Элементтердің период және топ бойынша қасиеттерінің өзгеру заңдылықтары. Химия, 10 сынып, презентация.

Сабақтың тақырыбы

Designing Standards-Based Learning Modules for Understanding

Элементтердің период және топ бойынша қасиеттерінің өзгеру заңдылықтары

Мақсаттары

Designing Standards-Based Learning Modules for Understanding

Оқу мақстатары:

10.2.1.1 химиялық элементтер атомдары қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын сипаттау: атом радиусы, иондану энергиясы, электртерістілік және тотығу дәрежесі;

Сабақ мақсаттары:

s, p,d және f блок элементтерін ажырата білу

Ауфбау принципін қолданып, элементтердің электрондық конфигурациясын құру;

период және топ бойынша қасиеттердің өзгеруін түсіндіру:қайнау және балқу нүктелері, атом радиусы, иондану энергиясы, белсенділігі және т.б.

- элементтердің құрлысына қарай қасиеттерін болжау;

Периодтық кесте элементтердің реттік нөмерінің өсу реті бойынша

ҚАТАРЛАРҒА (Периодтар) және

БАҒАНДАРҒА (Топтарға)

орналастырылып құрастырылған

Кестедегі элементтердің белгілі бір орбитальдарды толтыруына байланысты кесте бірнеше блокқа бөлінген

Топтар s блок I и II s1 және s2

p блок III, IV, V, VI, VII и 0 p1 до p6

d блок ауыспалы металлдар d1 до d10

f блок Актиноидтар және Лантаноидтар f

Кіріспе

Сыртқы қабаттың электрондық конфигурациясы периодқа тәуелді яғни, периодтан периодқа өткен сайын қайталанып отырады

Элементтердің көптеген физикалық және химиялық қасиеттері атом құрылысын тәуелді, сондықтан міндетті түрді атом құрылысын сипаттайтын мына ұғымдарды білу қажет:

•атом радиусы

•ион радиусы

•иондану энергиясы

•элементтің реттік нөмеріне тәуелді атомдардың өзгеруі

•электротерістілік

•электрөткізгіштік

•қайнау және балқу нүктелері

Әр элементке сай қасиеттерді жеке есте сақтағанша, қасиеттердің өзгерісін период және топ бойынша қарастырып БІЛУ және ТҮСІНУ маңыздырақ

Кіріспе

Сыртқы қабаттың электрондық конфигурациясы периодқа тәуелді яғни, периодтан периодқа өткен сайын қайталанып отырады

Элементтердің көптеген физикалық және химиялық қасиеттері атом құрылысын тәуелді, сондықтан міндетті түрді атом құрылысын сипаттайтын мына ұғымдарды білу қажет:

•атом радиусы

•ион радиусы

•иондану энергиясы

•элементтің реттік нөмеріне тәуелді атомдардың өзгеруі

•электротерістілік

•электрөткізгіштік

•қайнау және балқу нүктелері

Кіріспе

1 Период (H, He) екі элемент орналасқан

2 Период (Li - Ne) элементтердің атомдары әр топтың басында пішіні бойынша кішкентай және иондану энергиясы бойынша жоғары болады

3 Период (Na-Ar) жоғарыда көрсетілген қасиеттерді түсінуге ең қолайлы период

ЭЛЕКТРОНДЫҚ КОНФИГУРАЦИЯ

ELECTRONIC CONFIGURATION

Ауфбау принципі бойынша, “ЭЛЕКТРОНДАР ДЕҢГЕЙЛЕРДІ ТӨМЕН ЭНЕРГИЯМЕН ТОЛТЫРАДЫ” 3 Периодта электрондар алғашында 3s орбиталін толтырса, кейін 3p орбиталін толтырады. Төменде электрондардың р орбиталін толтыру ретіне назар аударыңыздар (Хунд ережесін еске түсіріріп)

Байланыс және құрылысы

BOND & STRUCTURE

Периодтарды солдан оңға қарай қарастыра отырып, металдардың металдық құрылымының атомдық құрылымға, әрі қарай молекулалық құрылымды бейметалдарға өзгеріп, периодты аяқтайтынын байқауға болады.

Na Mg Al Si P4 S8 Cl2 Ar

< - - - металдар - - - > металлоидтар < бейметалдар (молекулалар) >

Қасиеттері Металдар Бейметалдар

Таралуы қатты заттар газдар, қатты заттар, сұйықтар

Қаттылығы майысқыш жұмсақ, қатты

Электрөткізгіштігі жоғары төмен

Қайнау нүктесі жоғары төмен

АТОМ РАДИУСЫ

ТАПСЫРМА

Designing Standards-Based Learning Modules for Understanding

1. Берілген атомның қайсысы үлкен: Na не Mg?

2. Берілген атомның қайсысы үлкен: Na не K ?

ATOMIC RADIUS

Период бойынша солдан оңға қарай төмендейді

Ядро заряды бір элементтен бір элементке өткен сайын +1 өседі. Ядро заряды өскен сайын сыртқы электрондардың ядроға тартылуы да күшейді

нанометрлер

ИОННЫЙ РАДИУС

Задание

Designing Standards-Based Learning Modules for Understanding

3. Что больше: Na или Na+?

