Азот қышқылы. № 13 зертханалық тәжірибе "Азот қышқылының басқа қышқылдармен ортақ қасиеттері". Химия, 9 сынып, қосымша материал 4.

Азот қышқылы физикалық қасиеттері

HNO₃ — тұншықтырғыш, иісі бар, түссіз, сұйық зат. Таза күйінде тығыздық 1,51 г/см³. Ол — 42^oС-та мөлдір кристалға айналып қатады. Ауада су буымен майда тамшылар түзеп “түтіндейді”. Азот қышқылы жарық әсерінен біртіндеп ыдырайды: 4HNO₃=4NO₂+O₂+2H₂O. Бөлініп шыққан азоттың қос тотығы қышқылда еріп, оны қоңыр түске бояйды. Азот қышқылы аса өткір қышқыл, қуаты жоғары тотықтырғыш. Сұйытылған ерітіндісінде ол толық Н⁺ және NO₃— иондарына ыдырайды. Көптеген металл еместер азот қышқылында өзіне тиісті қышқылдар түзгенше тотығады. Азот қышқылы азот тыңайтқыштарын, қопарылғыш заттар, бояулар тағы басқа заттар алу үшін қолданылады. Азот қышқылының тұздары — нитраттар да суда жақсы ериді. Өндірісте азот қышқылын аммиакты оттегінің қатысуымен толықтыру арқылы алады.

Азот қышқылы тұрақсыз зат, жарықтың, жылудың әсерінен оңай айырылады:

4HNO₃ = 2H₂O + 4NO₂ + O₂

Түзілген азот (ІV) оксидінің NO₂ түсі қоңыр болғандықтан, азот қышқылын сарғыш түске бояйды. Сондықтан лабораторияда азот қышқылын жарық тіке түспейтін жерде, қоңыр түсті шыны ыдыстарды сақтайды.

Егер азот қышқылы теріге тисе күйдіреді, теріде азот қышқылына тән сары дақ пайда болады. Оны тез арада сумен бірнеше қайтара жуып, соңынан ас содасы ерітіндісімен бейтараптайды.