Көмірсулардың құрылымы, қасиеттері және қолданылуы. № 7 зертханалық тәжірибе «Глюкозаның альдегид спирт ретінде химиялық қасиеттері». Химия, 11 сынып, сабақ жоспары.

Ұзақ мерзімді жоспардың бөлімі:

11.2B Тірі ағза химиясы

Мектеп:

Күні:

Мұғалімнің аты-жөні:

Сынып: 11

Қатысқандар саны:

Сабақтың тақырыбы

Көмірсулардың құрылымы, қасиеттері және қолданылуы. № 7 зертханалық тәжірибе «Глюкозаның альдегид спирт ретінде химиялық қасиеттері».

Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сілтеме)

11.5.1.15 глюкозаның функционалдық топтарын тәжірибе жүзінде анықтау.

 Сабақ мақсаттары

• глюкозаның құрылымы мен жіктелуін білу;
• глюкозада альдегидтер тобының болуын тәжірибе жүзінде анықтау;
• глюкозада спирттік топтардың болуын тәжірибе жүзінде анықтау.

  Бағалау

  критерийлері

• глюкозаны құрамы бойынша альдегидспирт ретінде жіктейді;
• глюкозада функционалды топтардың болуын экспериментальды түрде анықтайды.

 Тілдік мақсаттар

Оқушылар:

Сапалық реакциялар - химиялық қасиеттерін зерттеу негізінде глюкозаның құрамы туралы қорытынды тұжырымдау.

  Құндылықтарды дарыту

Диалогты оқыту арқылы сыйластық, ынтымақтастық.

 Пәнаралық байланыстар

Биология - қантты төмендету.

 АКТ қолдану дағдылары

Интернеттен қажетті ақпаратты табу

 Бастапқы білім

Оқушылар:

- көмірсулардың жіктелуін біледі;

- гидроксил топтарының саны бойынша спирттердің жіктелуін біледі;

- көпатомды спирттерге сапалық реакцияларды біледі;

-альдегидтердің тотығу және тотықсыздану реакцияларының теңдеулерін құрады;

- альдегидтерге сапалық реакцияларды біледі

(Толленс, Бенедикт, Троммер реагенттерімен).

Сабақ барысы

Сабақта жоспарланған іс-әрекеттер

І. Ұйымдастыру кезеңі. Сәлемдесу, жоқ оқушыларды анықтау, оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.

II. Білімді өзектендіру кезеңі.

Этот этап урока направлен на повторение знаний учащихся по ЦО: 11.5.1.14 составлять линейные и циклические формы молекул глюкозы, фруктозы, рибозы, дезоксирибозы, сахарозы, крахмала и целлюлозы.

Сабақтың бұл кезеңі оқушылардың: «11.5.1.14 глюкоза, фруктоза, рибоза, дезоксирибоза, сахароза, крахмал және целлюлоза молекулаларының сызықтық және циклдік формаларын құрайды» ОМ бойынша қайталауға бағытталған.

Тапсырма білу және түсіну, қолдану дағдыларының қалыптасу деңгейін тексереді.

1. Көпатомды спирттерге сапалық реакция:

А. сілті

B. мыс (II) гидроксиді

С.Мыс (I) гидроксиді

D. темір (III) хлориді

2. α-глюкозаның құрылымдық формуласын таңдаңыз:

3. Дұрыс тұжырымдарды таңдаңыз:

• гидроксил тобы - спирттердің функционалдық тобы
• спирттердің молекуласында екі оттегі атомы болмайды
• гидроксил тобы - моносахаридтердің функционалдық тобы
• карбонил тобы - СО.

4. Глюкозаға да глицеринге де тән:

A. Бром суының түссізденуі

B. сутегімен әрекеттесуі

C. мыс (II) гидроксидімен әрекеттесуі

D. суда жақсы ерігіштігі.

5. Заттың формуласы мен органикалық қосылыстар класы / тобы арасындағы сәйкестікті белгілеңіз: әр позицияға әріппен белгіленіп, нөмірмен көрсетілген позицияны таңдаңыз.

Оқушылардың жауаптарын талқылау.

Жауабы:

5. Глюкоза мен фруктозаның сызықтық молекулаларын А4 параққа салу.

Мұғалім оқушылардың бір-бірін тексеру жұмысын ұйымдастырады.

I. Оқушыларды сабақтың тақырыбымен таныстыру, сабақтың мақсатын қою, күтілетін нәтижелер мен бағалау критерийлерін бірлесе қалыптастыру.

II. Әңгіме - глюкозаның құрылымы, сапалық реакциясы.

III. Видеоны қарау: глюкозаға сапалық реакциялар.

Глюкозаның күміс(I) оксидінің аммиак ерітіндісімен сапалық реакциясы.

https://www.youtube.com/watch?v=_ytX4mzQZ6s

глюкозның мыс (II) гидроксидімен сапалық реакциясы , https://www.youtube.com/watch?v=ougjhcqBjMU

IV. № 7 зертханалық тәжірибені орындау «Глюкозаның альдегид спирті ретінде химиялық қасиеттері».

Качественная реакция глюкозы с гидроксидом меди

Глюкоза молекуласында 5 гидроксил тобы және 1 альдегид бар. Сондықтан ол көпатомды спирттердің де, альдегидтердің де қасиеттерін көрсетеді және альдегид спирттері тобына жатады.

