Периодтар мен топтардағы қышқылды-негізді қасиеттердің өзгеру заңдылығы. Химия, 10 сынып, дидактикалық материал.

Қосымша 1

Зертханалық сынақ «3 период элементтер оксидтерінің сипатын зерттеу»

Жұмыс мақсаты: оксидтердің қышқылды-негізді сипатын зерттеу.

Құралдар мен реактивтер: натрий, магний, күкірт , фосфор, заттарды жағуға арналған қысқыштар, оттегі толтырылған ыдыстар, рН-мерт немесе индикатор қағаздары.

Методика: оттегіде заттарды қасыққа салып жағу арқылы элементтердің оксидін алу, оксидтерді суда еріту.

Реакция теңдеулерін жазу.

Алынған оксидтердің рН ортасын тексеру. Период бойынша элементтердің қышқылды-негізді қасиеттерінің өзгеру тенденциясы туралы қорытынды жасау.

Бағалау критерийлері:

Оқушы оқу мақсатына жетеді, егер:

• ҚТ сақтай отырып зертханалық сынақты орындаса
• Натрийдің жану реакция теңдеуін жазса
• Магнийдің жану реакция теңдеуін жазса
• Күкірттің жану реакция теңдеуін жазса
• Фосфордың жану реакция теңдеуін жазса
• Натрий оксидін суда еріткен кезде алынған ерітіндінің рН ортасын анықтаса
• Күкірт оксидін суда еріткен кезде алынған ерітіндінің рН ортасын анықтаса
• Фосфор оксидін суда еріткен кезде алынған ерітіндінің рН ортасын анықтаса
• Магний оксидін суда еріткен кезде алынған ерітіндінің рН ортасын анықтаса
• Период бойынша оксидтер сипатының өзгеруі туралы қорытынды жасаса

Қосымша 2

Ресурс

 Қосылыстардың қышқылды-негізді қасиеттері: элемент оксидтері мен гидроксидтерінің қасиеттері орталық атомның заряды мен радиусына тәуелді. Орталық атомның заряды( яғни тотығу дәрежесі) өскен сайын қосылыстардың қышқылдық қасиеттері айқынырақ болады.

Бір топшада орналасқан элементтер үшін орталық атомның заряды бірдей болса (тотығу дәрежесі) радиусының артуымен қышқылдық қасиеттер әлсіреп, негіздік қасиеттер артады.

VI топ элементтерінің оттекті қышқылдарының топ бойынша қасиеті осыған ұқсас, қышқылдық қасиеттер төмен қарай кемиді: H₂SO₄ күкірт қышқылы, H₂SeO₄ селен қышқылы, H₂TeO₄ теллур қышқылы

https://www.chem-astu.ru/chair/study/genchem/r3_1_4.htm

Периодта солдан оңға қарай оксидтер мен гидроксидтердің негіздік сипаты біртіндеп әлсірейді. Мысалы 3-период элементтерінің гидроксидтерінің қатарында NaOH, Mg(OH)₂, Al(OH)_3, H₂SiO_3, H₃PO_4, H₂SO₄, HClO₄ гидроксидтердің қышқылдық қасиеттерінің күшеюі, ал негіздік қасиеттерінің кемуі байқалады.

Топтарда жоғарыдан төмен қарай оксидтер мен гидроксидтердің негіздік сипаты күшейіп, қышқылдық қасиеті кемиді. Бұл ион радиустарының артуы және Э-О байланысының әлсіреуімен түсіндіріледі. Мысалы, 1А топта элементтер негіздік оксидтер мен гидроксидтер түзеді, бірақ франций элементінің негіздік сипаты айқынырақ байқалады.

http://poznayka.org/s74391t1.html