Трофикалық деңгейлер. Қарым-қатынас типтері. Биология, 11 сынып, дидактикалық материал.

Қосымша 2

Трофикалық деңгейлер

«Диетологтар»

Биогеоценозда негізінен өсімдіктер өндіретін қоректің құрамындағы заттар мен энергия тұрақты түрде үнемі беріледі . Автотрофтар өндіретін қоректің энергиясы, бірқатар ағзаларға ,олардың қоректенуі арқылы белгілі бір түрден екіншісіне беріліп отырады, ол қоректік тізбек деп аталады, ал қоректік тізбектегі әрбір байланыс трофикалық деңгей деп аталады.

Қоректік тізбектің екі негізгі түрі бар. Бірінші түрі – қоректену тізбегі (жайылым тізбегі, тұтыну тізбегі).

Жайылым тізбектері өндірушілерден басталады: беде - қоян - қасқыр. Тұщы су қоймасының жайылымдық тізбегінің тағы бір мысалы: фитопланктон (автотрофты протистер) - зоопланктон (ұсақ омыртқасыздар) - табан - шортан - шағала

Екінші түрі – детритті тізбек немесе ыдырау тізбегі өсімдіктер мен жануарлардың қоқыстарынан басталады, жануарлардың нәжісі - детриттер, олармен қоректенетін микроорганизмдерге, содан кейін ұсақ жануарларға - детритофагтар мен оларды тұтынушыларға өтеді.

Детритті тізбектер көбінесе биомассасы жануарлармен тұтынылмайтын, бірақ өліп, содан кейін ыдырап, минералданған ормандарда жиі кездеседі.

Біздің ормандардағы детритті қоректік тізбегінің типтік мысалы: жапырақтың шірінді қабаты - шұбалшаң – шыбын құс - тұмсық бөдене.

Биогеоценоздағы түрлер арасындағы күрделі қоректік қатынастар, биогеоценоздың бүкіл популяциясын біріктіретін көптүрлі қоректік тор құрады.

Әрбір ағзада бірнеше қоректену көзі болғандықтан және өзі көптеген басқа ағзаларды қорек ретінде пайдаланылатындықтан, қорек тізбегі бірнеше рет таралып, бір-бірімен араласады.

Тамақ талғамайтын ағзалар әртүрлі қорек тізбектерінде, әртүрлі трофикалық деңгейде орналасуы мүмкін. Мысалы, бунақденемен қоректенетін орман құстары жәндіктерді қорек ету арқылы, екінші реттік тұтынушылар функциясын және өсімдікпен қоректену арқылы бірінші реттік тұтынушылардың функциясын орындай алады.

Олар жайылымдық қоректік тізбегі мен детритті тізбектің құрамына кіріп, бөлігі бола алады.