Қазақстанда қара және түсті металдарды және олардың құймаларын алу. Химия, 10 сынып, қосымша материал 2.


«Металлургия» сөзіне ассоцияация құру. Грекше metallon –кендік, металл және erqon-жұмыс. Металлургия-кеннен металды жасанды балқыту

Металлургия-бұл металдар, құймалар және олардан бұйымдар алудың барлық процестерін қамтитын ғылым мен техниканың және өнеркәсіптің саласы.

Металлургияның қара және түсті болып бөлінуі: қара металлургияда темірдін құймалары — шойын мен болат өндіру іске асырылады, ал тусті металлургияда темірден баска барлық металдар мен   олардың құймалары өндіріледі.

Металдарды алу әдісі

1.Пирометаллургия:

2.Гидрометаллургия

3.Электрометаллургия: 

1. Пирометаллургиялық (грекше «пир» — от, металлургия металдарды өндеу) жоғары температурада металдарды  тотықсыздандыру арқылы алу

  Тотықсыздандырғыш: Алюминий ,сутек, кремний, көміртек ( ІІ) оксиді

  Алынатын металдар: хром,темір,марганец,титан,сынап,күміс, висмут, вольфрам

Мысалы: Cu O   + C                        Cu  + C O

1.Металлотермия / темір, хром, марганец, вольфрам/

Алюминтермия тотықсыздандыргыш ретінде алюминий қолданылса

Cr2O3+2AI=2Cr+AI2O3

Магнийтермия

MnO2+2Mq=2Mqo+Mn

2.Сутекпен тотықсыздандыру суте-термия деп аталады ( қорғасын, мыс, вольфрам, марганец, темір, кобальт, молибден, хром, титан)

WO3+3H2=W+3H2O

  • Кокспен немесе кремниймен тотықсыздандыру (мыс, мырыш, қалайы, висмут, темір, кобальт, никель)
  • Көміртек /ІІ/ оксидімен тотықсыздандыру ( темір, феррокұймалар)

Fe2O3+3Co=2Fe+3Co2

2.Гидрометаллургия : Металдарды  олардың  тұздарынан тотықсыздандыру арқылы алу

  Алынатын металдар: күміс,мыс,мырыш,кадмий,молибден,

   ванадий

 Мысалы: Cu S O 4   + Zn                    Zn S O4  + Cu

3.Электрометаллургия

Металдарды  электр тоғымен  тотықсыздандыру арқылы алу

Сілтілік металдар мен алюминий балқымалардың электролизінен,ал қалған барлық металдар ерітінділерінің  электролизі  арқылы

 алынады

 Алынатын металдар: натрий, литий, алюминий

 Мысалы: 2 Na Cl                         2 Na + Cl2

1.Балқымалардың электролизі / сілтілік, сілтілік жер металдар, алюминий, магний, мыс, т.б/

2NaCI=  2Na+CI2

  • Ерітінділердің элетролизі ( э/х кернеу қатары бойынша магнийден күміске дейін)

Кейбір металдардың құймалары мен олардың қолданылуы

Атауы

Құрамы

Қасиеті

Қолданылуы

Қола

80-92% Cu,

2% Zn,

6% Sn, Al, Pb, Si

Қатылығы

Мәшине бөлшектері, әртүрлі құралдар, көркем бұйымдар

Жез

60-90% Cu

40-10% Zn

Жемірілуге тұрақты, иілгіштігі жоғары

Мәшине жасауда, химия өнеркәсібі, тұрмыстық бұйымдар өндірісі

Мельхиор

80-70% Ni,

18-30Cu,

Fe, Mn

Жемірілуге тұрақты, түрі әдемі

Мед.техникада, тұрмыста қолданылатын ыдыстар, әшекей бұйымдар

Болат

Fe, 2% C

Mn

Беріктілігі, қаттылығы

Машина, транспорт, тұрмысқа қажет бұйым

Дюралюмин

80-95% Al,

13-1.5% Cu,

0.5% Mg,

0.5% Mn т.б.

Беріктігі жоғары, жеңіл

Авияцияда, велосипед бөлшектері, т.б

Монель-металл

65-70% Ni,

30% Cu,

Fe, Mn қоспасы

Жемірілуге тұрақты, үйкелуге төзімді

Химия, мұнай өнеркәсібі, медицинада, кеме, монета жасау

Таттанбайтын болат

60-80% Fe,

10-20% Cr,

8-20% Ni т.б.

Механикалық тұрақтылық, жемірілуге тұрақты

Хирургиялық құралдар, ыдыс-аяқ

Нихром

Никель, хром, темір, марганец

Жоғары электрлік кедергі, жоғары темп-ға төзімді

Электрлік қыздыру элементтері



Толық нұсқасын 30 секундтан кейін жүктей аласыз!!!


Әлеуметтік желілерде бөлісіңіз:
Facebook | VK | WhatsApp | Telegram | Twitter

Қарап көріңіз 👇



Пайдалы сілтемелер:
» Туған күнге 99 тілектер жинағы: өз сөзімен, қысқаша, қарапайым туған күнге тілек
» Абай Құнанбаев барлық өлеңдер жинағын жүктеу, оқу
» Дастархан батасы: дастарханға бата беру, ас қайыру

Соңғы жаңалықтар:
» 2025 жылы Ораза және Рамазан айы қай күні басталады?
» Утиль алым мөлшерлемесі өзгермейтін болды
» Жоғары оқу орындарына құжат қабылдау қашан басталады?