Алмастырылатын және алмастырылмайтын аминқышқылдардары. Химия, 11 сынып, сабақ жоспары.


 Қысқа мерзімді сабақ жоспары

 

Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі: 11.2.A.

Мектеп:

Күні:

Мұғалімнің аты-жөні:

Сынып: 11

Қатысқандар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақ тақырыбы

Алмастырылатын және алмастырылмайтын аминқышқылдардары.

Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сілтеме)

11.5.1.9 алмастырылатын және алмастырылмайтын аминқышқылдардың биологиялық ролін түсіндіру;

 Сабақ мақсаттары

1. Алмастырылатын аминқышқылдары дегеніміз не? Олардың маңызы.

2. Алмастырылмайтын аминқышқылдары дегеніміз не? Олардың маңызы.

3. Алмастырылатын және алмастырылмайтын аминқышқылдардың биологиялық ролі.

4. Шартты алмастырылмайтын амин қышқылдарын білу.

 Бағалау критерийі

Сабақ бойы жүреді. Кері байланыс дер кезінде беріліп барыладыү

 Тілдік мақсаттар

 

Оқушы орындауы тиіс: ауызша және жазбаша жауаптарда ғылыми терминологияны қолдану

Пәнге қатысты лексика мен терминология

бипоярлы ион, спираль, реакция (тип)

Құндылықтарды дарыту

 

 

Мектеп құндылықтары мен Мәңгілік Ел идеяларын сабаққа енгізу сабақтың ажырамас бөлігі. Ол құндылықтар сабақ барысында туындаған жағдайға және оқу мақсаттары мен оқушылардың жауаптарына сай қолданылып барылады.

Білім құндылықтары:

  • Құрмет.
  • Ашықтық.
  • Өмір бойы білім алу.

Сабақ барысында тек осы жоғарыдағы құндылықтар ғана емес, сонымен қатар мектебіміздің басқа да құндылықтары қажет болған кезде кіріктіріліп барылады.

Пәнаралық байланыстар

Биология

АКТ қолдану дағдылары

Презентация. Анимациялар.

Бастапқы білім

10.2A Органикалық химияға кіріспе

10.3А Тепе-теңдік

11.1B Азот пен күкірт

11.2C Ароматты қосылыстар қатары

Сабақ барысы

Сабақтың жоспарланған кезеңдері

Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет

Ресурстар

Сабақтың басы

Ұйымдастыру кезеңі.

Оқушылармен сәлемдесу. Сыныптың сабаққа дайындығын тексеру.

Үй тапсырмасын сұрау кезеңі.

(Б) Оқушылардан бірқатар сұрақтарға жауап беруді сұрау арқылы ауызша талқылау/әңгімелесу жүргізіледі, қажет жерлерінде жазбаша түрде де сұралады.

Оқушылардан сұралатын сұрақтар мен тапсырмалар:

І деңгейлі тапсырмалар (білу мен түсіну):

1. «Глицин» қышқылы аминқышқылдарының қандай атауына жатады?

2. Аминқышқылдарының жалпы формуласын жазыңыз.

3. Аминқышқылдарының балқу темпуратуралары қандай? (салыстырмалы түрде)

4. Аминқышқылдарының жалпы формуласын жазып, оның екідайлы қасиет көрсететінің дәлелдеңіз.

5. Звиттерион дегеніміз не? Олай қалай пайда болады?

6. Хиральды орталық дегеніміз не?

7. Глицинде неліктен хиральды орталық болмайды?

8. Аминқышқылдарында «L-» және «D-» конфигурациялар дегенде нені түсінесіз?

ІІ деңгейлі тапсырмалар (қолдану):

1 a (i) 2-аминқышқыл қышқылының жалпы құрылымдық формуласы қандай?

(2)

(iі) Неліктен барлық аминқышқылдары 20°C температурада қатты болады?

(2)

ә (i) 2-аминокарбон қышқылының серин деп аталады, онда R тобы HO - CH2– болады.

Осы қосылыстың жазықтықтық формуласын салыңыз.

(2)

(f) Оқушылардан талқыланған сұрақтарды түсіндіруін сұраңыз және оның дұрыстығына көз жеткізіңіз.

