Генетикалық кодтың қасиеттері: үшөрімділігі, көптігі, әмбебаптығы, бірін-бірі жаппайтындығы. Биология, 11 сынып, презентация.

Тапсырма

Болжау кестесін толтыру

Биосинтез дегеніміз не?

ДНҚ мономері не ?

Нәруыздың мономері?

Қалай генетикалық ақпарат нуклеотид тілінен аминқышқыл тіліне аударылады?

Сабақтың тақырыбы:

Генетикалық кодтың қасиеттері: үшөрімділігі, көптігі, әмбебаптығы, бірін-бірі жаппайтындығы.

Оқу мақсаты:

генетикалық кодтың қасиеттерін түсіндіру.

Бағалау критерийлері:

генетикалық кодтың қасиеттерін біледі;

әрбір қасиеттерін сипаттай алады.

генетикалық код

аРНК

Биологиялық ақпаратты кодтау

Молекулярлық биологияның орталық догмасы

ДНҚ

РНҚ

НӘРУЫЗ

Генетикалық код

?

Генетический код

Генетикалық код– ДНҚ немесе а-РНҚ молекуласындағы нуклеотидтер бірізділікті орналасып, ақуыздағы аминқышқылдар бірізділігін анықтайды.

Генетикалық код –триплетті, бір аминқышқылы үш нуклеотидпен шифрланады, яғни генетикалық кодтың бірлігі триплет немесе кодон болып саналады.

Генетикалық кодтың көптеген кодондары үшінші нуклеотид бойынша ажыратылады.

Генетикалық код РНҚ тілінде жазылған, ақуыз синтезінде РНҚ аралық тасымалдаушы болып табылады.

Генетикалық кодтың аудармасы

Генетикалық кодтың қасиеттері

Триплеттілігі

Бір аминқышқылы үш нуклеотидпен шифрланады.

Генетикалық кодтың бірлігі триплет немесе кодон болып табылады.

Моноплеттілігі (41= 4)

?

Дуплеттігі (42 = 16)

?

Триплеттілігі (43= 64)

Кодтың көптігі

көптеген аминқышқылдары бірнеше триплеттермен шифланады:

2 АК 1 триплетпен = 2;

9 АК 2 триплетпен = 18;

1 АК 3 триплеттен = 3;

5 АК 4 триплеттен = 20;

3 АК 6 триплеттен = 18.

Барлығы 61 триплет 20 аминокислот кодтайды.

Кодтың үздіксіздігі

трансляция барысында а-РНҚ –ның бірінші триплеттен соңғы триплетке дейін генетикалық ақпараттың (кодондардың) тоқтамсыз, үздіксіз оқылуы.

Арнайылығы

әр кодон тек белгілі бір аминқышқылын анықтайды.

Тек AUG кодоны ерекше. Прокариоттарда ол формилметионинді кодтаса, ал эукариодтарда метионинді кодтайды.

Әмбебаптығы

Барлық тірі ағзаларға (бірқатар ерекшеліктерінен басқа) генетикалық код бірдей.

Рефлексивті бейне: