Қазақстан аумағындағы экологиялық проблемалар. Биология, 11 сынып, дидактикалық материал.

ҚАЗАҚСТАННЫҢ ЭКОЛОГИЯСЫ: ЕЛДІҢ ТОП-5 басты проблемалары

Біздің әлемдегі экологиялық проблема күннен-күнге шиеленісе түсуде және қазіргі ғалымдар адамзат өркениеттің бүкіл өркениеттің дағдарысына айналатын күн санап артып келе жатқан қатал экологиялық дағдарыс жағдайында құлдырап жатқан әлемде өмір сүріп жатыр деп санайды. «Жасыл экономика және G-Global дамыту коалициясы» ЗТБ Басқарма Төрағасы Салтанат Рахымбекова Strategy2050.kz сайтына берген сұхбатында еліміздегі ең маңызды жаһандық экологиялық проблемалар және оларды шешу жолдары туралы айтты.

-

алтанат Темірқұлқызы, айтыңызшы, Қазақстандағы қазіргі экологиялық жағдай қандай?

- Шоғырланған проблемалардың тарихи ауыртпалығы - бұл экологиялық шараларды бюджеттік қаржыландырудың ұлғаюына қарамастан, елде экологиялық жағдайды кем дегенде бір рет толықтай жақсартуға бір жыл болмады. Таза сумен қамтамасыз ету азаяды, ал қалдықтардың өсуіне байланысты проблемалар жиналуда. Балықтардың құнды популяцияларын, ең алдымен бекіре тұқымдас балықтарды қалпына келтіру мүмкін емес. Су қоймаларының жай-күйіне экожүйелік тәсіл жетіспейді. Тәуелсіз сарапшылардың пікірінше, еліміздің кейбір аймақтарының тұрғындары арасында ауаның, судың және топырақтың ластануына байланысты аллергия, онкология, өкпе аурулары сияқты аурулардың 40 пайызға өсуі байқалады. Ауыр металдар, соның ішінде автомобиль шығарындыларының қорғасындары біздің ағзамызда жылдар бойы және ондаған жылдар бойына жиналады және бұл туралы байыпты ойланудың уақыты келді.

Экожүйелердің жағдайына жан-жақты талдау жүргізілмеген. Соның ішінде Каспийдегі экологиялық мониторинг. Экономикалық, денсаулық, туризм және рекреациялық экологиялық қауіптің салдары туралы нақты болжамдар мен сценарийлер жеткіліксіз, олардың негізінде дағдарыстық жағдайларды алдын-ала болжауға болады. Бұл өте ыңғайлы. Осылайша, таулы, әсіресе трансшекаралық өзендердің судың төмендеуі проблемалары шиеленісуде. Егер Іле, Ертіс, Сырдария, Амудария өзендерін және басқаларын тамақтандыратын тау мұздықтары еріп кетсе, бұл шөлейттенуге, тұздануға, судың тапшылығына, ирригацияның, ауылшаруашылығының, балық аулау саласының және т.б.

Балқаш Арал теңізіне ұқсас экологиялық апат аймағына айналуда. Соңғы 14 жыл ішінде бассейндік зерттеулер жүргізілген жоқ. Көл деңгейіне тау мұздықтарының тез еруі әсер етеді. Қытай мұнай саласының қажеттіліктері үшін Іле өзенінен су алуды арттыруды жоспарлап отыр. Көлді «Балқашцветмет» кәсіпорны ауыр металдармен және сульфиттермен ластау жалғасуда - бұл жылына 1800 тонна шаң. Ертіс өзеніндегі бұдан да қауіпті жағдай. Қытайдың Шыңжаң-Ұйғыр ауданының билігі одан әрі суды төрт-бес текше шақырымға дейін ұлғайту ниетін жасырмайды. Бұл осы аумақтағы демографиялық процестерге байланысты - ҚХР аудан тұрғындарын қоныстандыру бағдарламаларын қолданумен 100 миллион адамға дейін жеткізуді және суармалы жерлердің көлемін ұлғайтуды жоспарлап отыр. Қытай Қара Ертісте бөгеттер мен бөгеттер тұрғызуда, спутниктік суреттерді зерттеу қажет.

