Бензол және оның гомологтарын алу. Химия, 10 сынып, дидактикалық материал.

Сұрақтар:

1.Бензолдың гомологиялық қатарын атаңыз?

2. Бензол формуласы?

3.Бензолдың жалпы формуласы?

4. Толуол формуласы?

5. Ксилол формуласын жалпы формула бойынша шығарыңыз ба?

6. Гомологтардың бір-бірінен айырмашылығы беретін топты жазыңыз?

Заполните таблицу «Гомологи бензола»

Бензолды алу реакциялары

 https://distant-lessons.ru/poluchenie-benzola-i-ego-gomologov.html

• Мұнай.
• Мұнайды ароматтау (гексан циклизациясы):
• а) Катализатордың қатысында алкандарды дегидроциклдеу (дегидрирлену және циклдеу)
• С₆H₁₄ → C₆H₆+4H₂  Реакция шарттарына назар аударыңыз-қысым, температура және катализатор. Олар әдеттегі жағдайларда гексан мұндай реакцияға түспейді дегенді білдіреді. Алкандар енжар заттар.

* Циклогександы дегидрлеу: бұл әдіс бензол ғана емес, оның гомологтары да алуға болатынымен жақсы. Ол үшін бүйірлік тізбекте қажетті атомдармен циклогексан алу керек 

 С6H12 → C6H6 + 3H2 

* Бензол гомологтарын алу: бензолды алкилдеу:

реакция катализатор — алюминий галогенидінің қатысуымен жүргізіледі, мысалы, AlCl₃:

C₆H₆ + CH₃Cl → C₆H₅CH₃ + HCl 

• Зелинский  реакциясы. Ацетиленнен бензол алу:3С₂H₂ → C₆H₆ 

Бейорганикалық заттардан бензол алу:

• 1 нұсқасы:

CaC₂ + 2H₂O → Ca (OH)₂ + C₂H₂ — ацетилен

әрі қарай-Зелинский реакциясы: 3С₂H₂ → С₆H₆-алудың ең қысқа жолы.

• 2 нұсқасы:

Бастапқы зат-Al Al₄C₃:

Al₄C₃ + 12H₂O → 4Al (OH)₃ + 3CH₄-метан

2CH₄ (1500 °C) → C₂H₂ + 3H₂

әрі қарай-Зелинский реакциясы

2. Басқа органикалық емес заттардан бензол мен оның гомологтарын алу:

1) алканнан бензол алу:

CH₄ (1500 °C) → C₂H₂ (С 600ºC) → C₆H₆

2) алкеннен бензол мен оның гомологтарын алу:

C₂H₄ → C₂H₂ →C₆H₆

Схемасы: aлкен → дибромалкан → циклоалкан → бензол гомологы

CH₂=NO - (CH₂) ₄-CH₃ + HBr → CH₃-A (Br) - (CH₂) ₄-CH₃

CH₃-A(Br)-(CH₂)₄-CH₃ + Br₂ → CH₃-A (Br)-(CH₂)₄-CH₂Br

CH₃-A(Br)-(CH2)₄-CH₂Br + Zn → C₆H₁₃-CH₃-метилциклогексан + znbr2

C₆H₁₃-CH₃ → C₆H₅-CH₃ + 4H₂