Белгілердің тұқым қуалауының цитологиялық негіздері. Биология, 10 сынып, презентация.

Әр елдің сәлемдесу салты бойынша амандасу

Қазақтар – қол алысады

Итальяндықтар – құшақтасады

Бразилиялықтар – бір-бірінің иығын қағады

Зимбабалықтар – арқасымен амандасады

Македониялықтар – шынтақпен амандасады

Жапондықтар – бір-біріне қарап иіледі

Өз жұбыңды тап!

Г. Мендель

У. Бэтсон

Генетика терминін алғаш ұсынған ғалым?

Тұқымқуалаушылық заңдылықтарын зерттеудің негізін қалаған ғалым?

Ажырау заңы:

бірінші ұрпақтағы алынған гибридтерді өзара будандастырғанда, екінші ұрпақта белгілердің ажырауы жүреді. Ажырау арақатынасы фенотипі бойынша 3:1, ал генотипі бойынша 1:2:2:1 тең болады.

Біркелкілік заңы:

бір- бірінен айқын бір жұп белгі бойынша ажыратылатын гомозиготалы дараларды будандастырса бірінші ұрпақта генотипі де, фенотипі біркелкі будандар алынады.

Мендельдің I заңы?

Мендельдің II заңы?

Будан ағзаның гаметасында аллельді гендердің бір-бірімен араласып кетпей, таза күйінде сақталуы.

Бір жұп белгілерінде ғана айырмашылығы бар ата-аналық формаларды будандастыру.

Моногибритті будандастыру дегеніміз не?

Гамета тазалығы дегеніміз не ?

Белгілердің тұқым қуалауының цитологиялық негіздері

Сабақтың тақырыбы

Оқу мақсаты

Есеп шығару кезінде дигибридті будандастырудың цитологиялық негіздерін, белгілердің жыныспен тіркес тұқым қуалауын және көпаллельділікті қолдану

Бағалау критерийі

- Белгілердің тұқым қуалауы ұғымының мағынасын түсіндіре алады;

«Ойлан. Жұптас. Топтас»

Екі гомозиготалы, яғни РР – күлгін түсті өсімдікті рр – қызыл түсті өсімдікпен шағылыстырғанда бірінші ұрпақта F1 барлығы Рр – күлгін түсті болған. Бұл ұрпақтар бір-бірімен өздігінен тозаңданған кезде Р және р аллельдері мүмкін болатын 3 әртүрлі генотиптерге РР, Рр және рр ажырайды. Бұл генотиптер F2 ұрпақтарын түзеді. Гаметалардың төрттен үшінің фенотипі күлгін түсті, төрттен бірінің фенотипі қызыл болып келеді.

Гаметалар тазалығы ережесі

Г.Мендель хромосомалық теория қалыптаспай тұрып-ақ, мейоздық бөлінудің механизмі мен гендердің әрекеттері туралы күні бұрын дұрыс болжам жасап, гамета тазалығы туралы ережесін ұсынды.

Оның мәні — ағзаның кез келген белгі-қасиетінің дамуын тұқым қуалау белгісі, яғни ген анықтайды.

Гамета түзілгенде оған тек бір ғана доминантты А гені немесе рецессивті а гені беріледі.

Бұл жағдайда будан ағзаның гаметасында аллельді (жұп) гендер бір-бірімен араласып кетпей, таза күйінде, яғни гамета тазалығы сақталады.

Моногибридті будандастыру

А –Сары тұқым

а –Жасыл тұқым

сары тұқым

сары тұқым

сары тұқым

сары тұқым

Гибридтердің бірінші ұрпағының біркелкілігі.

Мендельдің бірінші

Бір-бірінен айқын бір жұп белгілері арқылы ажыратылатын гомозиготалы дараларды будандастырса, бірінші ұрпақта генотипі де, фенотипі де біркелкі будандары алынады. Мұны бірінші ұрпақ будандарының біркелкілік заңы деп атайды.

Белгілердің ажырау заңы

×

♀

♂

гамета

А а

А а

F 2

А , а

А , а

А А

А а

А а

а а

Р

Фенотип 3(сары) : 1(жасыл)

Генотип 1(АА) : 2(Аа) : 1(аа)

Мендельдің екінші заңы

Бірінші ұрпақтағы алынған гибридтерді өзара будандастырған жағдайда, екінші ұрпақта (F2) белгілерінің ажырауы жүреді. Мұны белгілердің ажырау заңы деп атайды. Ажырау арақатынасы фенотипі бойынша 3:1, ал генотипі бойынша 1:2:1-ге тең болады.

Моногибридті будандастыру

Есеп №1

Тышқанда ақ реңді жүн қара реңге басымдық жасайды. Гетерозиготалы ақ аналық пен қара аталықтан қандай ұрпақ алынуы мүмкін? Барлық дарақтардың генотипі мен фенотипін анықтаңдар?

Есеп №2

Асбұршақ тұқымының сары түсін анықтайтын А гені, жасыл түсін анықтайтын а геніне қарағанда доминантты. Төмендегі жолдармен будандастырылып алынатын ұрпақтардың тұқымдарының түстерін анықтау керек.

А) Аа Х Аа

В) АА Х Аа

С) аа Х АА

D) Аа Х аа

Есеп №3

Адамда оңқайлық белгі солақайлыққа қарағанда басым. Шешесі солақай, өзі оңқай жігіт оңқай қызға үйленеді. Қыздың үш інісі және бір сіңлісі бар, олардың екеуі солақай болған. Қыздың генотипін анықтау керек. Осы отбасында балалар солақай болуы мүмкін бе?

Бүгінгі сабақтың мақсатына жеттік пе?

Рефлексия

1.Бүгін біз ... туралы білдік

2 . Бүгін … жақсы іске асты

3. Бүгін … қиын болды