Химиялық тепе –теңдік. Тепе-теңдік жағдайларының реакция жылдамдығына әсері. Ле Шателье принципі. Қайтымды реакциялар. Химия, 9 сынып,

Химия биология бағытындағы Назарбаев Зияткерлік мектебі

Қайтымды реакциялар

және

Қайтымсыз реакциялар

С + О2 = СО2

Қайтымсыз реакциялар

CA және CB нольге ұмтылады

CAB жоғары деңгейге жетеді

С

моль/л

t (сек)

Қайтымды реакция

aА + bВ = nАВ

Бастапқы заттардың

Концентрациясының өзгеруі

Өнімдердің концентрациясының

өзгеруі

Қайтымсыз реакциялар

РИО

жану

Кейбір қосылыстардың ыдырауы

1. Тұнбаның түсуі

2. Газ бөліну

3. Өте аз диссоцияланатын заттар п.б. Н2О

Қайтымды реакция

Қайтымды реакция

aА + bВ = nАВ

тура реакция

nАВ = aА + bВ

қайтымды реакция

2KClO3 → 2KCl + O2

NaOH + HCl → NaCl + H2O

N2 + 3H2 → 2NH3

AgNO3 + NaCl → AgCl + NaNO3

SO2 + H2O → H2SO3

CH4 + O2 → CO2 + 2H2O

2SO2 + O2 → 2SO3

Химиялық динамикалық тепе-теңдік

Концентрации исходных веществ остаются неизменными

Концентрации продуктов реакции остаются неизменными

При данных условиях

Химиялық тепе-теңдік кезінде реакциялар тоқтап қалмайды, тек қарама-қарсы реакциялардың жылдамдықтары ғана теңесетін процесс. Сондықтан оны жылжымалы немесе динамикалық тепе-теңдік деп атайды

С

моль/л

t (сек)

Химиялық тепе-теңдік

Vтура реакция = Vкері реакция

Ст-т.

Vбалық

Vсу ағымы

Қайтымды реакцияларда, тура және кері реакциялардың жылдамдықтары теңескен күйді химиялық тепе-теңдік деп атайды

Реакцияға қатысатын заттардың біреуінің концентрациясын аз ғана өзгертсе тепе-теңдік бұзылып, реакцияға қатысатын басқа заттардың барлығының концентрациялары өзгере бастайды.

Тепе-теңдіктің бұзылуынан реакцияға қатысушы заттардың концентрацияларының өзгеруін тепе-теңдіктің ығысуы деп атайды.

Ығысу бағыты Ле Шателье принципімен анықталады: тепе – теңдікте тұрған жүйеге қандай да бір әсер етсе, тепе – теңдік сол әсерді азайтатын реакция бағытына ығысады.

Принцип Ле Шателье

Анри Луи

Ле Шателье

 Химиялық тепе-теңдік күйіне келіп тұрған жүйе жағдайының (концентрация, температура, қысым) біреуін өзгерту, тепе-теңдікті сол өзгертуге қарсы әрекет туғызатын реакция бағытына қарай ығыстырады.

Химиялық тепе-теңдіктің ығысуына әсер етуші факторлар

Концентрацияның өзгеруі

Концентрацияның өзгеруі

Концентрацияның өзгеруі

Изменение концентрации

Направление смещения равновесия

Среагент

Сөнім.

Среаг

Сөнім.

Оңға

(өнімдер түзіледі)

Солға

(реагенттер түзіледі)

Тепмератураның артуы

(-Q) аА + вВ сАВ (+Q)

Экзотермиялық

реакция

эндотермиялық реакция

(-Q)

(+Q)

Температураның артуы

V(эндотерм.)

V(экзотерм.)

Температураның төмендеуі

(-Q) аА + вВ сАВ (+Q)

эндотермиялық реакция

экзотермиялық реакция

(-Q)

(+Q)

Температураның төмендеуі

V(экзотерм.)

V(эндотерм.)

Темп өзгеруі

Тепе-теңдіктің ығысуы

Температураның өзгеруі

Т

Т

Эндотерм-қ реакция жағына(-Q)

Экзотермиялық реакция жағына (+Q)

Қысымның өзгеруі

P V C

Қысымның төмендеуі

P V C

Қысым өзгер-і

Тепе-теңдіктің өзгеруі

Қысымның өзгеруі

(газдар үшін)

Р

Р

Көлемнің (бөлшектердің) аз жағына

Көлемнің (бөлшектердің) көп жағына

Тепе-теңдікті өнімдер жағына ығыстыратын факторларды ата:

2NF3(г) + 3H2(г) 6HF(г) + N2(г) + Q

C(г) + 2N2O (г) CO2(г) + 2N2(г) – Q

I2(г) + 5CO2(г) I2O5(г) + 5CO(г) – Q

1) Қандай реакцияда температураны жоғарлатқанда тепе-теңдік солға қарай ығысады?

A) 2HCl ↔ Cl2 + H2 – Q

B) N2 + O2 ↔ 2NO – Q

C) 2H2 + O2 ↔ 2H2O + Q

D) 2SO3 ↔ 2SO2 + O2 - Q

E) I2 + Н2 ↔ 2НI - Q

2) 2SO2+O2 ↔2SO3+Q реакцияның химиялық тепе-теңдігін ығыстыруға әсер етпейді :

А) катализаторды қолдану

В) оттегі концентрациясын көбейту

С) қысымды жоғарлату

D) Температураны төмендету

Е) температураны жоғарлату.

Төмендегі қайтымды реакцияларда бірдей уақытта температураны жоғарылатып, қысымды төмендеткенде химиялық тепе-теңдік оңға қарай ығыстырады?

Жүйеде температураны арттырған кезде 2SO2 + O2= 2SO3 + Q химиялық тепе –теңдік ығысады:

А) тура реакция бағытына

B) кері реакция бағытына

C) тепе –теңдік ығыспайды

D) бастапқыда тура бағытқа , кейіннен кері бағытқа

Жүйеде қысымды арттырғанда 2NO(г) + O2(г) = 2NO2(г) химиялық тепе –теңдік ығысады :

А) тепе –теңдік ығыспайды

B) бастапқыда тура бағытқа , кейіннен кері бағытқа

C) тура реакция бағытына

D) кері реакция бағытына

Ле-Шателье ұстанымына сәйкес жүйедегі химиялық тепе – теңдіктің ығысу бағытын көрсет :

N2 + O2 = 2NO – Q жүйедегі температураны арттырсақ

Жауабы ____________________________

N2 + 3H2 = 2NH3 жүйедегі азоттың концентрациясын арттырсақ

Жауабы ____________________________

N2 (г) + О2(г) = 2NО(г) жүйедегі қысымды арттырсақ

Жауабы ____________________________