Жынысты анықтау теориясы. Жынысты анықтауда хромосомның рөлі. Биология, 9 сынып, дидактикалық материал.

К.Коренстің жыныс хромосомасының теориясы (1907). Бұл теорияның мәні, болашақ ұрпақтың жынысы жыныс хромосомаларының ұрықтанғанынан бастап анықталады:

Бірдей жыныс жасушалары болатын жыныс хромосомаларын гомогаметалы деп атадйы, яғни ол тек қана бір түрдегі гамета түзеді, ал әртүрлі жыныс гаметалары бар болса, онда гетерогаметалы, оның екі түрлі гаметасы болады. Адамда, барлық сүтқоректілерде, шыбындарда гомогаметалы жыныс әйел, гетерогаметалы – ер болады. Құстар мен көбелектер – керісінше: гомогаметалы жыныс ер (ZZ), гетерогаметалы — әйел (ZW). Шегірткелерде әйел жынысы екі Х-хромосомасы, ал ер – бір (Х0) бар. .

К.Бриджестің баланстық жыныс теориясы (1922). Дрозофил шыбындарының тұқымқуалаушылығын зерттеуде, олардың ер жынысты әртүрлі жыныс хромосомалары XY және Х0 болатындығы қабылданды (самцы Х0 жыныс хромосомасы барлары барлық ер жыныстың белгілерін иемденеді, тек қана У-хромосомалары генді құраушы, ол қалыпты сперматогенездің қалыптасуына қажетті). Осыдан қорыта айтқанда, дрозофил шыбындарының У-хромосомалары шегірткелердікі сияқты ешқандай ер жынысты анықтауда мәнге ие емес. Әртүрлі Х-хромосомаларының және аутосом (А) жиынтығы бар дара организм алынды және олардың жынысы зерттелді: 2Х:2А(1:1) — қалыпты ер жынысты;

1Х:2А(1:2) — қалыпты ер жынысты;

ЗХ: 2А (1,5:1) — аға ер азамат, гипертрофирленген белгілер

Әйел жнысты, белсіздер;

IX: ЗА (1:3) — аға ер азамат, гипертрофирленген белгілер

Ер жынысты, белсіздер;

2Х: ЗА (1:1,5) — интерсекстер, екі жыныстың да белгілерін иемденген, белсіздер

Жыныс бұл жағдайда жыныс хромосомаларыен емес, олардың арақатынас санымен (баланс) Х-хромосомалардың аутсом жиынтығының санына байланысты болады. Егер бұл қатынас 1:1 болса, онда қалыпты ер жынысы дамиды, ал егер 1:2 – қалыпты ер жынысы дамиды. Кариотипте Х-хромосоммасы көп болған сайын, оның әйел жынысты болуы ықтималдылығы басым, аутосом санынының көп болуы ер жыныстың қалыптауына әкеледі. 1:1,5 (2Х:3А) қатынасында екі жыныстың да белгілері дамиды.

Источник: https://poznayka.org/s72433t1.html