Нәруыздарды құрамы (жай, күрделі) және қызметі бойынша жіктеу. Нәруыздардың құрылымдық деңгейлері мен құрылысы. Нәруыз денатурациясы мен ренатурациясы. Биология, 10 сынып, презентация.

Коллаген

Кератин

альбумин

миозин

меланин

гемоглобин

актин

казеин

Иммуноглобулин

Фибриноген

гистон

глобулин

Сабақтың тақырыбы:

Сабақтың мақсаты:

Нәруыздарды олардың құрылымы, құрамы, атқаратын қызметтері бойынша жіктеу

Топтық жұмыс

1 топ.

Ақуыздардың құрамы бойынша

2 топ.

Ақуыздардың құрылымы бойынша

3 топ.

Ақуыздардың қызметі бойынша

Бағалау критерийлері

1.

2.

3.

4.

5

Ақуыздар. Қасиеттері мен қызметтері

Ақуыздардың қасиеттері

1. Ақуыздар амфотерлі қосылыстар, оларда радикалдарына байланысты негіздік және қышқылдық белгілері бар.

Қышқылдық, негіздік және бейтараптық ақуыздар ажыратылады.

Аминоқышқылдар

Ақуыздар қасиеттері

2.Буферлігі – ақуыздардың Н+ қосып алу және беру қасиеті, күшті буферлердің бірі эритроциттардағы — гемоглобин, қанның рН тұрақты деңгейде ұстап тұрады.

Ақуыздар қасиеттері

3. Суда ерігіштігі.

Глобулярлы ақуыз

дар суда ериді

Фибриллярлы ақуыздар суда ерімейді

Ақуыздар қасиеттері

4. Белсенділігі.

Ақуыздардың химиялық өте белсенді (ферменттер) және химиялық белсенді емес түрлері болады.

5. Тұрақтылығы.

Сыртқы ортаның әр түрлі жағдайларының әсеріне тұрақты және өте тұрақсыз түрлері болады. Сыртқы факторлар (температураның өзгеруі, рН, радиация, орта құрамының тұздануы) ақуыздың құрылымдық құрылысын бұза алады.

Ақуыздар қасиеттері

6. Денатурация -

сол ақуыз молекуласына тән үш өлшемді құрылымының жоғалту процессі.

Денатурацияның болуы, ақуыздың құрылымын

тұрақтандырушы

байланыстардың

үзілуі себеп.

Ақуыздың кеңістіктегі

конфигурациясының

өзгеруі оның

қасиеттерінің

өзгеруіне алып келеді,

соның салдарынан

ақуыздың өзіне тән

биологиялық

қызметтерді

атқара алмауы.

Ақуыздар қасиеттері

Денатурация қайтымды бола алады.

7. Денатурациядан кейінгі ақуыздың қайта қалпына келу процессі ренатурация деп аталады. Егер ақуыздың кеңістіктегі конфигурациясын қайта қалпына келтіруге мүмкін болмаса онда денатурация кайтымсыз деп аталады.

8. Ақуыз молекуласының бірінші реттік құрылымының бұзылуы деградация деп аталады.

Ақуыздың қызметтері

Ақуыздың қызметтері

1. Құрылымдық қызметі.

Құрылымдық ақуыздар липидтермен бірігіп жасушалық және жасуша ішілік жарғақшалардың құрылымдық негізі болып табылады.

Ақуыздың қызметтері

1. Құрылымдық қызметі.

Ақуыздар жасушадан тыс құрылымдардың түзілуіне қатысады, олар шаш, түк, сіңір, тамырлар қабырғасының құрамына кіреді.

кератин

Ақуыздың қызметтері

1. Құрылымдық қызметі.

Ақуыздар жасушадан тыс құрылымдардың түзілуіне қатысады, олар шаш, түк, сіңір, тамырлар қабырғасының құрамына кіреді.

эластин, коллаген

Ақуыздың қызметтері

2. Тасымалдау қызметі.

Кейбір ақуыздар әр түрлі заттарды қосып алып әр түрлі ұлпаларға, мүшелерге, ағзаның немесе жасушаның бойымен бір орыннан екінші жерге оларды тасымалдай алады.

Мысалы, қан ақуызы гемоглобин тасымалдайды

О2 и СО2

Ақуыздың қызметтері

2. Тасымалдау қызметі.