Жаңа сабаққа кірісу.

Бүгінгі сабақтың оқу мақсаты:

11.5.1.9 алмастырылатын және алмастырылмайтын амин қышқылдардың биологиялық ролін түсіндіру;

Осы жоғарыдағы оқу мақсатына жету жолында қандай іс-әрекеттер жасау мүмкіндігі оқушылардан сұралып, бірлесе отырып сабақтың мақсаттары анықталады (мүмкін болатын сабақтың мақсаттары):

1. Алмастырылатын аминқышқылдары дегеніміз не? Олардың маңызы.

2. Алмастырылмайтын аминқышқылдары дегеніміз не? Олардың маңызы.

3. Алмастырылатын және алмастырылмайтын аминқышқылдардың биологиялық ролі.

4. Шартты алмастырылмайтын амин қышқылдарын білу.

Бұл жоғарыда көрсетілген оқу мақсаттары мұғалімнің ұсынған нұсқасы, оқушылар тарапынан айтылған идеялар да мұқият ескеріледі. Ортаға тасталған барлық идеялар ескеріп, ең ұтымды нұсқасы таңдалынып тақтаға флипчарт қағазында жазылады немесе тақтаға жазылады. Оқушыларға осы критерийлер бойынша сабақ өтілетіні ескертіледі және сабақ барысында осы критерийлерді басшылыққа алу ұсынылады.

Сабақтың тақырыбы:

Алмастырылатын және алмастырылмайтын амин қышқылдардары.

Сабақтың ортасы

Қосымша №1

(С) (М) Қандай аминқышқылдары бар дегенге биохимиялық тұрғыдан жауап беріледі.

Қосымша №2

(Жж) (Б) Ресурстармен жұмыс. Шартты алмастырылмайтын амин қышқылдары туралы ақпараттармен танысып қорытынды жасайды. Биологиядан алған білім мен дағдыларын қолданады.

Қосымша №3

(Т) (Б) Ресурстармен жұмыс. Алмастырылатын және алмастырылмайтын амин қышқылдарының ағзадағы ролімен танысады. ПОСТЕР қорғау. Өзара және өзін-өзі бағалау.

Қосымша4

(С) (М) Алмастырылатын және алмастырылмайтын амин қышқылдары туралы жиынтық кестемен танысады.

Жаңа сабақ аяқталғаннан соң оқушылардың жаңа оқу мақсаттарына қаншалықты жеткенің нақтылау мақсатында сабақты бекіту процесі жүргізіледі.

Оқушылардан сұралатын сұрақтар мен тапсырмалар:

І деңгейлі тапсырмалар (білу мен түсіну):

1. Амин қышқылдары дегеніміз не?

2. Адам ағзасының дұрыс өсуі үшін қанша амин қышқылы қажет.

3. Алмастырылмайтын аминқышқылдарының саны қанша?

4. Алмастырылмайтын аминқышқылдарын атаңыз.

5. Шартты алмастырылмайтын амин қышқылдары дегеніміз не?

ІІ деңгейлі тапсырмалар (қолдану):

1. Алмастырылмайтын аминқышқылдарының әрбірінің маңызды деген қолданылу салаларын айтып шығыңыз.

https://www.healthline.com/nutrition/essential-amino-acids#definition

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19301095

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4657121/

https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/L-phenylalanine

https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/L-valine

Сабақтың соңы

Сабақты бағалау процесі мен кері байланыс сабақ барысында, қажеттілікке сай беріліп барылады.

Үй тапсырмасы:

Оқу мақсатына сай эссе, мини жоба жазып келу.

Саралау – оқушыларға қалай көбірек қолдау көрсетуді жоспарлайсыз? Қабілеті жоғары оқушыларға қандай міндет қоюды жоспарлап отырсыз?

Бағалауоқушылардың материалды меңгеру деңгейін қалай тексеруді жоспарлайсыз?

Денсаулық және қауіпсіздік техникасының сақталуы

Барлық оқушылар:

Алмастырылатын және алмастырылмайтын амин қышқылдарының не екенің біледі және түсінеді. Маңызды дегендерінің әрбірінің биологиялық ролі туралы біледі.

