Жынысты анықтау теориясы. Жынысты анықтауда хромосомның рөлі. Биология, 9 сынып, дидактикалық материал.

Жынысты хромосомалық анықтау

Көптеген жануарлар әртүрлі жынысты организмдер болып табылады. Жынысты белгілер мен құрылымның ұқсастығына байланысты, ұрпақты жалғастыру әдісіне байланысты және тұқымқуалаушылық ақпараттардың берілуіне байланысты қарастыруға болады. Жыныс көбіне ұрықтану кезінде анықталады, яғни жынысты анықтауда кариотип зиготасы басты рөлді ойнайды. Әрбір организмнің кариотипі хромосомалардан тұрады, екі жыныста да бірдейлері – аутосомдар және әйел және ер жыныстары бір-бірінен ерекшеленетін жыныс хромосомалары болады. Адамда «әйел» жыныс жасушалары екі Х-хромосомалары болып табылады. Гамета түзілгенде әрбір жұмыртқажасушасы бір Х-хромосомасын алады. Бір түрдің Х-ромосомасын тасымалдаушы гаметасы түзіледі, оны гомогаметалы деп атайды. Адамда әйел жынысы гомогаметалы болады. Адамда «ер» жынысты хромосома — Х-хромосома және Y-хромосома. Сперматозоид гаметасы түзілгенде Х-хромосома, басқа жартысы — Y-хромосомасы пайда болады. Гаметада әртүрлі типтегі гаметалар түзілсе, оны гетерогаметалы деп атайды. Адамда ер жынысы – гетерогаметалы болады. Егер екі Х-хромосомасы бар зигота түзілсе, онда әйел жынысты организм пайда болады, ал егер Х-хромосома мен У-хромосома болса, онда ер жынысты организм дамиды.

Жануарларда келесі жынысты анықтаудың төрт типін көрсетуге болады.

Әйел жынысы — гомогаметалы (ХХ), ер жынысы — гетерогаметалы (ХY) (сүтқоректілер, адамда, дрозофилдерде жиі кездеседі).

Адамның жынысын хромосомалық анықтаудың генетикалық сызбасы:

Р	♀46, XX	×	♂46, XY
Гамета типі	23, X		23, X 23, Y
F	46, XXәйел жынысты, 50%		46, XYер жынысты, 50%

Дрозофильдің жынысын хромосомалық анықтаудың генетикалық сызбасы:

Р	♀8, XX	×	♂8, XY
Типы гамет	4, X		4, X 4, Y
F	8, XXәйел жынысы, 50%		8, XYер жынысы, 50%

Әйел жынысы — гомогаметалы (ХХ), ер жынысы — гетерогаметалы (Х0) (түзуқанатты).

Шөлейт саранчасының жынысын хромосомалық анықтаудың генетикалық сызбасы:

Р	♀24, XX	×	♂23, X0
Гамета типі	12, X		12, X 11, 0
F	24, XXәйел жыныс, 50%		23, X0ер жынысы, 50%

Әйел жынысы — гетерогаметалы (ХY), ер жынысы — гомогаметалы (ХХ) (құстар, пресмыкающиеся).

Кептердің жынысын хромосомалық анықтаудың генетикалық сызбасы:

Р	♀80, XY	×	♂80, XX
Гамета типі	40, X 40, Y		40, X
F	80, XYәйел жынысы, 50%		80, XXер жынысы, 50%

Әйел жынысы — гетерогаметалы (Х0), ер жынысты — гомогаметалы (ХХ) (бунақденелілердің бірнеше туыстары).

Молидің жынысын хромосомалық анықтаудың генетикалық сызбасы:

Р	♀61, X0	×	♂62, XX
Гамета типі	31, X 30, Y		31, X
F	61, X0әйел жынысф, 50%		62, XXер жынысы, 50%

Источник: https://licey.net/free/6-biologiya/21-lekcii_po_obschei_biologii/stages/273-lekciya__19_genetika_pola.html

Толық нұсқасын 30 секундтан кейін жүктей аласыз!!!

Әлеуметтік желілерде бөлісіңіз:
Facebook | VK | WhatsApp | Telegram | Twitter

Қарап көріңіз 👇

kz | ҰМЖ, ОМЖ, ҚМЖ - Ұзақ, орта, қысқа мерзімді жоспар | Биология

17.04.2023

Автор: aiym2023
45

Пайдалы сілтемелер:
» Туған күнге 99 тілектер жинағы: өз сөзімен, қысқаша, қарапайым туған күнге тілек
» Абай Құнанбаев барлық өлеңдер жинағын жүктеу, оқу
» Дастархан батасы: дастарханға бата беру, ас қайыру

Соңғы жаңалықтар:
» Утиль алым мөлшерлемесі өзгермейтін болды
» Жоғары оқу орындарына құжат қабылдау қашан басталады?
» Қазақстандағы білім беру деңгейі 10 жыл ішінде қалай өзгерді?