Грам оң және грамм теріс бактериялар. Биология, 11 сынып, дидактикалық материал.

 Грам оң бактериялар жасуша қабырғасы бір қалыпты құрылымға, иілгіш қабатқа жұқа қабатпен ковалентті байланысқан, ол Грам теріс бактерияларға қарағанда қалың /20-60 нм/. Қабырғаның негізгі мөлшері пептидогликан (муреин) болып табылады, ол бірнеше 5-6 қабаттан тұрады. Жасуша қабырғасында микол қышқылы болады оның құрамында тейхой қышқылы болады. Грам оң бактерияларының пептидогликанының ерекшелігі ол жерде диаминопиелинді қышқылы жоқ. Жасуша қабырғасында липополисахарид жоқ.

 Грам теріс бактериялардың жасуша қабырғасы жұқа /14-18 нм/. Ерекшелігі регидты қабаты жұқа, пепдигликанның 1-2 қабатынан тұрады. Бұл жерде әрқашан диаминоциелин қышқылы бар. Жасуша қабырғасының құрамында көп липопротеині фосфолипидті, фосфоқантты және көп ақуыз бар, тейхой қышқылы болмайды. Жасуша қабырғасының пластикалық қабаты: липопротеин, липополисахарид және сыртқы мембранадан тұратын күрделі құрылым құрайды.

 Жасуша қабырғасының синтезінің бұзылуы бактерияның – трансформациясына негізделген. Ол қайтымды және қайтымсыз болады. Оны индуцирлеуші факторлар болып әртүрлі жасуша қабырғасының биосинтезін әлсіздендіретін антибиотиктер /пенициллин, циклосерин/, ферменттер /лизоцим, азидаза, антимикробты антиденелер, кейбір аминқышқылдарының жоғарғы колиэнтериясы, әсіресе глицин және фениламин болып табылады. L-трансформация өткір ауруларының созылмалы түріне өтуіне, асқынуына себепші болып табылады және қолайсыз жағдайларда тұрақтылық тудырады.

 Цитоплазмалық мембрана /ЦМ/ /полифункционалды/ көптеген қызмет атқаратын құрылым болып табылады: жасушаға қоршаған ортадан түсетін барлық химиялық информацияны қабылдайды. Негізгі осматикалық барьері болып табылады, жасушаның өсуінің және бактерияның бөлінуінің регуляциясына, қоректік заттардың жасушаға тасымалдану процессіне, жасуша қабырғасының компоненттерінің синтезіне т.б. қатысады.

 Цитоплазмалық мембрана бактерияның 10 құрғақ салмағын алады. Бұл екі қабатты құрайтын 25-40 фосфолипидтер 20-75 ақуыздан, 6-га дейін көмірсулардан тұрады.

 Бактериялардың цитоплазмасы күрделі коллоидты жүйеден тұрады, бұл жерде эндоплазматикалы ретикуласы және тағы да басқа да эукариоттарға тән цитоплазмалық органеллалар жоқ. Бұл жерде нуклеоид, плазмидтер, рибосомалар, мезосомалар қосындылар, ликоген-валютин гранулалары, әртүрлі биологиялық топтардың бактерияларында метаболитикалық табиғаты бойынша басқа да цитоплазма ішілік қосындылар бар.

 Цитоплазмалық мембрана пептидогликанның ішкі қабатында цитоплазмалық мембранамен жасуша қабырғасының қарым-қатынасында маңызы бар. Периплазматикалық кеңістікте әртүрлі ферменттер бар, көбінесе ақуызды байланыстыратын фосфотазалар, полисахаридтер және т.б. заттар.