Атом күрделі бөлшек. «Орташа салыстырмалы атомдық массаны есептеу» есептеу тақырыбына есептер шығару. Химия, 10 сынып, қосымша материал.

 Негізгі ұғымдар

 Изотоптар - ядроларында протондар саны бірдей, бірақ массалары әртүрлі белгілі бір элементті құрайтын атомдар түрі.

 Атомдық масса – химикалық элемент атомы массасының салыстырмалы бірлікпен көрсетілген орташа мәні.

 Қазiргi уақытта химиялық элементтердiң бәрiнiң изотоптары бар екендiгi анықталған. Кейбiр элементтрдiң изотоптары тұракты болмайды (яғни радиоактивтi). Изотоптар табиғаттағы ең ауыр элемент — уранда (салыстырмалы атомдық массасы 238, 235 т. 6.) және ең жеңiл — сутегінде де (салыстырмалы атомдық массасы 1, 2, 3) бар. Изотоптардың өмір сүру кезеңі секундтың мыңнан бір бөлігінен бірнеше миллион жылдарға дейін созылады Бүгінгі танда 264 тұрақты изотоптар, 50 шамалы табиғи радиоактивті изотоптар және 1000-нан астам жасанды радиоактивті изотоптар белгілі.

 Элементтің салыстырмалы атомдық массасы

 Элемент түрлі таралулардағы бірнеше изотоптың қоспасы болғандықтан, салыстырмалы атомдық масса ондық бөлшек арқылы көрсетіледі. Ол табиғи элементті құрайтын барлық изотоптардың өлшенген орташа салыстырмалы массасына тең.

 Мысалы, Магний

 Магнийдің табиғатта 3 изатобы кездеседі

  = 24.32

 Элементтердің периодтық кестедегі белгілі массасы арқылы элементтердің табиғаттағы таралуын анықтау

 Литий

 Литийдің табиғатта екі изатобы кездеседі

 Литий изотоптарының табиғаттағы үлесн анықтау үшін - – изотобының табиғатта кездесетін үлесін X деп аламыз. Онда – тің табиғаттағы үлесі 100% - X болады.

 Оны формулаға қоямыз:

  = 6.941

  = 6.941

  = 6.941

 6X + 700 – 7X = 694.1

 X = 5.9%

 Олай болса – табиғатта 5,9% кездессе, ал – нің табиғаттағы үлесі 100% - 5,9 = 94.1% құрайды.