Химиялық тепе-теңдіктің ығысуына әсер ететін факторлар. Ле-Шателье-Браун принципі. Химия, 10 сынып, қосымша материал 1.

Оқушының аты-жөні: __________________________________________________ Сынып: 8_____

Химиялық тепе–теңдік

Оқу мақсаттары:

• химиялық тепе-теңдіктің ығысу бағытын Ле-Шателье принципіне сай болжау;
• химиялық реакция жылдамдығы мен химиялық тепе – теңдік күйіне факторлардың түрліше әсер етуін түсіндіру.

 Тапсырма №1. Төменде берілген реакцияда өнім түзілуіне және тепе-теңдікке салқындату қалай әсер етеді?

 Тапсырма №2. Іштен жанатын қозғалтқышта отын жануы нәтижесінде ауаға көмірқышқыл газы, CO₂ бөлнеді. Бірақ, ауа лас болған кезде, яғни оттегі жеткіліксіз жағдайда көмірқышқыл газы иісті газға, СО ауысады, ал ол кезгінде баяу тотығу арқылы көміртек диоксидіне, CO₂ айналады. Бұл реакцияны келесі түрде көрсетуге болады:

 2СО + О₂ ↔ 2СО₂ + Q

 Осы реакцияда белгілі уақытта тепе-теңдік орнайтынын ескере отырып және Ле Шателье принципіне сәйкес тепе-теңдік ығысу бағытын анықтаңыз, егер:

• реагенттер концентрациясын жоғарылатса,
• жүйеде қысымды жоғарылатса,
• температураны жоғарылатса.

 Тапсырма №3. Төмендегі реакцияда тепе-теңдікті ығыстырмайды:

 N₂(г) + O₂(г) = 2NO(г)-Q

• температураны жоғарылату
• қысымды азайту
• О₂ концентрациясын арттыру
• қысымды ұлғайту
• NО концентрациясын жоғарылату
• Катализатор қосу

Оқушының аты-жөні: __________________________________________________ Сынып: 8_____

Химиялық тепе–теңдік

Оқу мақсаттары:

• химиялық тепе-теңдіктің ығысу бағытын Ле-Шателье принципіне сай болжау;
• химиялық реакция жылдамдығы мен химиялық тепе – теңдік күйіне факторлардың түрліше әсер етуін түсіндіру.

 Тапсырма №1. Төменде берілген реакцияда өнім түзілуіне және тепе-теңдікке салқындату қалай әсер етеді?

 Тапсырма №2. Іштен жанатын қозғалтқышта отын жануы нәтижесінде ауаға көмірқышқыл газы, CO₂ бөлнеді. Бірақ, ауа лас болған кезде, яғни оттегі жеткіліксіз жағдайда көмірқышқыл газы иісті газға, СО ауысады, ал ол кезгінде баяу тотығу арқылы көміртек диоксидіне, CO₂ айналады. Бұл реакцияны келесі түрде көрсетуге болады:

 2СО + О₂ ↔ 2СО₂ + Q

 Осы реакцияда белгілі уақытта тепе-теңдік орнайтынын ескере отырып және Ле Шателье принципіне сәйкес тепе-теңдік ығысу бағытын анықтаңыз, егер:

• реагенттер концентрациясын жоғарылатса,
• жүйеде қысымды жоғарылатса,
• температураны жоғарылатса.

 Тапсырма №3. Төмендегі реакцияда тепе-теңдікті ығыстырмайды:

 N₂(г) + O₂(г) = 2NO(г)-Q

• температураны жоғарылату
• қысымды азайту
• О₂ концентрациясын арттыру
• қысымды ұлғайту
• NО концентрациясын жоғарылату
• Катализатор қосу

 Тапсырма №4

Суретте йодсутектің алыну реакция теңдеуі көрсетілген. Төменде берілген сұрақтарға жауап беріңіз:

• H₂ + I₂ = 2HI химиялық тепе-теңдікті өнімдер түзілу жағына (оңға) ығыстыру үшін қандай параметрлерді өзгерту қажет?

• Осы процестің тепе-теңдігін ығыстыру үшін қысым әсер ете алады ма? Өз жауабыңызды бөлшектер теориясы тұрғысынан түсіндіріңіз:

 Тапсырма №5

 Ле Шателье принципіне сүйене отырып, төменде берілген реакцияларда қысым жоғарылағанда тепе-теңдіктің ығысу бағытын көрсетіңіз (Т =const):

a) 2Fe(қ) + 3H₂O(г) = Fe₂O₃(т) + 3 H₂(г)

в) C₃H₈(г) + 5O₂(г) = 3CO₂(г) + 4 H₂O(г)

с) CO₂(г) + 2N₂(г) = C(т) + 2 N₂O(г)

d) CO(г) + Cl₂(г) = CCl₂O(г)

e) CH₄(г) + 4S(қ) = CS₂(г) + 2 Н₂S(г)

f) N₂H₄(г) + O₂(г) = N₂(г) + 2 H₂O(г)

Жетістік критерийлері:

 Тапсырма №4

Суретте йодсутектің алыну реакция теңдеуі көрсетілген. Төменде берілген сұрақтарға жауап беріңіз:

• H₂ + I₂ = 2HI химиялық тепе-теңдікті өнімдер түзілу жағына (оңға) ығыстыру үшін қандай параметрлерді өзгерту қажет?

• Осы процестің тепе-теңдігін ығыстыру үшін қысым әсер ете алады ма? Өз жауабыңызды бөлшектер теориясы тұрғысынан түсіндіріңіз:

 Тапсырма №5

 Ле Шателье принципіне сүйене отырып, төменде берілген реакцияларда қысым жоғарылағанда тепе-теңдіктің ығысу бағытын көрсетіңіз (Т =const):

a) 2Fe(қ) + 3H₂O(г) = Fe₂O₃(т) + 3 H₂(г)

в) C₃H₈(г) + 5O₂(г) = 3CO₂(г) + 4 H₂O(г)

с) CO₂(г) + 2N₂(г) = C(т) + 2 N₂O(г)

d) CO(г) + Cl₂(г) = CCl₂O(г)

e) CH₄(г) + 4S(қ) = CS₂(г) + 2 Н₂S(г)

f) N₂H₄(г) + O₂(г) = N₂(г) + 2 H₂O(г)

Жетістік критерийлері: