Қоректік ортаға егу тәсілдері. Инкубация. Биология, 11 сынып, дидактикалық материал.

Микроорганизмдерді егу тәсілдері

Бактериологиялық әдіс-микробтардың таза дақылдарын бөлу және оларды кейіннен сәйкестендіру-жұқпалы ауруларды диагностикалауда, қоршаған орта объектілерінің (су, ауа, топырақ, Тамақ өнімдері) санитариялық-гигиеналық жағдайын зерттеуде үлкен маңызға ие. Алайда, бұл әдіс бойынша бірінші қадам-бактериялық дақылдарды қоректік ортаның түрлі түрлеріне себу немесе ауыстыру. Егуге арналған материал ретінде бактериялардың отырғызылған дақылдары, жануарлар мен адамның әртүрлі бөлінуі, мәйіттің ұлпалары, су, топырақ, тамақ болуы мүмкін. Себуге арналған сұйық материалды ілмектер немесе тамшуырмен алады. Ілмекті алу кезінде сұйықтық жұқа мөлдір пленка - ілмектің сақинасында "айна" құрауы тиіс. Пипеткалар материал үлкен немесе дәл өлшенген көлемде себілген кезде пайдаланылады. Тығыз материалды алу тәсілі оның консистенциясымен анықталады. Жиі егу кезінде бактериялық ілгек қолданылады. Микробтық дақылдарды егумен және бөлумен байланысты барлық манипуляциялар жанарғы жалынының үстінде орындалады. Бактериялық ілгек материалды алу алдында жалын үстінде қызады, содан кейін ілгек салқындатылады. Ол үшін микробтық дақылдарды пробиркадан ауыстырған кезде ыстық контурды конденсациялық сұйықтыққа салады,ал Петри тостағандарынан ауыстырған кезде олар микробтық өсуден бос қоректік ортаның бетіне тиеді. Жеткілікті салқындатылған контур конденсациялық сұйықтықтың түкіруін тудырмайды және ортамен түйіскен кезде агарды балқытпайды. Себу аяқталғаннан кейін ілмекті онда орналасқан микробтық дақылдарды немесе микроорганизмдер жұқтырған материалды жою үшін қайтадан өртейді. Егу үшін пайдаланылатын тамшуырлар мен шпательдерді дезинфекциялық ерітіндіге салады. Егілгеннен кейін Петри тостағандарында төменгі жағынан, пробиркаларда жоғарғы үштен бірі себілетін материалдың атауын жазады,талдау нөмірін және егу күнін қояды.

Қатты және сұйық қоректік ортаға себу тәсілі:

1. Сұйық қоректік ортаға себілген кезде ондағы материалмен ілгекті ортаға салады. Егер материал тұтқыр болса және ілмектен алынып тасталуы мүмкін болмаса, оны ыдыстың қабырғасына сүртіп, содан кейін сұйық ортамен жуады. Пастерленген немесе градуирленген пипеткаға жиналған сұйық материалды қоректік ортаға құяды.

Fig. 11. Scheme of transfer of microbes from test tube to test tube.

2. Шабылған сиыр сығындысына егілген кезде агар сығындысы түтікті үлкен және көрсеткіш саусақтарының арасында сол қолға алады, түтіктің негізі қолдың бетінде болатындай және егуді көз бақылауымен жүргізеді. Түтіктен тығын түтікке кіретін түтіктің бөлігіне тимей, оң қолмен екі саусақпен алынады. Оң қолдың қалған 3 саусағы себілетін бактериялық ілмекті алу үшін бос қалады. Ілгек қалам ретінде сақталады. Тығынды алып тастағаннан кейін қоректік ортасы бар пробирканы, оған бөгде микроорганизмдер түспеуі үшін көлбеу күйінде ұстайды. Оған тасымалданатын материалдары бар ілмекті пробиркаға түбіне дейін орналастырады, плашманы қоректік ортаның бетіне түсіреді және жылжымалы қимылдармен жағынды төменнен жоғары, пробирканың бір қабырғасынан екіншісіне жағады (суретте).

3. Тығыз қоректік орта бетіне себілген кезде Петри тостаған сол қолында ұстайды. Бір жағынан оның түбі 1 және II саусақпен, ал екінші жағынан IV және V саусақпен ұсталады. Қақпағы ілмекті немесе шпатель пайда болған саңылауға еркін өтуі мүмкін, 1 және III немесе 1 және II саусақпен бекітіледі (сурет.). Зерттелетін материалдың аз мөлшері бактериялық ілмектерді ыдыстың шетінде қоректік ортаның бетіне сүртеді. Содан кейін ілмекті оған бар артық материалды жою үшін жағады. Себу сызығы материал орналасқан жерден басталады. Бактериялық ілгек плашканы оның бетін сызып кетпеу үшін қоректік ортаға салады, ал штрихтер барлық ортада немесе секторлар бойынша жасайды, алдын ала тостағанның түбін (орта мөлдір болған жағдайда) бірнеше тең бөлікке бөледі. Ілмектер жағылатын штрихтар бір-біріне мүмкіндігінше жақын орналасуы керек, өйткені бұл себудің жалпы желісін ұзартады және себілетін тұқымдарды тығыз қоректік ортаның бетіне біркелкі бөлуге мүмкіндік береді. Ілмектің орнына тампонды немесе шпательді пайдалануға болады.

Fig. 12. Sowing on a solid nutrient medium in Petri dishes.

Тұқым материалында микробтардың молдығы кезінде олар қоректік ортаның бүкіл бетін жабатын пленка түрінде өседі. Микробтық өсудің мұндай табиғаты үздіксіз немесе көгалды деп аталады. Көгалды егу бір түрдің микробтық мәдениетінің көп санын алу қажет болған кезде жүргізіледі.

4. Себілетін материалдан тығыз қоректік ортаның қалыңдығына суспензияны стерильді су құбырында немесе изотоникалық ерітіндіде дайындайды. 0,1-1 мл суспензияларды пипеткаға жинайды (микробтық ластану дәрежесіне байланысты) және Петридің бос стерильді тостағанына құйылады. Осыдан кейін тостағанға 15-20 мл сиыр Сығылған агарын құйады, балқытады және 40 - 45 ° С температураға дейін салқындатады (осы температурада тостағанға жанасқан кезде ортасы бар пробирка күйіп кетпеуі тиіс). Зерттелетін материалды қоректік ортада біркелкі тарату үшін ішіндегісі бар жабық тостағанға үстелдің бетіне сәл бұрылады.

5. Қоректік орта колонкасына инъекциямен себуді колонка түрінде мұздатылған ортасы бар пробиркаға жүргізеді. Түтікше әдетте сол қолға алынады және колонканың ортасында түтіктің төменгі бөлігіне материалмен ілгек енгізіледі.

Таза культуралар алу.

Таза микробтық дақыл оқшауланған микробтық колониядан алынған микроорганизмдер популяциясына жатады. Микробтық колония-бір микробтық жасушаның көбеюі нәтижесінде алынған бактериялардың ұрпағы. Микробтардың таза дақылдарын бөлу кез келген бактериологиялық зерттеудің міндетті кезеңі болып табылады. Таза дақыл морфологиялық, культуралдық, биохимиялық және антигендік қасиеттерді зерттеу үшін қажет,олардың жиынтығы зерттелетін микроорганизмнің түрлік тиістілігін анықтайды.

Көп аралас микрофлорасы бар материалдардан таза микробтық дақылдарды бөлу үшін көптеген әртүрлі әдістер ұсынылды. Зерттелетін материалда тұрған микроағзаларды механикалық бөлу әдісі кеңінен қолданылады. Элективтік қоректік орта таза мәдениетін бөліп алу қажет микроорганизмдердің дамуын ынталандыру үшін кеңінен қолданылады. Микробтардың кейбір түрлері қоршаған ортаның белгілі бір факторларының әсеріне өте сезімтал. Микробтардың қандай да бір факторға жеке тұрақтылығы ілеспелі микрофлораны жою арқылы таза дақылдарды бөлу әдістерін әзірлеу үшін қолданылды. Бұл әдіс жоғары температураға төзімді микробтардың даулы түрлерін, қақырық құрамындағы басқа микробактериялардан айырмашылығы минералды қышқылдардың концентрацияланған ерітінділеріне индифферентті туберкулезді микобактерияларды бөледі. Патогенді микробтардың таза дақылдарын бөгде микрофлорамен ластанған патологиялық материалдан бөлгенде, кейде зерттелетін материалдан бөлінетін микробтың түріне сезімтал зертханалық жануарларды жұқтыруға болады. Таза дақылдарды бөлудің биологиялық әдісі қақырықты пневмококтардың, туберкулез микобактерияларының болуына зерттеу кезінде қолданылады. Таза дақылдар түрінде бактерияларды бөлу үшін салыстырмалы түрде аз әдістер белгілі. Көбінесе бұл бар-себу әдісін пайдалана отырып, қатты қоректік ортада жеке жасушаларды бөлу арқылы жасалады.

Сол колониялар әдетте таза дақылдардан өседі және микроскопиялық зерттеу кезінде ұқсас жасушалар, атап айтқанда грамм мөлшері мен бояуы бойынша анықталады. Алайда, мысалы, таза дақылдардан өсетін колониялар тегіс (S) және өрескел (R) болуы мүмкін. Сонымен қатар, әр түрлі микроорганизмдердің таза дақылдарында коккоидті жасушалар, цисталар мен даулар пайда болуы мүмкін. Ақырында, кейбір микроорганизмдер граммен өзгергіштікті көрсетеді. Штрихтармен себу. Қатты ортасы бар пластинкаларға штрихтармен себудің көптеген жолдары бар ("вылупленные тостағандар"), бірақ олардың тек аздығы, тіпті экспериментатор білікті маман болмаса да, әрқашан жақсы оқшауланған колониялар береді. Сонымен қатар, аралас дақылдардың сұйылтылған ерітінділерін стакандағы қатты ортаның бетіне құюға болады. Анаэробтармен жұмыс істеу кезінде "ұшып кеткен шыныаяқтар" немесе ауа атмосферасында енгізілген сұйық дақыл бар шыныаяқтар содан кейін анаэростатта инкубациялайды. Анаэробтарды алу үшін жаңа дайындалған орта қажет, ал жууды ерітілген оттегінің жиналуын болдырмау үшін автоклавтаудан кейінгі алғашқы 4 сағат ішінде жүргізу керек.

Fig. 13. Convenient method of streaking in cups to obtain single colonies.

А. белгілеу үшін Петри тостағанының артқы жағында қарындашпен түпті 3 секторға бөлетін Т әрпі жазылады.

B. мәдениеттің зигзаг тәрізді ілмектері суретте көрсетілгендей, 1-секторда агардың бетіне штрихтар жағады. Ол үшін алдымен шыныаяқ қақпағын көтеріп, штрихтерді жаққаннан кейін бірден жабыңыз. Ілмекті отта стерильдейді және (15С) суытады.

С. суретте көрсетілгендей 1-сектордағы орта бетіне ілмекті салыңыз, содан кейін тез арада 2-сектордағы орта бетіне зигзаг тәрізді штрихтерді жағыңыз. Петлю отта қызады және суытады.

D. 2-сектордағы ортаның беті бойынша суретте көрсетілгендей ілгек салынады, содан кейін 3-сектордағы ортаның бетіне зигзаг тәрізді белгілер салынады.

Жоғары төңкерілген пластина түбін суретте көрсетілгендей, қақпақтан конденсирленген су ағардың бетіне түспейтіндей инкубациялайды. 1-секторда колониялардың көп саны өсуде, ал 2 және 3-секторларда Жеке жақсы оқшауланған колониялар пайда болады.

Орта тереңдігіне елеу жолымен таза дақылдарды алу (Кох бойынша). 15 мл экстрагирленген сиыр агары бар үш түтікшелер агарды еріту үшін су моншасына салынады. Зерттелетін материалдың бір бактериялық ілмегі пробиркаға салынады. Материалды ортамен жақсы араластыру үшін, себілетін түтікті қолдың алақандары арасында қысып бірнеше рет бұрады. Осыдан кейін 1-түтікшенің ілмегінің тұтанған және салқындатылған ішіндегісін 2-ші түтікшеге және сол жолмен 2-ден 3-ші түтікшеге апарады. Дайындалған микробтық сұйықтарды пробиркалардан сандармен, пробиркалардың тиісті нөмірлерімен белгіленген стерильді Петри тостағандарына құяды. Сәрсенбі ұйыған соң, шыныаяқтарды термостатқа салады. Қоректік ортасы бар пластиналардағы колониялардың саны материалдың араластырылуына қарай азаяды

Дригаль әдісі бойынша таза дақылдарды бөлу. Балқытылған қоректік ортаны үш кесе Петриге құяды. Мұздатылған орта міндетті түрде кептіріледі, өйткені оның ылғалды беті өсудің пайда болуына ықпал етеді. Зерттелетін материалдың бір тамшысын бірінші тостағанға енгізеді және қоректік ортаның бетіне стерильді шпательмен сүртеді. Бұдан әрі, шпательді күйдірмей және жаңа материалды жинамай, шпатель қоректік ортаның бетіне қалған материалдарды сүртіп, екінші және үшінші шыныаяқтарға апарады. Дригальдік ұсынылған беттік елеу әдісі таза микробтық дақылды алудың ең көп таралған әдісі болып табылады. Шпатель орнына ілмекті пайдалануға болады. Қоректік ортада Материал бір бағытта барлық кесе бойынша параллель штрихтармен бөлінеді. Содан кейін, шыныаяқ 180° бұрап, бірінші штрихқа перпендикуляр бағытта шприхтерді өткізіңіз. Мұндай себу тәсілі кезінде ілмектегі материал біртіндеп жұмсалады және микроорганизмдердің оқшауланған колониялары себу соңында тор сызығының бойымен өседі.