Алкиндер. Химия, 9 сынып, сабақ жоспары.

Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі:

9.4В Көмірсутектер. Отын

Мектеп:

Күні:

Мұғалімнің аты-жөні:

Сынып: 9

Қатысқандар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақ тақырыбы

Алкиндер

Осысабақтақолжеткізілетіноқумақсаттары (оқубағдарламасынасілтеме)

9.4.3.13 этин мысалында алкиндердің химия-лық қасиеттерін (жану, гидрлеу, гидратация, галогендеу, сапалық реакциялар) оқып үйрену, химиялық реакция теңдеулерімен дәлелдеу

 Сабақ мақсаттары

Алкиндерге тән химиялық қасиеттерді білу

 Жетістік критерийлері

Алкиндерге тән химиялық реакция түрлерін біледі;

Химиялық реакция теңдеулерін дұрыс жаза алады;

Реакцияның жүруіне қажетті жағдайларды біледі

 Тілдік мақсаттар

Алкин - Alkin

Этин - Etin

Гидрлеу - hydrogenation

Гидратация - Hydration

Галогендеу - Halogenation

Сапалық реакция - Qualitative reaction (test reaction)

 Құндылықтарды дарыту

Бірін-бірі, өзін-өзі бағалау кезінде оқушы бойында өз біліміне сенімділік пен шынайылылықты дамыту

 Пәнаралық байланыстар

Алдыңғы бөлім тақырыптары

 АКТ қолдану дағдылары

презентация

Бастапқы білім

Сабақ барысы

Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет

Амандасу. Оқушылардың назарын сабаққа аудару, сабақтың тақырыбы және мақсатымен таныстыру.

Өткен сабақ пен жаңа сабақты байланыстырушы сұрақтар:

• Алкиндердің гомологтық қатарының алғашқы өкілі қай қосылыстан бастау алады?
• Алкиндердің жалпы формуласы қандай?
• Алкиндер алкандарға қарағанда белсенді. Неліктен?

Оқушылардың жауаптары тыңдалады, сынып ішінде талқыланады.

Алкиндер − молекулалары көміртек атомдарының арасындағы бір үштік байланысты құрайтын қанықпаған көмірсутектер.

Сыныпта «Фишбоун» әдісі арқылы ацетиленді сипаттау жүргізіледі.

Алкиндерге тән химиялық қасиеттерді оқушылар өздері зерттеп топта жұмыс жасайды.

1-топ: жану

2-топ: гидрлеу

3-топ: гидратация

4-топ: галогендену

5-топ: сапалық реакция

Әр топ бірін-бірі бағалайды. Мұғалім оқушылар айтпаған деректермен толықтырып өтеді.

Алкиндердің химиялық қасиеттері

• Алкиндердің электрофильді қосылу реакциялары

Қанықпаған қосылыстар болғандықтан, алкендер секілді алкиндерде де электрофильді қосылу реакцияларына ұшырайды. Бұл реакциялар сутекпен, сутек галогенидтерімен, галогендермен немесе сумен жүреді. Реакциялық қабілетті екі π-байланыстарының болуына байланысты олар екі кезеңде өтеді: алдымен алкендердің туындыларының, кейін алкандардың туындыларының түзілуімен жүреді.

Кучеров реакциясы

Ацетилен катализатор (қорғасын сульфаты) қатысында сумен әрекеттеседі. Реакция нәтижесінде сірке альдегиді түзіледі. Аралық тұрақсыз өнім – винил спирті түзіліп, ол изомерленеді де, ацетальдегидке айналады.

Кучеров реакциясы үлкен маңызға ие. Оның өнімі ацетальдегид, органикалық синтездің маңызды аралық өнімі.

• Гидрленуі.

Сутекті қосып алу реакциясының жүру жағдайы алкендердің гидрленуі тәрізді Ni, Pt, Pd металл катализаторларының қатысында жүреді. Реакция барысында алдымен алкен, содан кейін алкан түзіледі.

HC ≡ CH + H₂ = H₂C = CH₂

H₂C = CH₂ + H₂ = H₃C = CH₃

• Галогенденуі.

Ацетилен қатарындағы көмірсутектердің галогендермен әрекеттесуі де сатылап жүреді. Мысалы, ацетилен броммен әрекеттесіп, алдымен дигалогенді, сосын тетрагалогенді қосылыс түзіледі. Бромның түсін жоюы құрамында еселі байланысы бар қанықпаған көмірсутектерге тән дегенді білдіреді. Яғни сапалық реакция.

