1 (I)-топ элементтері және олардың қосылыстары. № 6 көрсетілім "Натрийдің сумен әрекеттесуі". Химия, 9 сынып,
1.ХЭПЖ канша топ және период бар?
2.Топ номерімен нені анықтауға болады?
3.Период номерімен нені анықтауға болады?
4.ХЭПЖ элементті Ме екенін қалай анықтауға болады?
5. Қай топта Ме орналасқан?
Бейнебаянға қатысты сұрақтар.
1.Не себепті берілген топ элементтері сілтілік металдар деп аталады?
2.Жоғарыдан төменге қарай топ белсенділігі қалай өзгереді?
3.Неліктен?
4. Сумен әрекеттескен кездегі реакция белгілері қандай?
5. Топтың қандай басқа заңдылықтарға сай өзгеру белгілері бар
6.Ең жеңіл сілтілік металл?
1 (I)-топ элементтері және олардың қосылыстары.
№ 6 көрсетілім "Натрийдің сумен әрекеттесуі"Сабақтың тақырыбы
9.2.1.1 атом құрылысы негізінде сілтілік металдардың жалпы қасиеттерін түсіндіру;
9.2.1.2 сілтілік металдардың оксидтері мен гидроксидтерінің негіздік қасиеттерін сипаттайтын реакция теңдеулерін құрастыруСабақтың мақсаты:
Бағалау критерилері
-сілтілік металдардың қасиеттерін біледі;
-химиялық реакция теңдеуін (оттегі, хлор, су) құрастырады және теңестіреді.
Сілтілік металдарда валенттілік электрондары s-деңгейшесінді орналасқан, сондықтан оларды s-элементтері деп те атайды.
Олардың топтық атауы - сілтілік металдар — сумен әрекеттескенде күшті негіз - сілті түзуіне байланысты қойылған .
Химиялық реакциялар кезінде сілтілік металдар өздерінің бір s-электроның оңай беріп тотығады да +1 тотығу дәрежесін. Бұлар ең күшті тотықсыздандырғыштар. Литийден францийға қарай электрондық қабаттарының, соған сәйкес радиустарының өсуіне байланысты тотықсыздандырғыштық қабілеттері де артады.
Li
Na
K
Rb
Cs
Fr
7
23
39
85
133
[223]
2s1
3s1
4s1
5s1
6s1
7s1
))
)))
))))
)))))
))))))
)))))))
артады
артады
элемент
Аr
Валентті
электрондар
Атомный радиус
Метал-лические свойства
Восстано-вительные свойства
соединения
Li2O, LiOH
Негіздік қасиеттер
Na2O, NaOH
Негіздік
қасиеттер
K2O, KOH
Негіздік қасиеттер
Rb2O, RbOH
Негіздік қасиеттер
Cs2O, CsOH
Негіздік қасиеттер
Радиоактивті
элемент
I топтың негізгі топша элементтеріне жалпы сипаттама.
АТОМ РАДИУСЫ
Элементтің реттік номері артқанда:
А) ядродағы протондар саны және атом қауызындағы электрондар саны артады;
Ә) атомының энергетикалық деңгейінің саны артады;
Б) атомдық және иондық радиустары артады;
В) электртерістілігі кемиді.
Периодтық жүйедегі орны
Натрий
Na
Периоды 3
рет.нөм. 11
атомд.масса 23
I топ
рет.нөм. 19
Калий
K
атомд.масса 39
I топ
Периоды4
Алу жолдары
Натрий Na
Калий K
2NaCl=2Na+ CI2 KOH + Na = NaOH + K
Калийді, калий гидроксидіне натрий буын жіберу арқылы тотықсыздандырып алады.
1807 жылы ағылшын ғалымы Г. Дэви натрийді электролиздеу арқылы алды.
Металдар табиғатта
Тас тұз
Глаубер тұз
сильвинит
карналлит
белсенді
Белсенділігі орташа
асыл
NaCl –ас (тас) тұзы
Na2SO4 * 10H2O – глаубер тұзы
NaCl*KCl – сильвинит
KCl * MgCl2*6H2O – карналлит
АЛЫНУЫ
ТҰЗ БАЛҚЫМАЛАРЫНЫҢ Электролиз І
NaCl → Na+ + Cl-
2NaCl → 2Na + Cl2
Табиғатта таралуы
Сілтілік металдар өте активті болғандықтан табиғатта тек қосылыстар түрінде кездеседі.
Натрий, натрий хлориді түрінде көп мөлшерде теңіз, көл суларында кездеседі(ас тұзы, глаубер тұзы). Калий тұздарының қорлары сирек кездеседі (сильвинит, карналит).
Сілтілік металдардың ең көп
қолданылатын өкілі - натрий.
СІЛТІЛІК МЕТАЛДАРДЫҢ ФИЗИКАЛЫҚ ҚАСИЕТТЕРІ
Пышақпен оңай кесілетін жаңа кесілген жері күмістей ақ түсті (цезий сарғұлт түсті), жеңіл, жұмсақ, иілімді, оңай балқитын ақ түсті заттар.
Электрөткізгіш және жылу өткізгіш.
Физикалық қасиеттері:
Натрий Na
жылтыр
ақ түсті
Иілгіш, жұмсақ
Электр тогын өткізеді
тотығады
қүлгіндеу
Калий K
Жеңіл
Оңай балқиды
күңгірттенеді
жылтыр
Сілтілік металдар аса күшті тотықсыздандырғыш болғандықтан, көптеген бейметалдармен әрекеттеседі. Сілтілік металдар ауада тотығып кетеді, сондықтан оларды керосинде сақтайды. Рубидий мен Цезий ауада өздігінен жанып кетеді, ал басқалары аздап қыздырғанда жанады. Жанудың кезінде литий қалыпты оксид, натрий пероксид, ал калий, рубидий, цезий супероксидтер түзеді.
4Li + O2 = 2Li2O
2Na + O2 = Na2O2
K + O2 = KO2
Химиялық қасиеттері
Химиялық қасиеттері:
сілтілік
Сумен
галогендермен
сутегі
қышқылдар
Негіз+сутек газы
тұз
гидрид
Тұз+сутек газы
металдар
тұздар
Жаңа тұз+металл
СІЛТІЛІК МЕТАЛДАРДЫҢ ХИМИЯЛЫҚ ҚАСИЕТТЕРІ
Қолданылуы
Калий
Қара
металлургияда
Бояулар
әзірлеу
өнеркәсіпте
медицинада
Тері илеуде
техникада
құймалар
Өндірісте
Натрий
(І) Жеке жұмыс
Орындалу уақыты: 15 минут
Әлеуметтік желілерде бөлісіңіз:
Facebook | VK | WhatsApp | Telegram | Twitter
Қарап көріңіз 👇
Пайдалы сілтемелер:
» Туған күнге 99 тілектер жинағы: өз сөзімен, қысқаша, қарапайым туған күнге тілек
» Абай Құнанбаев барлық өлеңдер жинағын жүктеу, оқу
» Дастархан батасы: дастарханға бата беру, ас қайыру
Соңғы жаңалықтар:
» 2025 жылы Ораза және Рамазан айы қай күні басталады?
» Утиль алым мөлшерлемесі өзгермейтін болды
» Жоғары оқу орындарына құжат қабылдау қашан басталады?