4. Что больше: Cl или Cl-?

5. Назовите самый большой катион в 3 периоде

6. Назовите самый маленький анион в 3 периоде

Прочитайте текст на английском языке и

1ші ИОНДАНУ ЭНЕРГИЯСЫ

ТАПСЫРМА

Designing Standards-Based Learning Modules for Understanding

7. Қай атомда иондану энергиясы үлкен(IE) : Na не Mg?

8. Қай атомда иондану энергиясы үлкен (IE) : Mg не Al?

9. Қай атомның иондану энергиясы кіші(IE): S не P ?

FIRST IONISATION ENERGY

Энергияның маңыздылығы, газтәрізді атомның сыртқы қабатынан сыртқы электрондарды үзуі. Электрондардың теріс зарядталғаны белгілі, олар оң зарядталған ядроға тартылады. Сондықтан, ядроға жақын орналасқан электрондарды тарту үшін көп энергия жұмсалады.

Бірінші иондану энергиясы период бойынша солдан оңға қарай ӨСЕДІ

Ядро заряды солдан оңға қарай үлкейеді. Сонымен қатар, сыртқы қабаттағы электрондар саны да артады, бірақ олар бір қабатта орналасады. Ядроның оң зарядының өсуіне байланысты, бір элементтен екінші элементке өткен сайын электронды үзіп алу үшін энергия көп жұмсалады

Анықтама

- БІР МОЛЬ газтәрізді катион түзу үшін, БІР МОЛЬ газтәрізді атомдардан БІР МОЛЬ электронды үзіп алуға жұмсалатын энергия

Na(г) Na+(г) + e-

Al(г) Al+(г) + e-

Міндетті тұрде күін көрсету қажет (г)

FIRST IONISATION ENERGY

Период бойынша АРТАДЫ

Ядро заряды артады.

Сонымен қатар, сыртқы қабаттағы электрондар саны да артады бірақ, олар бір қабатта орналасқан

Ядроның оң зарядының өсуіне байланысты, бір элементтен екінші элементке өткен сайын электронды үзіп алу үшін энергия көп жұмсалады

Бірақ, бірнеше жағдайлар бар

Заңдылықтар

FIRST IONISATION ENERGY

Күкірт атомында да төмендеу болады, бұған себеп, төртінші электронның 3px. Жұптасу барысында электрондардың бір-бірін тебісуі жүріп, иондану энергиясы төмендейді.

3р орбиталда электронның пайда болуына байланысты, алюминийде төмендеу байқалады. Бұл электронды үзу оңай

Теория бойынша, иондану энергиясы периодта солдан оңға қарай артуы қажет

Бірақ…

Заңдылықтар

ЭЛЕКТРӨТКІЗГІШТІК

ТАПСЫРМА

Designing Standards-Based Learning Modules for Understanding

10. Қай элемент электрөткізгіш: Na не S?

11. Берілген элементтер арасынан күшті электрөткізгіш элементті көрсетіңіз: Na, Mg или Al?

ELECTRICAL CONDUCTIVITY

Заттардың құрамында бос орналасқан электрондары немесе иондары болғанда электр тоғын жақсы өткізеді

Период бойынша, төмендейді

Na, Mg, Al делокализацияланған электрондары бар металдық байланыс

Si, P, S, Cl коваленттік байланыста – бос электронда жоқ

ЭЛЕКТРТЕРІСТІЛІК

ТАПСЫРМА

Designing Standards-Based Learning Modules for Understanding

12. 3 периодта орналасқан қай элементтердің электртерістігі өте жоғары?

13. 3 периодта ораналасқан қай элементтің электртерістігі өте төмен?

ELECTRONEGATIVITY

Коваленттік байланыста атомдардың электронды тарту қабілеті.

Не путать с сродством к электрону!

Период пойынша артады...

Себебі, ядро заряды артады, нәтижесі коваленттік байланыста электрондар жұбының күшті тартылуына әкеледі

Топ бойынша, төменге қарай азаяды

Себебі, ядродан алыс орналасқан электрондардың тартылуы коваленттік байланыста нашарлайды

Шкала Паули

“ Коваленттік байланыста атомдардың электрондарды тарту қабілеті.”

БАЛҚУ НҮКТЕСІ

ТАПСЫРМА

Designing Standards-Based Learning Modules for Understanding

14. Қайсысының балқу нүктесі жоғары: Na, Mg және Al?

15.Қайсысының балқу нүктесі жоғары: Al немесе Si?

