Оттек және озон. Химия, 8 сынып, дидактикалық материал.

 Озон, (көне грекше: иіс шығарамын) – химиялық формуласы О₃ болып келетін оттегінің аллотропиялық түр өзгерісі. Түсі қою көк, өткір иісті газ,ал сұйық озон күлгін көк; балқу t – 192,7°С, қайнау t – 112°С. Суда ерігіштігі 0,394 г/л (0°С-та). Озонды 1785 жылы голландия физигі М. ван Марум ашқан. Озон тұрақсыз, өздігінен жылу бөліп, оттекке айналады. Күшті тотықтырғыш, алтын мен платинадан басқа барлық металдарды тотықтырып, кейбір органикалық және бейорганикалық қосылыстарға әсер етіп, озонидтер түзеді. Озонды иод-крахмал қағазының түсінің өзгеруі бойынша анықтайды:

O₃ + 2KІ + H₂O = І₂(көк) + O₂ + 2KOH.

“Кәдімгі оттек О₂ КІ-мен реакцияға түспейді. Табиғатта озон найзағай жарқылдаған кезде және кейбір органикалық заттар тотыққанда түзіледі (Озоносфера қабаты). Таза озон – күшті тотықтырғыш, микроорганизмдерді өлтіреді, сол себепті суды, ауаны дезинфекциялауда, күшті тотықтырғыш болғандықтан қағаз ағартуда, т.б. қолданылады.

Озон молекуласының физикалық қасиеттері

Молекулалық массасы — 47,998 м. а. б.

183 °C-ғы сұйықтықтың тығыздығы — 1,71 г/см³

Қайнау температурасы — −111,9 °C.

Балқу температурасы— −197,2 ± 0,2 °С.

Озонның газ күйі — диамагнитті, ал сұйық күйі — әлсіз парамагнитті.

Тест сұрақтары

• Оттек неше валентті?

А). І,  Б) ІІ,  В) ІІІ

• Оттекті ашқан ғалым:

А).Ж.Пруст,  Б) Дж. Пристли мен К.Шееле, В)В.М.Ломоносов

• Оттектің химиялық таңбасы

А) O₂ , Б) О, В) O₃

• Оттектің атомдық массасы нешеге тең ?

А) 32,  Б) 16,  В) 8

•     Оттектің агрегаттық күйі

А) қатты, Б) газ, В) сұйық

• «Оттек» латын тілінен аударғанда қандай мағына білдіреді ?

А) Оксид тудырушы, Б) Оксигениум қышқыл тудырушы, В) Тотығу

• Біздің планетамызда көлемі бойынша оттек қанша пайыз ?

А) 49,13 %, Б) 21%   В) 78 %

• Өнеркәсіпте оттекті неден алады ?

А) Судан, Б) Ауадан, В) Химиялық қосылыстардан

• Оттекке оксигениум деген ат берген ғалым

А) В.М.Ломоносов,  Б) Лавуазье,  В) Дж. Пристли мен К.Шееле,

• Лабораторияда оттекті қандай заттардан алады ?

А) Ауадан, Б) Химиялық қосылыстардан, В) Судан.