Негіздер. Негіздердің қасиеттері Зертханалық жұмыс №8. Химия, 8 сынып, қосымша материал.

Негіздердің жіктелуі, алынуы, қасиеттері

NaOH—натрий гидроксиді, Са(ОН)₂—кальций гидроксиді халықаралық номенклатура бойынша гидроксотоптардың сандары аталып айтылады. Аl(ОН)₃ —алюминий үшгидроксиді Ғе(ОН)₂—темірдің дигидроксиді, Ғе(ОН)₃—темірдің үшгидроксиді

Кейбір негіздер үшін бұрыннан пайдаланып келген атаулары да бар, олар ерекше қасиеттеріне, белгілеріне қарай қойылған.

NaOH—күйдіргіш натр; Са(ОН)₂—сөндірілген әк.

Физикалық қасиеттері

Негіздердің судағы ерітінділері қолға сабындалып тұрады; матаны, теріні, қағазды күйдіреді, сондықтан күйдіргіш сілтілер (КОН, NaOH) деп аталады. Олармен жұмыс істегенде аса абай болу керек. Негіздерді еріткенде әдетте кәрлен ыдыстар колданылады, онын, себебі шыны ыдыстар сілтілермен әрекеттескенде тез бүлінеді.

Қышқылдар сияқты барлығына ортақ анықтағыштары (индикатор) бар, себебі олардың барлығына ортақ гидроксотоптары бар. Негіздерді анықтауға фенолфталеин деп аталатын анықтауыш қолданылады.

    Суда еритін                                           Суда ерімейтін

LiOH,  Ca(OH)₂,  Ba(OH)₂,                            Cu(OH)2,  Fe(OH)2,   Fe(OH)3,

                                             Екідайлы

                       Zn(OH)₂,    Al(OH)₂,     Be(OH)₂,

                       Cr(OH)₃,    Pb(OH)₂,      Sr(OH)₂          Fe(OH)₃

Негіздердің алынуы

1. Белсенді металдардың сумен әрекеттесуі нәтижесінде:

2Li+2HOH=2LiOH+H₂↑

Sr+2HOH=Sr(OH)₂+H₂↑

2. Белсенді металдардың оксидтерінің сумен әрекеттесуі нәтижесінде:

К₂O+Н₂O=2КOН

3. Ерімейтін және екідайлы негіздерді олардың ерімтал тұздарына сілті ерітіндісімен әсер ету арқылы алуға болады:

ZnSO₄+2NaOH=Zn(OH)₂↓+Na2SO₄

Pb(NO₃)₂+2KOH=Pb(OH)₂↓+2KNO₃

         CuCl₂,          FeSO₄            AlCl₃   сілті қосады.

         CuCl₂ + 2NaOH = Cu (OH)₂  +  2NaCl

         FeSO₄ + 2NaOH =  Fe(OH)₂  +  Na₂SO₄

         AlCl₃  + 3NaOH =  Al(OH)₃   +3NaCl

Негіздердің аталуы: Металл аталып оның валенттілігі жақша ішінде көрсетіліп гидроксиді деген сөз косылады:

NaOH—натрий гидроксиді, Са(ОН)₂—кальций гидроксиді халықаралық номенклатура бойынша гидроксотоптардың сандары аталып айтылады. Аl(ОН)₃ —алюминий үшгидроксиді Ғе(ОН)₂—темірдің дигидроксиді, Ғе(ОН)₃—темірдің үшгидроксиді

Кейбір негіздер үшін бұрыннан пайдаланып келген атаулары да бар, олар ерекше қасиеттеріне, белгілеріне қарай қойылған.

NaOH—күйдіргіш натр; Са(ОН)₂—сөндірілген әк.

Физикалық қасиеттері

Негіздердің судағы ерітінділері қолға сабындалып тұрады; матаны, теріні, қағазды күйдіреді, сондықтан куйдіргіш сілтілер (КОН, NaOH) деп аталады. Олармен жұмыс істегенде аса абай болу керек. Негіздерді еріткенде әдетте кәрлен ыдыстар колданылады, онын, себебі шыны ыдыстар сілтілермен әрекеттескенде тез бүлінеді.

Қышқылдар сияқты барлығына ортақ анықтағыштары (индикатор) бар, себебі олардың барлығына ортақ гидроксотоптары бар. Негіздерді анықтауға фенолфталеин деп аталатын анықтауыш қолданылады.

Негіздердің қышқылдармен әрекеттесуі

Негіздердің қышқылдармен әрекеттесуін мына тәжірибеден көруге болады. Стаканға шамалап калий гидроксидін құйып алып, оған 1-2 тамшы фенолфталеин ерітіндісін тамызсақ ол таңқурай түсіне боялады. Енді осы стаканға жайлап шыны таяқшамен араластыра отырып күкірт қышқылының ерітіндісін тамызсақ, ерітіндінің түсі біртіндеп жойылады. Себебі мына реакция жүреді:

2КОН + H₂SO₄ = K₂SO,₄ + Н₂О

Суда ерімейтін негіздер де қышкылдармен әрекеттеседі.

Ғе(ОН)₃+ЗНСl=ҒеСl₃+ЗН₂O

Осы реакцияның жүргенін бастапқы қызыл-коңыр түстің біртіндеп сарғыш тартқанынан және тұнбаның еруінен білуге болады. Бұдан мынадай тұжырымға келеміз:

негіз + қышқыл = тұз + су

Сілтілердің қышқылдық оксидтермен әрекеттесуі

Сынауыққа жаңадан әзірленген әк суынан аздап құйып алып, оған шыны түтікпен үрлесек, біраздан кейін лай пайда болады, себебі біз тыныс алғанда бөлінген көмірқышқыл газы реакцияға түседі:

Ca(OH)₂+CO₂=CaCO₃↓+H₂O

сілті + қышқылдық оксид = тұз + су

Суда ерімтал негіздердің (сілтілер) ерекше қасиеттері - ерімтал тұздармен әрекеттесе алуы.

Сілтілердің суда ерімтал тұздармен әрекеттесуі

Бұл реакция жүру үшін нәтижесінде бір зат тұнбаға түсуі керек.

3NaOH+FeCl₃=Fe(OH)₃↓+3NaCl

Ba(ОH)₂+Na₂SО₄=BaSО ₄↓+2NaOH

Сонда мынадай қорытынды жасауға болады:

ерімтал жаңа сілті + тұз = тұз + негіз

Суда ерімейтін негіздердің термиялық ыдырауы олардың ерекше қасиеттері болып табылады

Cu(ОH)₂→СuО+H₂О—Q

Екідайлы негіздердің қасиеттері

Олар қышқылдармен әрекеттескенде тұз және су түзеді, негіздік қасиет көрсетеді.

Zn(ОH)₂+H₂SО₄=ZnSО₄+2H₂0

Ал сілтілермен әрекеттескенде қышқылдық қасиет көрсетеді. Ендеше негіздің формуласын қышқыл ретінде жазып аламыз:

Zn(OH)₂→H₂ZnO₂

H₂ZnO₂+2NaOH=Na₂ZnO₂+2H₂O

су + тұз сілті + екідайлы гидроксид+ қышқыл→тұз + су^[2]

3.Суда ерімейтін және екідайлы гидроксидтерді алу үшін металлдардың ерімтал тұздарына

         CuCl₂,          FeSO₄            AlCl₃   сілті қосады.

         CuCl₂ + 2NaOH = Cu (OH)₂  +  2NaCl

         FeSO₄ + 2NaOH =  Fe(OH)₂  +  Na₂SO₄

         AlCl₃  + 3NaOH =  Al(OH)₃   +3NaCl