Кейбір оқушылар:

Оқу мақсатын жете түсініп, оған жету жолында алға қойылған критерийлерді толықтай меңгереді. Оқу мақсатына толық жетіп, сабақ барысында өзінің үйренгенің өзге бөлісе алады.

Оқушылардың оқу жетістігін бағалау үшін олардың берілген сұрақтар мен тапсырмаларға жұрыс және анық жауап беруі, практикалық жұмысты сауатты орындауы басты назарда болады. Сондай-ақ олар өз ойларын ашық түрде жеткізе алулары керек.

Денсаулық сақтау технологиялары.

Сергіту сәттері мен белсенді іс-әрекет түрлері.

Осы сабақта қолданылатын Қауіпсіздік техникасы ережелерінің тармақтары

Сабақ бойынша рефлексия

Сабақ мақсаттары/оқу мақсаттары дұрыс қойылған ба? Оқушылардың барлығы ОМ қол жеткізді ме?

Жеткізбесе, неліктен?

Сабақта саралау дұрыс жүргізілді ме?

Сабақтың уақыттық кезеңдері сақталды ма?

Сабақ жоспарынан қандай ауытқулар болды, неліктен?

Бұл бөлімді сабақ туралы өз пікіріңізді білдіру үшін пайдаланыңыз. Өз сабағыңыз туралы сол жақ бағанда берілген сұрақтарға жауап беріңіз.

Жалпы баға

Сабақтың жақсы өткен екі аспектісі (оқыту туралы да, оқу туралы да ойланыңыз)?

1:

2:

Сабақты жақсартуға не ықпал ете алады (оқыту туралы да, оқу туралы да ойланыңыз)?

1:

2:

Сабақ барысында сынып туралы немесе жекелеген оқушылардың жетістік/қиындықтары туралы нені білдім, келесі сабақтарда неге көңіл бөлу қажет?

ҚОСЫМША №1

Қандай аминқышқылдары бар?

 Амин қышқылдары - бұл азот, көміртегі, сутегі мен оттектен тұратын органикалық қосылыстар.

 Сіздің ағзаңыз дұрыс өсуі үшін 20 түрлі аминқышқылдары қажет. Олардың барлығы 20 денсаулыққа маңызды болса да, тек тоғыз амин қышқылдары алмастырылмайтын болып саналады.

 Бұл гистидин, изолейцин, лейцин, лизин, метионин, фенилаланин, треонин, триптофан және валин.

 Алмастырылмайтын аминқышқылдарынан айырмашылығы, бұл аминқышқылдары сіздің ағзаңызға сіңірілмейді және оны сіздің диетаңызбен, тамақтану рационыңызбен бірге қабылдау керек.

 Аминқышқылдарын қабылдаудың, тұтынудың ең жақсы жеткізушілері ет, жұмыртқа және құс сияқты жануарлар ақуыздары болып табылады.

 Ақуызды жеген кезде ол аминқышқылдарына бөлінеді, олар денеңізге түрлі процестерде көмектеседі, мысалы, бұлшықеттің қалыптасуыжәне иммундық қызметті реттейді.

 

 

ҚОСЫМША №2

Шартты алмастырылмайтын амин қышқылдары

 Шартты алмастырылмайтын деп жіктелген бірнеше маңызды аминқышқылдары бар.

 Олар ауру немесе стресс сияқты белгілі бір жағдайлар орын алғанда қажет деп саналады.

Мысалы, аргинин өте аз мөлшерде деп саналғанымен, егер ол болмаса сіздің денеңіз рак ауруы сияқты белгілі бір аурулармен күресу қажеттілігін қанағаттандыра алмайды.

 Міне, сондықтан аргининді белгілі бір жағдайларда ағзаның қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін тамақтану рационына қосу керек.

Тоғыз алмастырылмайтын аминқышқылдарын сіздің ағзаңыз өзі жасап шығара алмайды және оны өзіңіздің дұрыс тамақтану рацияоныңыз арқылы алуыңыз мүмкін. Шартты алмастырылмайтын аминқышқылдарын тек қажет деп тапқан, мысалу ауру жағдайларында қажет болады.

