Экстракорпоралды ұрықтандыру әдісі және оның маңызы. Биология, 11 сынып, дидактикалық материал.

Экстракорпоральды ұрықтандыру (ЭКҰ)

Экстракорпоральды ұрықтандыру (ЭКҰ) – (латын тілінен extra — сырттан тыс және лат. corpus — дене, яғни денеден тыс ұрықтану) — бедеулік кезінде тиімді және өте жиі пайдаланылатын қосалқы репродуктивті технология әдісі. Ағылшын тілінде IVF (in vitro fertilisation) аббревиатурамен белгіленеді. ЭКҰ көмегімен алғашқы кезеңдерде эмбрионның ұрықталуы және дамуы әйелдердің табиғи ортасында барынша бейімделген арнайы ортада болады. Осы ҚРТ әдісі егер репродуктивті жүйенің жағдайы (еркектерде сияқты әйелдерде де) табиғи тәсілмен баланы ұрықтандыруға мүмкіндік бермесе, ал бедеулік себебі емдеуге берілмеген жағдайда ұсынылады.Экстракорпоральды ұрықтандыру– жоғары білікті мамандарды, сонымен қатар мәселе диагностикасына және айлалы әрекет жүргізуге кешенді тәсілді талап ететін жоғары технологиялы және еңбек көп жұмсалатын үдеріс. ЭКҰ процедура жетістігі – бұл түрлі мамандандыру дәрігерлер командасының бірлескен жұмыс нәтижесі, сондықтан да таңдалған клиника түрлі мамандандырылған білікті дәрігерлермен штаттың толтырылуы маңызды.

Экстракорпоралдық ұрықтандыру 4 кезеңнен тұрады:

1. Овуляцияның гормональды стимуляциясы-бір етеккір циклы үшін бірден бірнеше жұмыртқа шығару үшін дәрілік препараттармен овуляцияны ынталандыру процесі.

2. Фолликулдардың пункциясы-жетілген аналық жасушаларды фолликулдардан (қынап арқылы), оларға аналық жасушадан тұратын фолликулярлы сұйықтық сорылатын инелерді енгізу жолымен алады. Фолликулдардың пункциясы-әйелдерге арналған ауыртпалықсыз процесс, наркозды қолданбай ультрадыбыстық бақылаумен жүргізіледі.

3. Эмбриондарды өсіру-ұрықтандыру және эмбриондарды дамыту процесін бақылау. Фолликулдардың пункциясынан кейін 4-6 сағат өткеннен кейін аналық жасушаларға сперматозоидтар орналастырылады, табысты ұрықтандыру нәтижесінде жасушаларды бөлу жолымен эмбриондардың дамуы басталады.

4. Эмбриондарды тасымалдау-аналық жасушаны ұрықтандырғаннан кейін шамамен 72 сағаттан кейін жатыр мойны арнасы арқылы енгізілетін арнайы катетердің көмегімен жатыр қуысына эмбриондарды Тасымалдау процесі. Эмбриондарды Тасымалдау процесі мүлдем ауыртпалықсыз және наркозды немесе анестезияны талап етпейді.

Жүктіліктің басталуын эмбриондар жатыр қуысына тасымалданғаннан кейін екі аптадан кейін қан талдау арқылы хориондық гонадотропин деңгейі бойынша анықтауға болады. Хорионикалық гонадотропин (HG) – бұл жүктіліктің алғашқы спецификалық гормоны, жеміс жұмыртқасы өндіріледі және жүктілікті растау үшін сенімді индикатор болып табылады.

Экстракорпоралдық ұрықтандырудан кейін жүктілік тек 20% жағдайда болады. Сәтсіздікке әкелуі мүмкін бірқатар факторлар бар, олардың ең жиі кездесетіні:

* овуляция гормоналды ынталандыру кезінде аналық жасушалардың өсуінің болмауы;

* ерте овуляцияның пайда болуы;

* фолликулдарды пункциялау кезінде аналық жасушаларды алу мүмкіндігінің болмауы

Қаңдай жағдайларда ЭКҰ көмектесе алады?

Экстракорпоральды ұрықтандыру әдісі бір немесе екі серіктестерінің репродуктивті жүйе қызметінің бұзушылығы, сонымен қатар әйелдер донорлық жасушаларды пайдаланумен жүкті болуды қалаған кезінде ойға қонымды.ЭКҰ идиопатиялық бедеулік кезінде, яғни екеуінің де дендері сау болғандықтан жұптардың бедеулік себептері анықталмаған жағдайда қажет болады. Жүкті бола алмайтын себептер үйлеспеуі мүмкін, мұндай жағдайда бедеулік біріктірілген деп аталады.Сондай-ақ ЭКҰ жалғыз басты әйелдер мен қыздар үшін үйлеседі, себебі донорлық шәует жасушалары мен аналық жасушаларды пайдалану болжанады. Некеде тұрмаған және жыныстық серіктестігі жоқ әйелдер ЭКҰ көмегімен ана бола алады.Сіз қаңдай жағдайда болсаңыз да, біздің мамандар мәселені шешуге оңтайлы нұсқалар табады және сіз дені-сау баланы көтеру және дүниеге әкелу үшін бар күштерін салады. «түтіктен пайда болған» балалар табиғи ұрықтану салдарынан жарыққа келген балалардан еш айырмашылығының жоқтығын түсіну маңызды. Бұл факт осы саладағы көптеген зерттеулермен расталған.

ЭКҰ процедурасының мәнісі немен қорытындыланады?

Экстракорпоральды ұрықтандыру жүргізу мамандандырылған клиникада ғана ықтимал. Процедура бірнеше кезеңдерден тұрады:

• ЭКҰ дайындау
• аналық жасушаларды алу (пункция)
• шәует жасушаларын алу
• in-vitro ұрықтандыру
• эмбриондарды өсіру
• жатыр қуысына эмбрионды ауыстыру