Поликонденсация. Нейлон,лавсан. Пластиктердің қоршаған ортаға әсері мен оларды қайта өңдеу. Химия, 10 сынып, қосымша материал.

Нейлон (neylon), талшық пішінде дайындалған әдетте жоғарғы млоекулалық салмақтағы полиамидтен тұратын синтетикалық пластикалық материал. 1930 жылы Дюпон жасап шығарды. Мұнай, көмір, су, ауа сияқты құрауыштардан алынып, химиялық жолмен өндірілген талшықтар полимер саласындағы зерттеулерге жағдай жасады, соның нәтижесінде синтетикалық материалдардың жылдам өсуіне алып келді. Ол талшық, жіп, қыл, тоқыма жіпті өндіру үшін парақ, тоқыма мата, арқан түрінде дайындалады. Көпке дейін аса тозбайды, химикаттар мен жылу тез әсер етеді. Сырт киім мен трикотажды өндіру үшін жіп түріндегісі жақсы дамыған.

Адипинқышқылы мен гексаметилендиамин арасындағы поликонденсация реакциясы арқылы нейлон алынады.

H2N - (CH2)6  -NH2 + HOOC-(CH2)4 - COOH -----------------------> [-(CH2)6-NH-CO-(CH2)4-CO-NH-]n - нейлон 6,

Лавсан,немесе полиэстер (терилен)

Лавсан өндіруге арналған полимерді этиленгликольдің екі атомды спирті мен аромат қатарындағы екінегізді қышқыл терефтал қышқылдарын поликонденсациялау жолымен синтездейді. Өзара әрекеттеуші заттар эфирлеу реакциясы түрінде әсерлесіп, макромолекула полиэфир түзуге алып келеді.

n HOOC-C₆H₄-COOH + n HO-CH₂CH₂-OH →  

   →  HO-(-CO-C₆H₄-CO-O-CH₂CH₂-O-)_n-H + (n-1) H₂O

Лавсан талшығы өте берік, тозбайтын, жарық пен жылуға төзімді болып келеді. Ол жақсы диэлектрик, орташа концентрациялы болып қышқылдар мен сілтілердің әсеріне төзімді (концентрациялы қышқылдар оны бүлдіреді).

Лавсанды жіп және штапель түрінде басқа талшықтарға қосып пайдаланады.

Одан жасалған бұйымдар кеңінен таныс. Бұл киімнің әр түрлерін, трикотаж бұйымдары, тюль, қаптама материалдары және т. б. дайындауға арналған мата. Химиялық құрылысы бойынша лавсан гигроскоптік болмағандықтан, киімге арналған мата өндірген кезде көбінесе басқа талшықтарға қосып пайдаланылады: мұнда лавсан бұйымының беріктігі мен тозбауын, ал басқа гигиеналығын қамтамасыз етеді. Лавсаннан жасалған мата жұмарланбайтынымен сипатталады, ол қасиетті лавсанның тұтыну сапасын арттырады.

Лавсанның өте беріктігі одан техникаға арналған бұйымдар арқан, тасымалдау таспасы, сүзгі маталар, өрт сөндіргіш жең, т. б. дайындауға мүмкіндік береді. Жылуға төзімділігі салыстырмалы түрде жоғары болғандықтан, лавсаннан техникалық бұйымдарды арасы айтарлықтай алшақ температурада (-7тен +170Сқа дейін)пайдалануға мүмкіндік жасайды.

Нейлон (neylon), талшық пішінде дайындалған әдетте жоғарғы млоекулалық салмақтағы полиамидтен тұратын синтетикалық пластикалық материал. 1930 жылы Дюпон жасап шығарды. Мұнай, көмір, су, ауа сияқты құрауыштардан алынып, химиялық жолмен өндірілген талшықтар полимер саласындағы зерттеулерге жағдай жасады, соның нәтижесінде синтетикалық материалдардың жылдам өсуіне алып келді. Ол талшық, жіп, қыл, тоқыма жіпті өндіру үшін парақ, тоқыма мата, арқан түрінде дайындалады. Көпке дейін аса тозбайды, химикаттар мен жылу тез әсер етеді. Сырт киім мен трикотажды өндіру үшін жіп түріндегісі жақсы дамыған.

Адипинқышқылы мен гексаметилендиамин арасындағы поликонденсация реакциясы арқылы нейлон алынады.

H2N - (CH2)6  -NH2 + HOOC-(CH2)4 - COOH -----------------------> [-(CH2)6-NH-CO-(CH2)4-CO-NH-]n - нейлон 6,

Лавсан,немесе полиэстер (терилен)

Лавсан өндіруге арналған полимерді этиленгликольдің екі атомды спирті мен аромат қатарындағы екінегізді қышқыл терефтал қышқылдарын поликонденсациялау жолымен синтездейді. Өзара әрекеттеуші заттар эфирлеу реакциясы түрінде әсерлесіп, макромолекула полиэфир түзуге алып келеді.

n HOOC-C₆H₄-COOH + n HO-CH₂CH₂-OH →  

   →  HO-(-CO-C₆H₄-CO-O-CH₂CH₂-O-)_n-H + (n-1) H₂O

Лавсан талшығы өте берік, тозбайтын, жарық пен жылуға төзімді болып келеді. Ол жақсы диэлектрик, орташа концентрациялы болып қышқылдар мен сілтілердің әсеріне төзімді (концентрациялы қышқылдар оны бүлдіреді).

Лавсанды жіп және штапель түрінде басқа талшықтарға қосып пайдаланады.

Одан жасалған бұйымдар кеңінен таныс. Бұл киімнің әр түрлерін, трикотаж бұйымдары, тюль, қаптама материалдары және т. б. дайындауға арналған мата. Химиялық құрылысы бойынша лавсан гигроскоптік болмағандықтан, киімге арналған мата өндірген кезде көбінесе басқа талшықтарға қосып пайдаланылады: мұнда лавсан бұйымының беріктігі мен тозбауын, ал ббасқа гигиеналығын қамтамасыз етеді. Лавсаннан жасалған мата жұмарланбайтынымен сипатталады, ол қасиетті лавсанның тұтыну сапасын арттырады.

Лавсанның өте беріктігі одан техникаға арналған бұйымдар арқан, тасымалдау таспасы, сүзгі маталар, өрт сөндіргіш жең, т. б. дайындауға мүмкіндік береді. Жылуға төзімділігі салыстырмалы түрде жоғары болғандыұтан, лавсаннан техникалық бұйымдарды арасы айтарлықтай алшақ температурада (-7тен +170Сқа дейін)пайдалануға мүмкіндік жасайды.