
  • Қос комплекстер – бикомплекстер, яғни катион да, анион да комплекс ионнан тұрады:

[Ni(NH3)6]2[Fe(CN)6]

  • IAвто-комплекстер - K[I2], Na[Br -Br2]

Комплекс қосылыстар ішкі және сыртқы сфераларға диссоциацияланатын күшті электролиттер: K4[Fe(CN)6] = 4K++[Fe(CN)6]4-

Ал комплекс ион аз диссоциацияланатын әлсіз электролит. Комплекс ионның күшін сипаттау үшін тепе-теңдік константасы К т-т енгізіледі, оны тұрақсыздық константасы Ктұрақс. деп атайды. Тұрақсыздық константасы неғұрлым аз болса, комплекс ион соғұрлым тұрақты болады.

[Co(NH3)6]2+  Co2++6NH30; [Co(NH3)6]+3  Co+3+6NH30

Тұрақсыздық константасы зарядының өсуі комплекс ионның тұрақтылығын көрсетеді.

Комплекс қосылыстар әртүрлі химиялық реакцияларға түседі:

  • Алмасу реакциясы:

4FeCl3+3K4[Fe(CN)6] = Fe4[Fe(CN)6]3↓ +12KCl

  • Бір заттың ыдырауы нәтижесінде тұнбаға түсу реакциясы:

Na3[Ag(S2O3)2]+KI = K2S2O3+Na2S2O3+AgI↓

Кн10=1,0-13 10ЕК=1,5-16

  • Тотығу-тотықсыздану реакциясы:

2K3[Fe(CN)6]+2KI = 2K4[Fe(CN)6]+I2

  • Комплекстердің ыдырау реакциясы:

6500

K2[NbCl6] = NbCl4+2KCl және т.б.

Комплекс қосылыстардың аттары ЮПАК бойынша алдымен катион, содан соң анион аталады.

Ішкі сфераның аталу реті:

  • Комплекстік сан (2-ди, 4-тетра, 6-гекса);
  • Лиганданың атына + «о» жалғауы жалғанады (хлор-о, циан-о);
  • Орталық атомның латынша аты аталады.

Біртекті емес комплекстерді атау реті мынадай:

  • Комплекстік сан;
  • ацидо-лиганд, бейтарап лиганд;
  • орталық атом.

Мысалы:

а) K3[Fe(CN)6] – калий гексацианоферраты (III), в) [Co(NH3)4Cl2]SO4 –дихлоротетраамминкобальт (III) сульфаты.

Құрамы күрделі, яғни құрамында екі катион бір анионмен байланысқан қос тұздар кездеседі. Қос тұздардың комплекс қосылыстардан айырмашылығы – қос тұздар толық диссоциацияланады. Мысалы:

(NH4)2 (SOFe4)224H2O – Мор тұзы Fe(II) және Fe(III) кіреді,

NH4 (SOFe4)224H2O – темір-аммонийлі ашытқылар,

(SOAlK4)2nH2O – алюмокалийлі ашытқылар.

Тест тапсырмалары

1.Na2[Fe(CO)Cl5] комплексті қосылыста комплекстүзушінің тотығу дәрежесі мен координациялық санын анықтаңыздар.

А) +3 және 7;

В) +2 және 7;

С) +2 және 6;

D) +3 және 6;

Е) +6 және 6.

2.Нейтралдау реакцияға түспейтін қосылысты анықтаңыз.

А) [Cu(NH3)4](OH)2;

В) Na3[Al(OH)6];

С) [Co(H2O)6](OH)3;

D) [Cd(CN)4](OH)2;

Е) [Zn(NH3)4](OH)2.

3.Қай қосылыстың ерітіндісінен BaCl2 ерітіндісін қосқанда BaSO4 тұнбасы түзілмейді?

А) K[Cr(SO4)2];

В) [Zn(NH3)4]SO4;

С) [Pt(H2O)4]SO4;

D) [Cu(NH3)4]SO4;

Е) [Ni(NH3)2(H2O)2]SO4.

4.K[PtNH3Cl5] комплексті қосылыста комплекстүзушінің тотығу дәрежесі мен координациялық санын анықтаңыздар.

А) +2 және 8;

В) +4 және 9;

С) +4 және 6;

D) +2 және 6;

Е) +3 және 6.

5.Аквакомплексті қосылысты көрсетіңіз.