Кейбір заттар мен иондарды жасушадан сыртқа және кері қарай өтуін қамтамасыз ететін жасуша жарғақшасының құрамында арнайы белсенді және қатаң таңдамалы өткізгішті жүзеге асыратын ақуыздар болады.

Ақуыздың қызметтері

3. Реттеуші қызметі.

Кейбір ақуыздар гормондар болып табылады. Гормондар – зат алмасуға қатысатын әр түрлі бездердің қанға бөліп шығаратын биологиялық белсенді заттары.

Инсулин гормоны қанның құрамындағы қанттың мөлшерін жасуша жарғақшасының глюкоза үшін өткізгіштігін арттыру арқылы, гликогеннің түзілуіне себеп болады.

Ақуыздың қызметтері

4. Рецепторлық қызметі.

Ақуыз - рецепторлар – белгілі бір химиялық затпен қосылғанда өзінің құрылымын өзгертуге қабілетті жарғақшаға ендірілген ақуыз молекулалары.

Ақуыздың қызметтері

5. Қорғаныш қызмет.

Ағзаға бөтен ақуыздар мен микроағзалар (антигендер) енген жағдайда жауап ретінде оларды байлап залалсыздандыратын арнайы ерекше ақуыздар – антиденелер пайда болады.

Функции белков

5. Қорғаныш қызмет.

Фибриногеннен пайда болған Фибрин қан тоқтатуға қатысады.

Ақуыздың қызметтері

6. Қозғалыс қызметі.

Арнайы жиырылғыш ақуыздар (актин и миозин) жасуша мен ағзаның барлық қозғалыс түріне қатысады: қарапайымдардағы жалғанаяқтардың түзілуі, кірпікшелердің

және талшықтардың

қозғалысы,

көпжасушалы

ағзаларда

бұлшықеттерінің

жиырылуы,

өсімдіктердің

жапырақтарының

қозғалуы ж.т.б.

Ақуыздың қызметтері

7. Қоректік қызметі.

Бұл қызметті энергия көзі ретінде қорға жиналатын резервті ақуыздар атқарады.

сүт казеині жұмыртқа альбумині

Мысалы, гемоглобин ыдырағанда , темір ағзадан шығарылмайды, ол ферритин ақуызбен бірігіп кешенді құрап ағзада сақталады.

Ақуыздың қызметтері

8. Энергетикалық қызметі.

1 г ақуыз ыдырағанда 17,6 кДж энергия бөлінеді.

Алдымен ақуыздар аминоқышқылдарға дейін, кейін соңғы өнімдерге дейін ыдырайды:

су,

Көмірқышқыл газы,

аммиак.

Ақуыздың қызметтері

9. Каталитикалық қызметі.

Глобулярлы ақуыздардың көпшілігі – ферменттер.

Ферменттер - ағзада өтетін реакцияларды жылдадатуға қабілетті ақуыздар тобы.

Ферментке қосылып реакция нәтижесінде өзгеретін молекулаларды субстрат деп атайды.

Ақуыздың қызметтері

9. Каталитикалық қызметі.

Ферменттің массасы субстраттың массасынан әлде калай үлкен.Ферменттің каталитикалық аминоқышқылдары бар субстраттқа қосылатын бөлігі ферменттің белсенді ортасы деп аталады.

Ақуыздың қызметтері

2Н202 → 2Н20 + 02

Темір тұздарының (катализатордың) қатысымен мына реакция бінеше есе жылдам жүреді.

Каталаза ферменті 1 сек. 100 мың Н202 молекулаларын ыдыратады.

Ақуыздың қызметтері

Ферменттердің көпшілігі жұмысты тек белгілі бір жағдайларда белсенді болады. Маңызды: субстрат пен ферменттің концентрациясы және ортаның қышқылдылығы мен температурасы.

Үй жұмысы:

«Нәруыздарды құрамы (жай, күрделі) және қызметі бойынша жіктеу. Нәруыздардың құрылымдық деңгейлері мен құрылысы. Нәруыз денатурациясы мен ренатурациясы» тақырыбы бойынша мына сілтеме бойынша жұмыстану ұсынылды.

http://bambookes.ru/index/zadanija_po_teme_17_aminokisloty_belki/0-45

Рефлексия «Табысқа жету баспалдағы»