Ғылымды, технологияны дамуының және әлемнің химиялық көрінісін түсіну үшін периодтық заңның маңызы. Химия, 10 сынып, дидактикалық материал.

Аты-жөні: _________________________________ сынып: ___________

Тапсырма 1: Периодтық кестенің ашылу тарихы

Нұсқаулық: Төмендегі сызбаны оқып шығыңыз және келесі сұрақтарға жауап беріңіз:

• ХІХ ғасырдың басында химиктер белгілі элементтердің әртүрлі қасиеттерге ие екендігін байқады, олардың кейбіреулері түрлі ұқсастықтарға ие. 1817 жылы Иоган Вольфганг Доберейнер элементтерді жинақтауға тырысты. Қасиеттері ұқсас үш элементті топтастырды, оларды «Триада» деп аталды
• 1865 жылы Джон А. Ньюлендс элементтерді атом салмағы бойынша жинақтады. Ол химиялық элементтердің қасиеттері сегіз элементтен кейін қайталанатындығын анықтады.(октава заңы)
• 1869 жылы Дмитрий Менделеев (Ресей) және Лотар Мейер (Германия) практикалық бірдей жолмен топтастыруды ұсынды. Олар АТОМ МАССАСЫНЫҢ ӨСУІНЕ сәйкес элементтерді орналастырды. Бұл әдіс элементтерді ретімен орналастырудың негізі болып табылмады.
• 1913 жылы Генри Мозли Менделеевтің период кестесіндегі қателерің көрді. Ол рентген сәулелерін пайдаланып, протондар санын және элементтердің атом санын анықтау үшін спектрлік сызықтарды қолдануға мүмкіндік беретін, функционалдық қатынастарды тапты. Мозли элементтерді ядро заряды бойынша қайта құрады

Периодтық заң – атом ядросы зарядтарының артуына байланысты химиялық элементтер қасиеттерінің периодты өзгеретінін тұжырымдайтын табиғаттың негізгі заңы

• Периодтық кестені құрастыру. периодтық кестедеге химиктердің қосқан үлестері туралы мәліметтер жазыңыз. әрбір сөйлемдер бір рет қана қолданылады.

• Периодтық заң дегеніміз не?

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Тапсырма 3: Периодтық кестені оқу - Топтық жұмыс / ойын

Периодтық кесте

• Периодтық кестеде элементтердің химиялық таңбалары латын тілінен алынған, қасиеттерінен, мифологиялық фигуралары, алғаш ақшан ғалымның атымен аталған, элементтің табылған жері мен орындарымен, атом нөмерімен және элементтердің аталуының әріптерімен белгіленген.
• Қазіргі период кестеде 118 квадрат бар, олардың әрқайсысы бірегей элемент. Квадраттардың ішінде әрбір элемент туралы ақпарат бар. Бірдей қасиеттері элементтер топтар немесе отбасылар деп аталатын тік бағандарда тураланған. Кестедегі көлденең жолдар период деп аталады. Периодтық кестеде 7 период және 18 топ бар. Төменде көрсетілген элементтер топтары:

 1А тобы - сілтілі металдар

2А тобы - сілтілі жер металдар

3А тобы - бор тобы

4А тобы - көміртек тобы

5А тобы - азот тобы

6А тобы - оттек тобы

7А тобы - галогендер

8А тобы - инертті газдар

B тобы - Ауыспалы металдар

• Топтағы элементтер ұқсас қасиеттерге ие, өйткені олар ұқсас валентті электрондары бар. Периодтық кесте элементтердің ұқсас қасиеттері бір топта және де бір бағанда орналастырылған. Химиктер электронды конфигурацияның жазуында бос орындардың сақталуын және валенттілігі электрондарына назар аудару үшін жиі қысқартылған электронды конфигурацияны пайдаланады.
• Валенттік электрон - атомның сыртқы энергия деңгейіндегі электрон; көптеген атомдар үшін оны жоғалтып немесе химиялық байланыстарда бөлуге болады.
• Периодтық кестеде элементтердің электрон конфигурациясы бойынша төрт бөлікке немесе блоктарға бөлінеді.

а S-блогының элементтері 1A және 2A топтарындағы элементтерден тұрады. Бұл блокта тек екі топ бар, өйткені s-орбиталында ең көбі екі электрон болады, ал валентті электрондар тек s-орбитальда орналасады.

б. Р-блогының элементтері 3А-8А тобының кезкелген элементтерінен тұрады. Электрондық конфигурациясының соңғы деңгейі p1-ден p6-ға дейін жетеді. Р-блогында 6 элемент, себебі p-орбиталында алты электрон бар.

с. D-блоктың элементтері кестенің көп бөлігін алады. Бұл блоктың элементтерінің электрондары d-орбиталды толтырады. D-орбиталында 10-ға дейінгі электрондар болуы мүмкін, сондықтан d-блок 10 элементтерден құралған

д. f – блокі 28 элементтен тұрады, негізгі периодтық кестенің астыңғы жағында орналасқан.Бұл блок 14 элементтен құралған, өйткені f деңгейінде 14-ге дейін электрон болуы мүмкін.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Ойын

Периодтық кестені оқу. Кестедегі әріптерді сандармен сәйкестендіріңіз. Кейбір әріптерді бірнеше рет қолдануға болады.

1. көміртек тобы 9. Инертті газдар

2. сілтіліжер металдары 10. р-блоктың элементтері

3. ауыспалы металдар 11. Азот тобы

4. галогендер 12. s –блоктың элементтер

5. d-блоктың элементтері 13. Ауыспалы элементтер

6. оттек тобы 14. актиноидтар

7. сілтілі металдар 15. лантаноидтар

8. f-блоктың элементтері 16. Бір жартылай металл және 4 металдар тобы

L K