Ең проблемалы аймақтар - бұл Қарағанды ​​облысы, Өскемен, Балқаш қаласының Балқаш қаласының кәсіпорындарымен, ірі мұнай өндіретін кен орындарымен ластануы, Каспий теңізінің көтерілу деңгейіне қарай ескі мұнай ұңғымаларын су басуы. 2018 жылдың желтоқсан айында Жайық өзенінің ластануы салдарынан жүз тоннадан астам балық қырылды, балық қорына зиян келтірілді. Қарағанды ​​облысына 305 мың тонна өнеркәсіптік шығарындылар келеді, бұл олардың жалпы санының төрттен бір бөлігін құрайды.

- Біздің елдегі қоршаған ортаны жақсарту үшін не істеу керек?

- Елдегі экологиялық жағдайды жақсарту үшін энергия тиімділігі мен жаңартылатын энергия көздерін, соның ішінде Арал теңізінің құрғақ түбіне көгалдандыру, қылқан жапырақты және сексеуіл ормандарын отырғызу, астана айналасындағы жасыл белдеуді кеңейту және тағы басқаларын дамыту қажет. Жасыл компаниялар мен үкіметтік емес ұйымдар сияқты экологиялық бастамалар да өсуде. Жетекші функциялары бар экологиялық министрлік, Халықаралық жасыл технологиялар мен инвестициялық жобалар орталығы және Қазақстанның экологиялық ұйымдарының қауымдастығы (AEOK) құрылды. Экологиялық заңнаманы түбегейлі реформалау жүргізілуде. Бұл оптимизмге негіз болады. Мәселен, өткен жылы Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің депутаттары қоршаған ортаны қорғау мәселелері бойынша ақпаратқа қол жеткізу, шешімдер қабылдауға қатысу және сот төрелігіне қол жеткізу туралы конвенцияға ластағыштарды шығару және беру регистрлері (ПРТР) туралы хаттаманы ратификациялады. Мұндай құралдың болуы тұрғындарға кәсіпорындар бойынша шығарындылар туралы мәліметтерді ұсынуға мүмкіндік береді. PRTR хаттамасы 64 қызметті қамтиды.

- Қазақстандағы бес негізгі экологиялық проблемалар қандай?

- Зардап шеккен халықтың санын ескере отырып, бұл мегаполистерде - Алматы, Нұр-Сұлтан, сондай-ақ өнеркәсіптік қалаларда (мысалы, Теміртау, Өскемен) ауаның ластануы. Екіншіден, мен Балқаш көлінің, Ертіс бассейнінің батып кету қаупін төндіремін. Үшіншісі - Іле Алатауының таулы мұздықтарының еруі. 4-ші - шөлейттену және жердің тұздануы. 5-ші - балық, демалыс және туризм үшін жарамсыз су объектілерінің ластануы. 1998 жылы қабылданған қоршаған ортаны қорғау және тұрақты даму жөніндегі ұлттық іс-қимыл жоспарының әдіснамасына қайта оралу қажет, онда экологиялық басымдықтарды айқындаудың жақсы құралдары жасалды.

- Қазақстан Республикасының жаңа Экологиялық кодексі туралы айтып беріңіз, осы жылы қабылданғаннан кейін қандай жаңалықтар күтіледі?

- Бұл соңғы онжылдықтағы басты заңды экологиялық оқиға. 2019 жылғы 24 желтоқсанда Үкімет отырысында Экология, геология және табиғи ресурстар министрі (ҚР ЭМРМ) Мағзұм Мирзағалиев Экологияның жаңа басылымының жобасын ұсынды