Спирттердің жіктелуі. Химия, 10 сынып, презентация.

Ой қозғау

Үш-төрт жылдан кейін өсімдік жеміс береді. Елдің бәрі таң қалады. Күзге таман әдемі мөлдір жемісті жеп көруге жүрексінеді. Содан соң патшаның әмірімен жемісті ыдысқа салып қояды. Біраз күннен кейін ыдыстағы жеміс көпіреді. Одан мөлдір сұйық пайда болады. Уәзірлер сұйықтықты алып патшаға көрсетеді. Патша сұйықтықты бір тұтқынға ішкізуді бұйырады. Тұтқын бір кесе ішеді, ешнәрсе болмайды, екіншісін береді.

Үшіншісін тұтқын өзі сұрап ішеді. Біраздан кейін ән салады, бей-жай күйге түседі. Ең соңында тұтқын патшаның тағын сұрап әлек салады. Шаршап қалжырап ұйықтап кетеді. Сонда бұл не болғаны?

Спирттер

10.4.2.25 спирттерді функционалдық топтардың орналасуы және гидроксил тобының саны бойынша жіктеу;

Құрамында –ОН тобы бар көмірсутек туындылары

Спирттер – құрамында sp3-гибридтелген көміртек атомына байланысқан кем дегенде бір функционалды –OH гидроксил тобы бар органикалық қосылыстар.

Көміртек радикалымен байланысқан (R–), молекуласында бір гидроксил тобы бар спирттерді біратомды спирттер деп атайды. Спирттердің жалпы формуласы – ROH.

Молекуласында бір гидроксил тобы бар, көмірсутек радикалымен байланысқан спирттерді бір атомды дейді.

Егер көміртек молекуласында гидроксил тобымен екі сутек атомы алмасса, онда оларды екі атомды спирттер дейді, ең қарапайым өкілі этиленгликоль

(1,2-этандиол): CH2(OH) – CH2(OH).

Көптеген көп атомды спирттерде гидроксил тобы әртүрлі көміртекте болады.

Спирттердің жіктелуі: гидроксил тобының санына байланысты

Спирттер

Біратомды

Көпатомды

СН3 – ОН

Метил спирті (метанол)

СН3 – СН2 – ОН

Этил спирті (Этанол)

СН2 – СН2 СН2 – СН - СН2

ОН ОН ОН ОН ОН

Этиленгликоль Глицерин

СН2 – СН – СН – СН – СН – СН2

ОН ОН ОН ОН ОН ОН

Сорбит

Спирттердің жіктелуі:гидроксил тобымен байланысқан көмірсутек радикалының табиғатына байланысты

қаныққан

қанықпаған

ароматты

Спирттердің жіктелуі: гидроксил тобымен байланысқан көміртек атомының табиғатына байланысты

біріншілік

екіншілік

үшіншілік

Бір атомды спирттердің гомологтік қатары

СН3-ОН СН3ОН метил спирті

СН3-СН2-ОН С2Н5ОН этил спирті

СН3-СН2-СН2-ОН С3Н7ОН пропил спирті

СН3-СН2-СН2-СН2-ОН С4Н9ОН бутил спирті

Бір атомды қаныққан спирттердің гомологтік қатарының жалпы формуласы:

СnH2n+1ОН

Спирт молекулаларының құрылымдары

Басқа да органикалық қосылыстар сияқты спирттер де құрылымдық изомерлер түзеді. Изомерлер тізбегінен басқа спирттер гидроксил тобының изомерлік орнын көрсетеді.

Ең қарапайым спирттер – метанол мен этанол –OH-пен алмастырылуы мүмкін, сутек молекулалары эквивалентті болғандықтан изомерлер түзбейді.

Бекіту сұрақтары

Төменде көрсетілген қос заттың қайсысы бірдей гомологиялық қатарға жатады?

CH3COCH3 және CH3CH2COOH

CH3CH(OH)CH3 және CH3CH2CH(OH)CH3

CH3CH2CH2OH және CH3CH2CHO

CH3COCH3 және CH3CH2COOH

Спирттердің дұрыс классификациясын көрсет.

1 – екіншілік, 2 – біріншілік, 3 – екіншілік.

1 – үшіншілік, 2 – үшіншілік, 3 – екіншілік.

1 – үшіншілік, 2 – екіншілік, 3 – біріншілік.

1 – үшіншілік, 2 – біріншілік, 3 – екіншілік.

Қандай үш қосылыс бір гомологиялық қатарға жатады?

CH3OH, CH3CH2OH, CH3CH2CH2OH

CH3CH2CH(OH)CH3, CH3CH2CH2CH2OH, (CH3)3COH

CH3CH2OH, CH3CHO, CH3COOH

CH3CH2CH2CH2OH, CH3CH2OCH2CH3, (CH3)2CH2CHO

Құрамы C6H13OH болатын спирттің неше үшіншілік изомері болуы мүмкін?

4

3

1

2

Қандай зат пентанол-1 құрылымдық изомері болып саналмайды?

2-метилбутанол-2

пентанол-3

пентанол-2

2-метилпентанол-2

Қалыптастырушы бағалау

Сабақта

• Мен білдім ...

• Мен үйрендім ...

• Маған ұнады ...

• Қиындық туғызды

https://yadi.sk/d/CDtlppDWR8359

https://bilimland.kz/kk/subject/ximiya/11-synyp/biratomdy-spirtterding-nomenklaturasy