Хлоропласттың құрылымы мен қызметі арасындағы өзара байланысты орнату. Зертханалық жұмыс «Әртүрлі өсімдік жасушаларында фотосинтездеуші пигменттердің болуын зерттеу». Биология, 11 сынып, презентация.

Зертханалық жұмыс

«Әртүрлі өсімдік жасушаларында фотосинтездеуші

пигменттердің болуын зерттеу»

Оқу мақсаты 11.1.2.1

хлоропласттың құрылымы мен қызметі арасындағы өзара байланысты орнату

хлороласт пигменттерін хроматография әдісімен бөліп алу

Хлорофилдегі әртүрлі пигменттерді қалай анықтауға болады ?

Қандай факторлар Rf мәніне әсер ете алады?

Бағалау критерийлері

Өсімдік ұлпасының экстрактін дайындау

Қағаз хроматографиясы әдісін қолдану арқылы хлорофилдегі өсімдік пигменттерін бөліп алу

Rf мәнін табу

Хроматография

Хроматография – ол аз мөлшерде болатын қоспадағы әр түрлі компоненттерді бөліп алу және анықтау әдісі.

Хроматографияның бірнеше түрлері бар, олардың бірі қағаз хроматографиясы. Бұл жағдайда стационарлық фаза (қағаз) және жылжымалы фаза (еріткіш) қолданылады. Еріткіш қағазды капиллярлардың әсерінен сіңіргенде, қоспадағы әр химиялық зат үшін тепе-теңдік орнатылады.

 Уақыттың белгілі бір бөлігінде белгілі бір пигмент еріткіште қозғалады, ал басқа уақытта ол қағазға адсорбцияланады. Үлгі бойынша пигменттер полярлыққа байланысты бөлінеді.

Қағаз еріткішке қарағанда полярлы, сондықтан полярлы емес заттар ұзақ уақыт бойына полярлы емес қозғалмалы фазада өтеді және қағаз арқылы ұзақ жүреді

Пигменттерді жапырақтардан бөліп алып, хроматограмманы жүргізу үшін қолданылатын еріткіштер жанғыш. Зертханада ашық оттың немесе басқа тұтану көздерінің жоқтығына көз жеткізіңіз.

Ерітіндіні қолданған кезде қауіпсіздік көзілдірігін киіңіз.

Мүмкіндігінше булардың ингаляциясын болдырмаңыз, пайдаланылған еріткіш мөлшерін азайтып, будың шығуын азайтыңыз.

Зертхана жақсы желдетілгеніне көз жеткізіңіз. Булар ұйқышылдық пен бас айналуды тудыруы мүмкін.

Техника қаупсіздігін сақтау

Болжам

Пигментті қағаз хроматографиясының көмегімен анықтауға болады.

Пигмент неғұрлым еритін болса, пигменттің қозғалысы соғұрлым көп болады, Rf мәні соғұрлым жоғары болады.

Пигменттің молекулалық мөлшері неғұрлым аз болса, Rf мәні соғұрлым жоғары болады.

1,85% -этил спирті, бидай және фикус жапырақтары.

Хроматографиялық қағаз

Өзен құмы

Пластик тамшуыры

Қалам және сызғыш

Фарфор табақша және ұккіш

Шыны стакан - 50 мл

Шыны тамшуыры

Ақ фарфор плиткасы

Экспериментальды құрылғы

Жұмыс барысы

Бидай мен фикустың туралған жапырақтарын бөлек фарфор табақшасына салыңыз.

• Оларды 5 мл этил спиртіне салыңыз, 1 грамм бор мен 1 грамм өзен құмын қосыңыз.

• Алынған қоспаны мұқият үгітіңіз. Алынған ерітіндіні шайыңыз.

• Өлшемі 2х10 см фильтр немесе хроматографиялық қағаз алыңыз.

• Қағаздың төменгі жиегінен 1 см қашықтықта қарапайым қаламмен көлденең сызық сызыңыз.

• Көлденең сызыққа пластикалық тамшуырдың көмегімен алынған сығынды ерітіндісінің тамшысын тамызыңыз.

• Тамшыны құрғатыңыз

• Қағазды алкогольге тиіп кетпейтіндей етіп, 50 мл стаканға 2-3 мл этил спиртін құйыңыз.

• Қағазды ерітіндіге 10-15 минутқа қалдырыңыз. Фотосинтетикалық пигменттер келесі ретпен орналасады: төменде жасыл (хлорофиллдер), ортасында сары (ксантофилл) және ортасында (каротиноидтар).

• Пигмент жүретін қашықтықтың еріткішпен жүретін қашықтыққа қатынасы Rf тұрақтысы деп аталады . Молекуланың әр түрі өзінің Rf мәніне ие.

Жүмыс реті

Есептеулер

Пигмент өткен қашықтық мөлшерін еріткіш өткен қашықтық мөлшеріне бөліңіз

Пигмент өткен қашықтық

Еріткіш өткен қашықтық

Rf = Пигмент жылжыған қашықтығы (mm)

Ерітінді жылжыған қашықтығы (mm)

Оқушылар жұмысы

Өсімдік жапырақтарының пигменттері жолақтарға анық бөлінуі. Оқушылар Rf мәнін әрбір пигментке бөлек-бөлек табады.

Зертханалық жұмыс нәтижелерінің кестесі

Өсімдік пигменттерінің Rf мәнінің графигі.

Өсімдік пигменттері

Талдау

Эксперименттен өсімдіктегі пигменттер түсіне қарай жасыл, хлорофилл а, көк-жасыл түсті хлорофилл b, сұр-сары түсті ксантофил, қызғылт -сары-каротин екенін көруге болады.

Хроматография кезінде пигменттің қозғалысына әсер ететін факторлар: хроматографиялық қағаздың кеуектілігі, еріткіштің молекуласының мөлшеріне ерігіштігі байланысты болды.

Ең алысқа қозғалатын пигмент 102 нм қашықтықта каротин болды, бұл еритін пигментті каротин ацетонда оңай еритінін, демек ең алысқа жылжитындығын білдіреді. Ол қолданылатын еріткіште өте жақсы ериді және целлюлозамен сутектік байланыс түзбейді.

Үлкен Rf мәні сонымен бірге каротиннің ең кіші молекула болғандығын көрсетеді.

Пигменттің молекулалық мөлшері Rf мәніне кері пропорционалды болып келеді.  

Қорытынды

Өсімдіктің жапырағындағы хлорофилл құрамында әр түрлі пигменттер кездеседі:

хлорофилл a, хлорофилл b, ксантофилл, феофитин және каротин.