А) [Pt(NH3)6]Cl4;

В) H2[Si(OH)6];

С) [Fe(CO)5];

D) [Cr(H2O)6]Cl3;

Е) [Cu(NH3)4](OH)2.

6.Zn2+ ионына қандай координациялық сан сипатты?

А) 4;

В) 2;

С) 6;

D) 8;

Е) 3.

7.Комплекс заряды «3+» тең комплексті қосылысты анықтаңыз.

А) [Ag(NH3)2]Cl;

В) [Cr(H2O)6]Cl3;

С) [Pt(NH3)6]Br4;

D) [Cu(H2O)4]SO4;

Е) [Mg(H2O)6]SO4.

8.Анион-комплексті анықтаңыз.

А) [Cr(H2O)2(SO4)2];

В) [Cr(H2O)5Cl];

С) [Cr(H2O)4Cl2];

D) [Cr(NH3)5SO4];

Е) [Cr(NH3)5CN].

9.K[Cr(SO4)2] қосылыста комплекстүзушінің тотығу дәрежесін анықтаңыз.

А) +2;

В) +3;

С) +4;

D) +1;

Е) +5.

10.[Cu(NH3)2(H2O)2](OH)2 қосылыста комплекстүзуші бөлшекті анықтаңыз.

А) NH3;

В) Cu+;

С) H2O;

D) Cu2+;

Е) OH-.

11.Күшті электролиттерді анықтаңыз.

А) HCN, [Cu(NH3)4](OH)2;

В) H[Ag(CN)2], Cu(OH)2;

С) [Cu(NH3)4](OH)2, H[Ag(CN)2];

D) Cu(OH)2, HCN;

Е) Cu(OH)2, [Cu(NH3)4](OH)2.

12.H[Co(NH3)2(CN)4] комплексті қосылыста комплекстүзушінің заряды мен координациялық санын анықтаңыздар.

А) 3+ және 6;

В) 2+ және 4;

С) 2+ және 6;

D) 3+ және 4;

Е) 3+ және 8.

13.Комплексті негізді анықтаңыз:

А) Na3[Al(OH)6];

В) K2[Zr(OH)6];

С) [Cu(NH3)4](OH)2;

D) Ba2[Co(OH)6];

Е) Na2[Pt(OH)6].

14.Аммиакатты анықтаңыз.

А) (NH4)2[Be(OH)6];

В) [Co(NH3)6]Cl3;

С) K[AuBr4];

D) Na2[SiF6];

Е) K3[Fe(CN)6].



Толық нұсқасын 30 секундтан кейін жүктей аласыз!!!


Әлеуметтік желілерде бөлісіңіз:
Facebook | VK | WhatsApp | Telegram | Twitter

Қарап көріңіз 👇
  "Ауыспалы металдар, периодтық жүйеде орналасуы. Атом және иондардың электронды-графикалық формулары. Химия, 11 сынып, дидактикалық материал. ᐈ
  Ауыспалы металдар, периодтық жүйеде орналасуы. Атом және иондардың электронды-графикалық формулары. Химия, 11 сынып, дидактикалық материал. ᐈ
  Кешенді қосылыстардың қасиеттері. №13 зертханалық тәжірибе "Ауыспалы металдар кешенді иондарының қасиеттері". Химия, 11 сынып, дидактикалық материал. ᐈ
  Ауыспалы металдар. Химия, 11 сынып, презентация. ᐈ
  Ауыспалы металдар. Химия, 11 сынып, сабақ жоспары. ᐈ
  Ауыспалы металдар, периодтық жүйеде орналасуы. Атом және иондардың электронды-графикалық формулары. Химия, 11 сынып, презентация. ᐈ
  Ауыспалы металдар, периодтық жүйеде орналасуы. Атом және иондардың электронды-графикалық формулары. Химия, 11 сынып, презентация. ᐈ
kz | ҰМЖ, ОМЖ, ҚМЖ - Ұзақ, орта, қысқа мерзімді жоспар | Химия



Пайдалы сілтемелер:
» Туған күнге 99 тілектер жинағы: өз сөзімен, қысқаша, қарапайым туған күнге тілек
» Абай Құнанбаев барлық өлеңдер жинағын жүктеу, оқу
» Дастархан батасы: дастарханға бата беру, ас қайыру

Соңғы жаңалықтар:
» 2025 жылы Ораза және Рамазан айы қай күні басталады?
» Утиль алым мөлшерлемесі өзгермейтін болды
» Жоғары оқу орындарына құжат қабылдау қашан басталады?