Глюкозаның мыс (II) гидроксидімен әрекеттесуі глюкозаның тотықсыздандырғыш қасиеттерін көрсетеді.

Глюкозаның ерітіндісі бар сынауыққа аздап сілті және мыс (II) сульфатының ерітіндісі қосылады. Ерітінді өзіне тән ашық көк түсті айналады. Мыс (II) гидроксиді түзіліп, онымен глюкоза бірден әрекеттеседі.

Бұл реакцияда глюкоза көп атомды спирт сияқты Cu^{2 +} ионымен комплексті қосылыстар түзеді.

Содан кейін сынауықтағы ерітіндіні қыздырады. Глюкозаны мыс гидроксидімен қыздырған кездегі реакция,ол глюкозаның тотықсыздандырғыш қасиеттерін көрсетеді.

Ерітіндінің түсінің өзгеруі байқалады.

Қыздырғанда глюкозаның мыс (II) гидроксидімен реакциясы кезінде мыс Cu (II) валенттіден мыс Cu (I) -ге дейін тотықсызданадыі. Басында CuO мыс оксидінің сарғыш тұнбасы пайда болады. Бұдан әрі қыздыру кезінде CuO оксиді мыс (I) оксидіне - Cu₂O дейін тотықсызданады, ол тұнбаға түседі, қызыл түсті. Бұл реакция кезінде глюкоза глюкон қышқылына дейін тотығады. ТТР теңдеуі:

2 HOCH2 - (CHOH) ₄) - CH = O + Cu (OH) ₂ =

2HOCH₂ - (CHOH) ₄) - СOOH + Cu₂O + 2 H₂O

Бұл мыс гидроксидімен глюкозаның альдегидтер тобына сапалы реакциясы.

Окисление глюкозы аммиачным раствором оксида серебра

Глюкоза молекуласында альдегид тобы бар. Күміс оксидінің (Ag₂O) аммиак ерітіндісін қолдана отырып, глюкоза молекуласында альдегид тобының болуын тәжірибе жүзінде дәлелдеуге болады. Ерітіндідегі глюкозаны анықтауға сапалы реакция глюкозаның аммиак ерітіндісімен (I) тотығуы болып табылады. Бұл реакция «күміс айна» реакциясы деп те аталады. Себебі глюкоза + аммиак күміс оксиді ерітіндісі сынауықтың ішкі беті күміспен қапталады.

Тәжірибені жүргізу үшін алдымен күміс нитраты сынауыққа, содан кейін аммиак ерітіндісі мен глюкоза ерітіндісіне құйылады. Алынған қоспаны реакцияны жеделдету үшін су ваннасында қыздырады.

Біраз уақыттан кейін металл күміс сынауықтың қабырғаларына біркелкі түседі, бұл айна сияқты шағылыстыратын эффекті береді. Сондықтан бұл реакция «күміс айна реакциясы» деп аталады. Бұл альдегидтер мен альдегидтер тобын анықтауға сапалық реакция. Глюкоза молекуласының альдегид тобы карбоксил тобына дейін тотығады, глюкоза глюкон қышқылына айналады. Бұл реакцияның схемалық теңдеуі:

CH2OH - (CHOH) 4 - CHOH + Ag2O = CH2OH - (CHOH) 4 - COOH + 2Ag↓

Өнеркәсіптік секторда бұл реакция айналар, термостар, жаңа жылдық шарлар және т.б. жасауда қолданылады.

V.Тәжірибе нәтижелерін талқылау, реакция теңдеулерін құру.

1. Альдегидтер тобының тотығуы. Альдегид ретінде глюкоза сәйкес (глюкондық) қышқылға дейін тотығып, альдегидттерге сапалық реакция береді.

«Күміс айна» реакциясы:

 Жаңадан дайындалған Cu (OH) ₂ –мен қыздырған кездегі реакциясы:

Сабақтың соңында оқушылар «Ұсынысты аяқта» стратегиясын қолданып, өткен тақырыпты білу мен түсіну деңгейінде рефлексия өткізеді.

Мен білемін...

Мен істей аламын ...

Маған қажет…

Саралау – оқушыларға қалай көбірек қолдау көрсетуді жоспарлайсыз? Қабілеті жоғары оқушыларға қандай міндет қоюды жоспарлап отырсыз?

Денсаулық және қауіпсіздік техникасының сақталуы

Тапсырмаларды орындау кезінде қабілеті төмен оқушыларды қолдау үшін қабілетті оқушылардың потенциалын қолдану. Қажет болған жағдайда мұғалім оқушының іс-әрекетін дұрыс бағытқа бағыттайды және оның мотивациясын ұсыныстар беру арқылы қолдайды.

Сабақтың өң бойында оқушылар мен мұғалім арасында, өзара оқушылардың арасында пікірталастар орын алады, бұл қарым-қатынас дағдыларын дамытуға және өзге пікірді құрметтеуді үйренуге мүмкіндік береді.