Фосфор және оның қосылыстары. Химия, 9 сынып, қосымша материал 2.

Теориялық мәлімет

Фосфордың екі аллотропиялық түрі бар: ақ және қара фосфор, алайда олардың арасында-күлгін, қызыл түрлері бар.

Фосфордың атомдары Р2, Р4, не Р2∞  полимерлі молекула болып бірігеді.

Р2 молекулалары 10000С жоғары температурада ғана тұрақты,  20000С артық температурада атомға ажырайды. 10000С төмен жағдайда Р4 молекулалары тұрақты, олар тетраэдр тәрізді болады.

Ақ фосфорды 280-3400-қа дейін ауаның қатысынсыз қыздырса, аллотропиялық екінші түрі-қызыл фосфорға айналады. Ақ фосфорды ұзақ сақтаса, жарықтың әсерінен біртіндеп, өте баяу қызыл фосфорға айналады, сатудағы ақ фосфордың сарғылт болуы осыдан.

Ақ фосфор – өте күшті у, өзіне тән исі болады. Азотпен салыстырғанда фосфор элементінің бейметалдық қасиеттерінің кему, оның жай заттарының қасиеттеріне әсер етеді.

Химиялық қасиеттері

Химиялық қасиеті жағынан фосфор өте реакцияласқыш элемент, көпшілік заттармен тікелей қосылысады, әрі көп мөлшерде жылу бөліп шығарады.Оттек, галогендер, күкірт және бірсыпыра металдармен өте оңай қосылысады.

Осы арада айта кететін бір мәселе жай заттардың активтігі олардың құрылымына өте тәуелді. Ақ фосфор қызыл фосфордың химиялық  қасиеттері бойынша қатты ерекшеленеді. Мәселен, ақ фосфор ауада жеңіл тотығады және өздігінен тұтынады, сондықтан оны су астында сақтайды. Қызыл фосфор 240 С –тан жоғары қыздырғанда тұтанады. Ақ фосфор тотыққанда қараңғыда жарық шығарады, яғни химиялық энергияны тікелей жарық энергиясына айналуы жүреді.

Наиболее распространенная модификация – белый фосфор.

В воде он практически нерастворим, но с водяным паром довольно легко дает газовую смесь. Хорошо растворим в эфире, маслах, но лучше всего - в сероуглероде.

Мелкие частицы фосфора самовоспламеняются:

Р4 + 5О2 = 2Р2О5

Фосфор воспламеняется и при трении, поэтому его режут на куски только под водой. Свечение фосфора в темноте объясняется тем, что пары вещества окисляются кислородом воздуха с выделением света.