HC ≡ CH + Br₂ = BrHC = CHBr

1,2-дибромэтен

BrHC = CHBr+ Br₂ = Br₂HC – CHBr₂

1,1,2,2-тетрабромэтан

• Тотығу реакциялары.

Ацетиленді калий перманганатының судағы ерітіндісі арқылы өткізсе, ерітінді түссізденеді. Бұл реакция еселі байланыстардың сапалық реакциясы екенін алкендер тақырыбынан білесіздер.

HC ≡ CH + 4[0] ^KMnO4 HOOC – COOH

^{Қымыздық қышқылы}

Егер қосымша жағдайлар жасалмаса, ацетилен ауада күйелі жалынмен жанады:

C₂H₂ + O₂ = C + CO + H₂O

Қосымша оттек немесе ауа үрлесе, ацетилен толық жанып, көміртек (IV) оксиді мен су түзіледі. Өте көп мөлшерде жылу бөлініп, температура 3000⁰С-тан асады:

2C₂H₂ + 5O₂ = 4CO₂ + 2H₂O

Сараланған тыпсармалар:

1. Неге алкендер ашық жалынмен, алкиндер түтінденіп жанады. Жауаптарыңызды бутен мен бутиннің молекула құрамындағы көміртектің масса үлесін есептеу арқылы дәлелдеңіздер.2.Мына айналымдарды жүзеге асыруға болатын химиялық реакция теңдеулерін жазыңыздар.CaC₂ → C₂H₂ → CO₂ → CaCO₃ → CO₂3.Ацетиленнің жану реакциясының термохимиялық теңдеуі бойынша:2C₂H₂ + 5O₂ → 4CO₂ + 2H₂O + 2600 кДж5, 6 литр ацетилен (қ. ж.) жанағанда бөлінетін жылудың мөлшерін есептеңіздер.

Рефлексия:

Сабақта қарастырған тақырып пайдалы болды ма?

Саралау –оқушыларғақалайкөбірекқолдаукөрсетудіжоспарлайсыз? Қабілетіжоғарыоқушыларғақандайміндетқоюдыжоспарлапотырсыз?

Бағалау – оқушылардыңматериалдымеңгерудеңгейінқалайтексерудіжоспарлайсыз?

Денсаулықжәнеқауіпсіздіктехникасыныңсақталуы

Барлық оқушылар:

-Алкиндерге тән химиялық реакция түрлерін біледі;

-Реакцияның жүруіне қажетті жағдайларды біледі

-Химиялық реакция теңдеулерін дұрыс жаза алады;

Көптеген оқушылар:

Алдыңғы тақырыппен байланысқан айналымдарды жүзеге асырып, есептеулер жүргізе алады

Оқушылардың оқу жетістігін бағалау үшін олардың берілген сұрақтар мен тапсырмаларға дұрыс және анық жауап беруі,сондай-ақ олар өз ойларын ашық түрде жеткізе алуы басты назарда болады.

Денсаулық сақтау технологиялары.

• Сабақ бастамас бұрын кабинетті желдету;
• Сабақ барысында іс-әрекетті өзгертіп отыру;
• Жоспарланған тапсырмалардың санын уақытқа сәкес алу.

Сергіту сәттері мен белсенді іс-әрекет түрлері.

• Оқыту сайтпен жұмыс;
• Топпен жұмыс;

Осы сабақта қолданылатын Қауіпсіздік техникасы ережелерінің тармақтары

• Ноутбукты қосу / өшіру кезінде абай болу;

Сабақбойыншарефлексия

Сабақмақсаттары/оқумақсаттарыдұрысқойылғанба? ОқушылардыңбарлығыОМқолжеткіздіме?

Жеткізбесе, неліктен?

Сабақтасаралаудұрысжүргізілдіме?

Сабақтыңуақыттықкезеңдерісақталдыма?

Сабақжоспарынанқандайауытқуларболды, неліктен?

Жалпыбаға

Сабақтыңжақсыөткенекіаспектісі (оқытутуралы да, оқутуралы да ойланыңыз)?

1:

2:

Сабақтыжақсартуға не ықпалетеалады (оқытутуралы да, оқутуралы да ойланыңыз)?

1:

2:

Сабақбарысындасыныптуралынемесежекелегеноқушылардыңжетістік/қиындықтарытуралыненібілдім, келесісабақтарда неге көңілбөлу қажет?