ҚОСЫМША №3

Олардың ағзадағы рөлі

 Тоғыз маңызды аминқышқылдары ағзаңызда көптеген маңызды және әртүрлі жұмыстарды атқарады:

 Фенилаланин: Фенилаланин - нейротрансмиттерлерге тирозин, допамин, эпинефрин және норепинефрин үшін алғышарт. Ақуыздар мен ферменттердің құрылымы мен қызметінде және басқа аминқышқылдарының өндірісінде маңызды рөл атқарады.

 Валин: Валин - бұл тармақталған үш тізбекті аминқышқылдарының бірі, яғни оның молекулалық құрылымының бір жағына қарай тармақталған тізбегі бар. Валин бұлшықеттің өсуіне және қалпына келуіне ықпал етеді және энергия өндіруге қатысады.

 Треонин: Треонин - бұл терінің және дәнекер тіннің маңызды компоненттері болып табылатын коллаген және эластин сияқты құрылымдық ақуыздардың негізгі бөлігі. Ол сонымен қатар май алмасуында және иммундық функцияда маңызды рөл атқарады.

 Триптофан: ұйқышылдықты тудыратындығына қарамастан, триптофанның басқа функциялары көп. Ол азот тепе-теңдігін сақтау үшін қажет және сіздің тәбетіңізді, ұйқыңыз бен көңіл-күйіңізді реттейтін нейротрансмиттер серотониннің алғышарты болып табылады.

 Метионин: Метионин метаболизм мен детоксикацияда маңызды рөл атқарады. Бұл сонымен қатар тіндердің өсуіне және мырыш пен селендің, денсаулығыңыз үшін маңызды минералдардың сіңуіне қажет.

 Лейцин: валин сияқты, лейцин ақуыз синтезі мен бұлшықетті қалпына келтіру үшін өте маңызды тармақталған тізбекті амин қышқылы. Сонымен қатар, қандағы қант деңгейін реттеуге көмектеседі, жараларды емдеуді ынталандырады және өсу гормондарын шығарады.

 Изолейцин: Тармақталған үш тізбекті аминқышқылдарының соңғысы, изолейцин бұлшықет алмасуына қатысады және бұлшықет тінінде шоғырланған. Бұл иммундық функция, гемоглобин өндірісі және энергияны реттеу үшін де маңызды.

Лизин: Лизин ақуыз синтезінде, гормон мен фермент өндіруде және кальцийдің сіңуінде маңызды рөл атқарады. Сондай-ақ, энергия өндірісі, иммундық функция және коллаген мен эластин өндірісі үшін өте маңызды.

 Гистидин: Гистидин иммундық жауап, ас қорыту, жыныстық функция және ұйқыдан ояну циклдері үшін өте маңызды гистамин, нейротрансмиттер шығару үшін қолданылады. Бұл жүйке жасушаларын қоршайтын қорғаныс тосқауылы миелин қабығын ұстап тұру үшін өте маңызды.

 Көріп отырғаныңыздай, маңызды аминқышқылдары көптеген өмірлік процестердің негізін құрайды.

 Аминқышқылдары бұлшықеттің дамуы мен қалпына келуіндегі рөлі үшін ең танымал болғанымен, денесі оларға байланысты болады.

 Сондықтан алмастырылмайтын аминқышқылдарының жетіспеушілігі сіздің бүкіл денеңізге, соның ішінде жүйке, репродуктивті, иммундық және ас қорыту жүйелеріне теріс әсер етуі мүмкін.

 

 

 

 ҚОСЫМША №4

 

 

 

 



Толық нұсқасын 30 секундтан кейін жүктей аласыз!!!


Әлеуметтік желілерде бөлісіңіз:
Facebook | VK | WhatsApp | Telegram | Twitter

Қарап көріңіз 👇



Пайдалы сілтемелер:
» Туған күнге 99 тілектер жинағы: өз сөзімен, қысқаша, қарапайым туған күнге тілек
» Абай Құнанбаев барлық өлеңдер жинағын жүктеу, оқу
» Дастархан батасы: дастарханға бата беру, ас қайыру

Соңғы жаңалықтар:
» 2025 жылы Ораза және Рамазан айы қай күні басталады?
» Утиль алым мөлшерлемесі өзгермейтін болды
» Жоғары оқу орындарына құжат қабылдау қашан басталады?