MELTING POINT

3000

2500

2000

1500

1000

500

0

Балқу және қайнау нүктесі бөлшектердің заттан бөлінуі үшін қажетті энергия мөлшерін сипаттаитын мәндер. Бұл мәндерге химиялық байланыстың типі әсер етеді

Период бойынша

Бастапқыда артады кейін азаяды

Металдар Na-Al

Балқу нүктесі атомдар арасындағы металдық байланыстың артуына байланысты артады. Себебі …

Электрондардың көбі иондар арасында электрон бұлттарын түзеді

Ядро зарядының жоғары болуы және ион көлемінің кіші болуы заттың тығыз болуына әсер етеді

K

Электронное облако в магнии более плотное, чем в натрии, поэтому нужно больше энергии, чтобы отделить ионы

Натрий Mагний

MELTING POINT

3000

2500

2000

1500

1000

500

0

Бейметалдар Si-Ar

Кремний

Балқу нүктесі жоғары бағыталған, өйткені құрылысы алмаз құрылысына ұқсайды

Атомдар арасындағы коваленттік байланыстарды үзу үшін көп энергия қажет етеді

K

Балқу және қайнау нүктесі бөлшектердің заттан бөлінуі үшін қажетті энергия мөлшерін сипаттаитын мәндер. Бұл мәндерге химиялық байланыстың типі әсер етеді

MELTING POINT

3000

2500

2000

1500

1000

500

0

P, S, Cl, Ar

Балқу нүктесі біршама төмен, себебі олардың молекулалары әлсіз ковалентті байланыстан тұрады

Балқу температурасы әлсіз молекулааралық байланыстарға тәуелді

Қаншалықты молекула үлкен болса, байланыстары да берік болады

P4 S8 Cl2

Массасы 124 256 71

Балқу нүк. 44°C 119°C -101°C

K

Балқу және қайнау нүктесі бөлшектердің заттан бөлінуі үшін қажетті энергия мөлшерін сипаттаитын мәндер. Бұл мәндерге химиялық байланыстың типі әсер етеді

MELTING POINT

3000

2500

2000

1500

1000

500

0

Фосфор

Формуласы P4

Массасы 124

Балқу нүк. 44°C

K

Балқу және қайнау нүктесі бөлшектердің заттан бөлінуі үшін қажетті энергия мөлшерін сипаттаитын мәндер. Бұл мәндерге химиялық байланыстың типі әсер етеді

MELTING POINT

3000

2500

2000

1500

1000

500

0

Күкірт

Формуласы S8

Массасы 256

Балқу нүктесі 119°C

K

Балқу және қайнау нүктесі бөлшектердің заттан бөлінуі үшін қажетті энергия мөлшерін сипаттаитын мәндер. Бұл мәндерге химиялық байланыстың типі әсер етеді

MELTING POINT

3000

2500

2000

1500

1000

500

0

Хлор

Формуласы Cl2

Массасы 71

Балқу нүктесі -101°C

K

Балқу және қайнау нүктесі бөлшектердің заттан бөлінуі үшін қажетті энергия мөлшерін сипаттаитын мәндер. Бұл мәндерге химиялық байланыстың типі әсер етеді

MELTING POINT

3000

2500

2000

1500

1000

500

0

Аргон

Формуласы Ar

Массасы 40

Балқу нүктесі -189 °C

K

Балқу және қайнау нүктесі бөлшектердің заттан бөлінуі үшін қажетті энергия мөлшерін сипаттаитын мәндер. Бұл мәндерге химиялық байланыстың типі әсер етеді

Бейметалдар үшін балқу нүктесінің өзгеру заңдылықтары

P4 S8 Cl2 Ar

Массасы 124 256 71 40

Балқу нүк./ K 317 392 172 84

ҚАЙНАУ НҮКТЕСІ

ТАПСЫРМА

Designing Standards-Based Learning Modules for Understanding

16. Қайсысының қайнау нүктесі жоғары: Na, Mg немесе Al?

17.Қайсысының қайнау нүктесі жоғары: Al немесе Si

3000

2500

2000

1500

1000

500

0

Қайнау нүктесінің мәні балқу нүктесінің мәніне қарағанда жоғары болады, бірақ заңдылықтары ұқсас

K

BOILING POINT

Балқу және қайнау нүктесі бөлшектердің заттан бөлінуі үшін қажетті энергия мөлшерін сипаттаитын мәндер. Бұл мәндерге химиялық байланыстың типі әсер етеді

Жеке жұмыс

Designing Standards-Based Learning Modules for Understanding

Designing Standards-Based Learning Modules for Understanding

Жеке жұмыс

Designing Standards-Based Learning Modules for Understanding

Жеке жұмыс

Мақсаттарға оралу

Designing Standards-Based Learning Modules for Understanding

Оқу мақстатары:

10.2.1.1 химиялық элементтер атомдары қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын сипаттау: атом радиусы, иондану энергиясы, электртерістілік және тотығу дәрежесі;

Сабақ мақсаттары:

s, p,d және f блок элементтерін ажырата білу

Ауфбау принципін қолданып, элементтердің электрондық конфигурациясын құру;

период және топ бойынша қасиеттердің өзгеруін түсіндіру:қайнау және балқу нүктелері, атом радиусы, иондану энергиясы, белсенділігі және т.б.

- элементтердің құрлысына қарай қасиеттерін болжау;

Рефлексия

Сөйлемді аяқтаңыз:

Периодтық заң және периодтық кесте

Өте маңызды, себебі _______________________

Алғаш ойлағанмын, ... ______________________

Қазір түсіндім, … _____________________