Тотығу реакциялары, альдегидтер мен кетондардың нуклеофильді қосылуы. Химия, 11 сынып, презентация.

Жұмбақ сөз ойыны

Бір оқушы тақсаға шығады. Қалған оқушылар тақтадағы терминді ғылыми тілде түсіндіруі керек. Тақтадағы оқушы сөзді анықтағанша.

өзін- бағалау

Ойынның нәтижесі бойынша өзіңді бағала.

Барлық сұрақтарға жауап бере алдың ба?

Егер барлық сұраққа жауап бере алмасаң, ары қарай не істеу керек?

Сабақтың тақырыбы

Тотығу реакциялары, альдегидтер мен кетондардың нуклеофильді қосылуы.

Сабақ оқу мақсаты

11.4.2.4 альдегидтер  және кетондарды тәжірибе жүзінде анықтау; 

Жетістік критерийлері

• «электрофил» және «нуклеофил» терминдерін түсіну және реагенттерді оларға сәйкес жіктей біледі

• электрофильді қосылу механизмін түсінеді

• оларға мысалдар келтіре алу және механизмді басқа реакциялар үшін қолдана біледі

Ой қозғау

Толленс, Бенедикт және Феллинг реактивтері қандай?

Білген жөн!

Толленса реагенті - күміс аммиактың сілтілі ерітіндісі [Ag (NH3) 2] OH, күміс аммиакының ерітіндісі.

Білген жөн!

Фелинг реагенті - 10% NaOH құрамындағы натрий тартрат CuSO4 және калий натрий тартратының ерітіндісі; альдегидтер мен моносахаридтерді тотықсыздандыруға қолданылады. Қолданар алдында бірден дайындалады.

Білген жөн!

Бенедикт реагенті - NaOH құрамындағы CuSO4 және калий натрий цитратының ерітіндісі; тотықсыздандыруға арналған реагент.

Жұптық жұмыс

Тәжірибелік жұмыс

«Альдегидтер мен кетондарды алу және олардың қасиеттерін зерттеу»

1-тәжірибе. Спиртті тотықтырып альдегид алу.

0,5 - 1 см калий дихроматын айналмалы түтігі бар сынауыққа салыңыз, содан кейін 2 мл 20% күкірт қышқылының ерітіндісін және 2 мл этил спиртін қосыңыз. Қоспаны шайқаңыз !!! Қайнаған тас қосыңыз! Сынауықты штативке көлбеу етіп мықтап бекітіңіз, түтіктің екінші жағын 2 мл суық су бар қабылдағыш түтіктің түбіне батырып орналастырыңыз. Қабылдағыш түтікті суық суға салыңыз. Реакция қоспасын спирт шамының жалынымен аздап қыздырыңыз, бұл қоспаның біркелкі қайнатылуын реттейді, 2-3 минут ішінде қабылдағыштағы сұйықтық көлемі екі есе артады, содан кейін жылытуды тоқтатып, құрылғыны бөлшектеңіз.

Тәжірибе 2. Натрий ацетатынан ацетон алу.

Газ түтігімен жабдықталған құрғақ пробиркаға шамамен 0,1 г сусыз натрий ацетаты салыңыз да, оны штативке көлденең бекітіңіз. Газ түтіктің түбін су құйылған сынауыққа батырыңыз. Өз бақылауларыңызды жазып алыңыз.

Тәжірибе 3.1 Карбонильді қосылыстарды Толленс реагентімен тотықтыру

Екі сынауыққа әрқайсысына 2 мл аммиакты күміс оксиді ерітіндісін құйыңыз. Бір пробиркаға 2-3 тамшы альдегид ерітіндісін, екіншісінде ацетон қосыңыз. Сынауықтарды аздап қыздырыңыз.

Тәжірибе 3.2 Карбонилді қосылыстарды мыс (II) гидроксидімен тотықтыру

Екі сынауыққа 1 мл мыс сульфатының ерітіндісін құйыңыз, мыс (II) гидроксидінің көк тұнбасы пайда болғанша натрий гидроксиді ерітіндісінің артық мөлшерін қосыңыз. Қалыптасқан тұнбаға бір пробиркаға 3-5 тамшы ацетальдегид, екіншісіне ацетон қосыңыз. Алынған қоспаны қайнатыңыз. Түтіктегі шөгіндімен біртіндеп өзгеру арқылы реакция барысын қадағалаңыз. Қыздыру кезінде түс өзгеретініне назар аударыңыз

4-тәжірибе. Альдегидтердің фуксульфур қышқылымен реакциясы (Шифф реакциясы)

Екі сағаттық шыныға фуксульфур қышқылының түссіз ерітіндісінің 1-2 тамшысын жағыңыз. Бір ерітіндіге бір тамшы ацетальдегид, екіншісіне ацетон қосыңыз. Ерітінділердің түс өзгеруіне назар аударыңыз. Күрделілігіне байланысты реакция теңдеуін жазу қажет емес.

Тәжірибе 5. Иодоформ реакциясы

3 пробирка 1 мл-ден йодтың калий йодидиндегі ерітіндісін және 2нормальді натрий гидроксиді ерітіндісін толық түссізденгенше қосыңыз. Түссізденген қоспаға 4-5 мл су – ацетонды қоспаны (1: 1) қатынаста қосыңыз, ал екіншісіне сулы ацетальдегидті қосыңыз. Не байқалады? Түнба түсіне және түзілген йодиформның иісіне көңіл аударыңыз.

Қорытынды

Күміс оксиді және мыс (II) гидроксиді сияқты жұмсақ тотықтырғыштардың әсерінен альдегидтер тиісті карбон қышқылдарына оңай тотығады. Тотығу альдегидтер тобындағы CH байланысы арқылы жүреді, содан кейін ол карбоксилді COOH-ке айналады.

Қорытынды

Кетондар бұл реакцияларға түспейді. Олар тек күшті тотықтырғыш заттардың әсерінен және жоғары температурада ғана әсер етеді. Бұл жағдайда карбонилге жақын орналасқан С - С байланыстары бұзылып, қысқа көміртегі тізбегі бар карбон қышқылдарының қоспасы түзіледі

Болжам қаншалықты расталды?

Жұмысты қалай жақсартуға болады?»

Рефлексия

(сөйлемді жалғастыру)

- нені білдім, нені үйрендім

- нені толық түсінбедім

- немен жұмысты жалғастыру қажет